Trên vùng sa mạc đầy cát ở Namibia thuộc miền nam châu Phi, nhiều “vòng tròn tiên” hình thành rồi biến mất sau vài năm mà không ai lý giải được. Thời gian tồn tại của những vòng tròn này không giống nhau, nhưng có thể kéo dài bằng cả đời người.
Một số vòng tròn nhỏ tồn tại trung bình 24 năm, còn vòng tròn lớn hơn “sống” tới 75 năm, một nghiên cứu đăng trên tạp chí PloS ONE. Nghiên cứu này cũng chỉ nói được rất ít tại sao những vòng tròn đó được hình thành, tồn tại sau đó biến mất sau vài thập kỷ.
Nhà sinh vật học Walter Tschinkel ở ĐH Bang Florida, bắt đầu nghiên cứu những vòng tròn bí ẩn ở Namibia từ năm 2005. Hàng ngàn vòng tròn kỳ lạ tồn tại trên khu vực đất cát đỏ. Một thời gian ngắn sau khi vòng tròn hình thành thì cỏ cũng mọc ven theo viền của vòng tròn.
Các vòng tròn có viền cỏ bao quanh. (Nguồn: Livescience).
Có rất ít nhà khoa học từng nghiên cứu các vòng tròn thần tiên, vì chúng nằm ở nơi rất xa xôi, cách ngôi làng gần nhất cũng đến 180km. Đây là khu vực khô cằn, nơi linh dương, đà điểu châu Phi, báo và một số động vật lớn khác thường đi lang thang.
Ban đầu, Tschinkel giả thuyết rằng các vòng tròn được hình thành quanh miệng các tổ mối ngầm. Nhưng sau khi đào bới thì Tschinkel không tìm thấy bằng chứng nào về tổ mối bên dưới. Những giải thích khác như, sự khác biệt về dinh dưỡng của đất hay hạt giống cỏ bị chết ở những chỗ có hơi độc bay lên từ đất, đều đã được kiểm tra là không đúng.
Rất nhiều vòng tròn kỳ lạ trên một vùng rộng lớn. (Nguồn: Livescience).
Đến nay, ngay cả vòng đời của những vòng tròn này cũng được biết đến rất ít. Với sự giúp đỡ của đội ngũ bảo tồn thiên nhiên, các hình ảnh vệ tinh và ảnh chụp trên cao, Tschinkel có thể so sánh hình ảnh chụp từ năm 2004 và 2008. Ông tìm ra rằng các vòng tròn tương đối ổn định. Đường kính của vòng tròn nhỏ nhất là gần 2m, của vòng tròn lớn nhất là gần 12m. Gió thổi không ngừng trên vùng đất khô cằn, khiến nhiều vòng tròn bị mất đi mép cỏ nên trông giống những vòng tròn ma. Tschinkel ước tính rằng tuổi đời của các vòng tròn này là từ 30 - 60 năm.
Cho đến năm 2014, chúng được biết là chỉ xuất hiện dọc theo sa mạc Namib ở miền nam châu Phi, nhưng sau đó đã có những vòng tròn giống hệt nhau đã được phát hiện gần thị trấn khai thác mỏ Newman ở Tây Úc.
Tuy nhiên, các “vòng tròn thần tiên” ở Namibia vẫn là điểm nổi tiếng và hấp dẫn nhất đối với các nhà khoa học nên họ đã nghiên cứu chúng từ những năm 1970. Các giả thuyết về sự hình thành và mục đích của chúng có rất nhiều, nhưng cho đến nay không ai có thể chứng minh được rằng chúng có phải là câu trả lời thực sự cho bí ẩn hàng thập kỷ này.
“Đó là một khu vực hình tròn trống không, không có gì trên đó. Khi bạn nhìn nó từ không trung hoặc từ các điểm cao, nó gần giống như những nốt của bệnh sởi”, giáo sư Eugene Marais, Giám đốc nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Gobabeb-Namib, mô tả.
Ngoài những lời giải thích thần bí và khoa học viễn tưởng như các nàng tiên nhảy múa trong các vòng tròn và ngăn không cho thực vật phát triển, hay UFO hạ cánh xuống sa mạc vào ban đêm, có một số giải thích hợp lý hơn về lý do tại sao các vòng tròn thần tiên tồn tại.
Một số nhà khoa học tin rằng, nó có liên quan đến việc những con mối đã biến Namib thành nhà của chúng và nghiên cứu đã chỉ ra rằng có những đàn mối dưới hầu hết các vòng tròn cằn cỗi này giáp với thảm thực vật. Giả thuyết cho rằng các đàn mối xâm nhập và chinh phục lẫn nhau, nhưng khi các đàn mối có kích thước tương tự gặp nhau, chúng không thể tiêu diệt lẫn nhau, vì vậy chúng tạo ra những “vùng đệm”.
"Vòng tròn thần tiên” ở Namibia là điểm nổi tiếng và hấp dẫn đối với các nhà khoa học.
Một giả thuyết hợp lý khác cho rằng những “vòng tròn thần tiên” này là kết quả của sự cạnh tranh của các loài thực vật để giành lấy nguồn nước khan hiếm rơi ở Namib hàng năm. Thực vật giúp đỡ những người hàng xóm gần nhất bằng cách tạo bóng râm và duy trì nước trên bề mặt đất, nhưng cản trở sự phát triển của những cây khác ở xa bằng cách mọc rễ dài và hút nước từ đất.
Cũng có những người tin rằng các vòng tròn bí ẩn bằng cách nào đó được kết nối với các bụi cây Euphorbia độc hại mọc ở Namib. Một số tàn tích của những loài thực vật này đã được tìm thấy trong các vòng tròn bí ẩn. Nhưng vấn đề đặt ra đó là không ai biết chắc liệu có lý thuyết nào trong số này là đúng hay không.
Nghiên cứu được thực hiện trên các vòng tròn bí ẩn mới hơn ở Úc đã phát hiện ra rằng mối không phải là nguyên nhân gây ra những mảnh đất cằn cỗi mà chúng là kết quả của các quá trình phi sinh học như phong hóa cơ học của đất do mưa lớn trong lốc xoáy, nhiệt độ khắc nghiệt và bốc hơi.
“Khoảng trống thảm thực vật do mối thợ gây ra chỉ bằng một nửa kích thước của vòng tròn bí ẩn và ít được sắp xếp hơn nhiều. Trong hầu hết các trường hợp, chúng tôi thậm chí không tìm thấy bất kỳ loài mối nào ở những nơi khác ở Úc ngăn cản sự phát triển của cỏ”, tiến sĩ Stephan Getzin từ Đại học Göttingen giải thích.
Hiện tại, bí ẩn về các vòng tròn ở Namibia vẫn chưa được giải đáp bất chấp việc các nhà khoa học chắc chắn đã đạt được tiến bộ kể từ những năm 1970.