Nóng lên toàn cầu có thể tạo điều kiện thuận lợi cho lốc xoáy, nhưng các nhà khoa học vẫn thận trọng khi nói về mối liên hệ trực tiếp.
Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra mối liên kết chặt chẽ giữa biến đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan, từ nắng nóng kỷ lục trong mùa hè năm nay ở Bắc Mỹ đến lũ lụt ở Tây Âu, nhưng vẫn còn đó những khoảng trống lớn trong hiểu biết khoa học của chúng ta về hiện tượng lốc xoáy, cũng như cách chúng liên quan đến sự nóng lên toàn cầu.
Lốc xoáy quét qua phía nam Wynnewood, Oklahoma, Mỹ. (Ảnh: AFP)
"Ít nhất trong vài thập kỷ qua, chúng ta đã thấy xu hướng hướng tới các điều kiện thuận lợi hơn (cho lốc xoáy), đặc biệt là vào mùa đông ở vùng trung tây và đông nam nước Mỹ. Tuy nhiên, có thể sẽ sai lầm nếu quy sự kiện này là do biến đổi khí hậu", chuyên gia John Allen từ Đại học Central Michigan nhấn mạnh.
Giáo sư khí hậu học James Elsner tại Đại học bang Florida so sánh nhận định trên với mối liên hệ giữa sương mù và tai nạn xe hơi: điều kiện sương mù trên đường có thể liên quan đến số vụ tai nạn cao hơn, nhưng tai nạn gây ra bởi cá nhân trong sương mù dày đặc chưa chắc là do tầm nhìn kém.
Tương tự vậy, mối liên hệ trực tiếp giữa biến đổi khí hậu và lốc xoáy là một đề tài cần được nghiên cứu thêm.
Ý tưởng là cung cấp dữ liệu khí hậu vào các mô hình máy tính để phân tích xác suất các hiện tượng thời tiết cực đoan cụ thể sẽ xảy ra trong một thế giới "không có biến đổi khí hậu", so với thế giới chúng ta đang sống ngày nay, nhưng những nghiên cứu như vậy cần thời gian để thực hiện và đặc biệt phức tạp đối với lốc xoáy, thứ khó mô hình hóa hơn các hiện tượng thời tiết cực đoan khác vì thiếu dữ liệu tương đối.
Thậm chí vẫn còn quá sớm để khẳng định chắc chắn rằng biến đổi khí hậu sẽ làm tăng tần suất xuất hiện của các cơn gió mùa đông.
Đống đổ nát tại thị trấn Mayfield thuộc bang Kentucky, Mỹ, ngày 13/12. (Ảnh: AFP).
Trên thực tế, số lượng lốc xoáy trung bình mỗi năm ở Mỹ không tăng trong những năm gần đây, dao động quanh mức 1.300 cơn, hầu hết xảy ra vào mùa xuân.
"Hầu hết các tháng đều cho thấy sự giảm sút về số lượng lốc xoáy và số ngày xảy ra lốc xoáy trong 30 năm hoặc thậm chí 40 năm, ngoại lệ là các tháng 12 và 1 chứng kiến sự gia tăng hoạt động của lốc xoáy trong cùng thời kỳ - một kết quả 'khá phù hợp' với lời giải thích tiềm năng về khí hậu", nhà khoa học khí quyển Jeff Trapp tại Đại học Illinois cho biết thêm.
Lốc xoáy hình thành từ các cơn giông, khi không khí ấm và ẩm gặp không khí lạnh hơn kèm theo mưa hoặc mưa đá. Điều này tạo ra các dòng không khí xoáy bắt đầu theo phương ngang và có thể phát triển theo phương thẳng đứng.
"Trong những năm gần đây, một xu hướng có thể thấy được là khả năng cao hơn có những ngày ấm áp trong mùa mát mẻ. Điều kiện này có thể hỗ trợ các cơn giông và lốc xoáy," Trapp nói.
Hơn nữa, khi lốc xoáy hình thành, các đợt bùng phát trở nên dồn dập hơn, mặc dù tổng số cơn bão trong năm là như nhau, theo nhà nghiên cứu Chiara Lepore từ Đại học Columbia.
Cuối cùng, các nhà khoa học ghi nhận sự dịch chuyển về phía đông nước Mỹ trong một hiện được là "hẻm lốc xoáy", với nhiều cơn bão có khả năng đổ bộ vào Arkansas, Mississippi hoặc Tennessee hơn - cả ba khu vực này đều mới bị ảnh hưởng bởi "thảm họa lốc xoáy" cách đây ít ngày.
Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Vấn đề mà các nhà khoa học gặp phải khi nghiên cứu lốc xoáy là chúng chỉ thoáng qua, có kích thước nhỏ và khó theo dõi trên các mô hình khí hậu, không giống các sự kiện lớn hơn như bão hoặc sóng nhiệt. Do đó, họ chỉ có thể nghiên cứu những thay đổi trong các điều kiện "có thể có lợi" cho sự hình thành của chúng.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy cứ mỗi độ C ấm lên, khả năng xảy ra giông bão nghiêm trọng ở Mỹ sẽ tăng 14 - 25%. Lepore, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết vẫn rất khó để suy luận điều này sẽ dẫn đến nhiều cơn lốc xoáy hơn.
Theo một báo cáo sắp xuất bản khác do Trapp đồng tác giả, nhà nghiên cứu dự đoán các cơn lốc xoáy có thể trở nên mạnh hơn trong tương lai, nhưng lốc xoáy dữ dội hay siêu lốc xoáy vẫn là "sự kiện hiếm gặp" chứ không phải "hiện tượng bình thường mới".
"Chúng tôi đang trong giai đoạn đầu tìm hiểu mối liên hệ giữa biến đổi khí hậu và những gì chúng tôi gọi là bão địa phương nghiêm trọng, bao gồm cả lốc xoáy và mưa đá. Trong 5 hoặc 10 năm tới, tôi nghĩ sẽ có một số tiến bộ thực sự", Elsner cho biết.