Tương tác thuốc xảy ra khi sự kết hợp của một loại thuốc với một chất khác gây ra các tác dụng phụ. Thực phẩm bổ sung, thảo dược, các loại thuốc hợp pháp và các chất không hợp pháp đều có thể gây ra tương tác thuốc. Hầu hết các tương tác thuốc rơi vào hai loại:
- Một là các chất tác dụng trực tiếp với nhau tạo thành chất mới.
- Hai là các chất được cơ thể hấp thụ có tác dụng bổ trợ hoặc khắc chế nhau.
Sau đây là các ví dụ về tương tác thuốc
Ví dụ 1: Chất làm loãng máu và Aspirin sẽ trở nên nguy hiểm khi kết hợp. Cả hai đều có tác dụng ngăn ngừa hình thành máu đông, chất làm loãng máu ngăn chặn sự hình thành các yếu tố đông máu, còn Aspirin ngăn các tế bào máu tụ lại thành các cục máu đông. Nếu sử dụng riêng lẻ thì chả sao nhưng nếu vô tình dùng chung, chúng có thể làm loãng máu đến mức nguy hiểm, thậm chí gây chảy máu trong. Đây là tương tác thuốc mà trong đó một chất làm gia tăng tác dụng của chất khác.
Ví dụ 2: Cocaine và heroin đều nguy hiểm và nếu dùng chung, chúng càng trở nên nguy hiểm gấp nhiều lần. Cocaine là một chất kích thích làm tăng nhịp tim, khiến cơ thể cần nhiều oxy hơn. Nhưng heroin, một chất gây ức chế làm chậm nhịp thở làm giảm khả năng cung cấp oxy cho cơ thể. Sự kết hợp này làm căng các cơ quan, có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong. Đây là tương tác thuốc mà trong đó hai chất có vẻ triệt tiêu lẫn nhau nhưng thật ra đang bóp nghẹt bạn.
Ví dụ 3: Sự tương tác giữa nước bưởi chùm và một số loại thuốc giảm cholesterol như Statin có liên quan đến khả năng chuyển hóa thuốc của gan. Gan sản xuất enzyme, các phân tử tạo điều kiện cho sự phân hủy các chất xâm nhập vào cơ thể. Enzyme vừa có thể kích hoạt thuốc bằng cách phá vỡ chúng thành các thành phần trị liệu, vừa có khả năng vô hiệu hóa bằng cách phá vỡ các hợp chất có hại thành các chất chuyển hóa vô hại. Có rất nhiều Enzyme khác nhau, mỗi loại có khả năng kết hợp với một số chất cụ thể. Bưởi chùm liên kết với cùng loại Enzyme với Statin, làm cho lượng Enzyme phù hợp để phá vỡ Statin ít đi. Sự kết hợp này đồng nghĩa với nồng độ lớn thuốc Statin còn tồn tại trong máu dẫn đến suy thận.
Ví dụ 4: Rượu cũng có thể làm thay đổi chức năng của Enzyme phá vỡ Acetaminophen - thành phần trong các thuốc giảm đau như Paracetamol. Acetaminophen được chuyển thành chất độc hại nhưng với liều khuyến cáo, thường không đủ để gây hại cho cơ thể. Tuy nhiên nếu uống nhiều rượu có thể làm thay đổi hoạt động của Enzyme do đó sản phẩm phụ được sản xuất nhiều hơn và có khả năng gây tổn thương gan nghiêm trọng.
Ví dụ 5: Trong khi đó, một vài phương thuốc thảo dược như Saint John’s Wort làm tăng khả sản xuất một loại Enzyme đặc biệt của gan. Điều đó có nghĩa là các loại thuốc phù hợp với loại Enzyme này sẽ được chuyển hóa nhanh hơn, đôi khi quá nhanh trước khi chúng có tác dụng chữa bệnh đối với cơ thể.
Mặc dù số lượng tương tác thuốc ngày càng tăng nhưng hầu hết các tương tác nguy hiểm đều được phát hiện. Một số nhà nghiên cứu đang phát triển các chương trình AI để dự đoán tác dụng phụ của tương tác thuốc. Đối với các loại thuốc mới, siêu máy tính đang được sử dụng để tìm các tương tác tiềm năng trong khi các loại thuốc này vẫn đang được phát triển.