Với chiều cao gần 20m tính từ mặt đất đến đỉnh đầu và dài hơn 72m tính từ chân trước đến đuôi, tượng Nhân sư Vĩ đại là một trong những công trình điêu khắc cao lớn và lâu đời nhất thế giới.
Với thân sư tử và khuôn mặt của một vị hoàng đế, bức tượng Nhân sư Vĩ đại đã trở thành một biểu tượng của Ai Cập cổ đại, truyền cảm hứng cho các bản sao trên khắp thế giới, từ Las Vegas, Nevada, đến Lan Châu, Trung Quốc.
Trong hàng nghìn năm, bức tượng cao lớn này đã nằm dưới chân các Kim tự tháp Giza. Tuy nhiên, nó đã có một thời gian dài hàng trăm năm bị cát sa mạc nhấn chìm khiến hầu như bị lãng quên...
Câu đố về Nhân sư
Bức tượng Nhân sư Vĩ đại nằm cạnh Kim tự tháp Giza ở Ai Cập. (Nguồn: Vietnam+).
Ở Hy Lạp cổ đại, Nhân sư là một con quái vật có hình dáng đầu phụ nữ, mình sư tử với đôi cánh chim và sẽ giết bất kỳ ai không thể trả lời câu đố của nó.
Tuy nhiên, theo quan niệm của người Ai Cập, Nhân sư là một sinh vật nhân từ, đã bảo vệ các vị Pharaoh và đất nước Ai Cập.
Không giống như quái vật Hy Lạp, tượng Nhân sư Vĩ đại có đầu người và không có cánh. Những hình dáng khác về Nhân sư xuất hiện vào các thời đại khác nhau của Ai Cập cổ đại, trong khi cơ thể sư tử vẫn giữ nguyên, phần đầu lại thay đổi như đầu cừu đực, chó rừng, chim ưng và cá sấu.
Ai đã xây dựng Nhân sư?
Hai trong số những bí ẩn lớn nhất xung quanh tượng Nhân sư Giza là thời điểm nó được xây dựng và bởi ai.
Các học giả đã nhất trí tượng Nhân sư được xây dựng cách đây khoảng 4.500 năm, vào thời Vương quốc Ai Cập cổ đại khi các kim tự tháp vĩ đại được xây dựng.
Các nhà khảo cổ tin rằng tượng Nhân sư Vĩ đại được xây dựng vào thời Vương quốc Ai Cập cổ đại (khoảng 2575-2150 trước Công nguyên) bởi Pharaoh thuộc triều đại thứ Tư Khafre.
Tượng Nhân sư và những ngôi mộ khổng lồ này chắc chắn được kết nối với nhau khi người bảo vệ khổng lồ dường như ngồi ngay giữa hai Kim tự tháp, mỗi cái được dựng lên bởi một Pharaoh khác nhau.
Khufu, người trị vì vào khoảng năm 2.500 Trước Công nguyên, đã xây dựng Kim tự tháp vĩ đại và con trai ông là Khafre đã xây dựng lăng mộ nhỏ hơn một chút cho riêng mình.
Cũng vĩ đại như các Kim tự tháp, thông tin về những Pharaoh này rất ít ỏi. Các nhà khảo cổ đã phải cố gắng lý giải bí ẩn về người đã xây dựng tượng Nhân sư.
Cho đến nay, không có thông tin rõ ràng về công lao của Khufu hoặc Khafre trong việc xây dựng Nhân sư.
Giả thuyết phổ biến nhất, được các nhà Ai Cập học như Mark Lehner và Zahi Hawass đưa ra, là Khafre đã xây dựng tượng Nhân sư như một phần trong các dự án đồ sộ, bao gồm cả nơi an nghỉ của ông và quần thể đền thờ xung quanh.
Những học giả này đã nghiên cứu các cấu trúc khác nhau trong quần thể khu nghĩa địa của các pharaoh và nhận thấy vị trí của tượng Nhân sư trong sơ đồ Kim tự tháp và các ngôi đền của Khafre là phù hợp hơn cả, cho thấy những công trình này đã được lên kế hoạch cẩn thận và logic.
Các nhà nghiên cứu tin rằng bản thân tượng Nhân sư được chạm khắc từ một khối đá vôi khổng lồ, có khả năng lộ ra khi các công nhân đang khai thác những tảng đá lớn để xây dựng các ngôi đền gần đó.
Ở Vương quốc Ai Cập cổ đại, Nhân sư được tôn thờ và được coi như một phần của nghĩa địa linh thiêng Giza.
Tái sinh từ cát
Tuy nhiên, theo thời gian, bức tượng đã bị lãng quên bởi cát sa mạc đã vùi lấp toàn bộ tượng chỉ còn phần đầu Nhân sư nhô lên.
Bức tượng Nhân sư Vĩ đại đã bị bào mòn một phần do thời gian. (Nguồn: Flickr)
Vào cuối những năm 1790, khi quân đội của Hoàng đế Napoléon chiến đấu với quân đội Anh ở Ai Cập, vị hoàng đế Pháp đã lập tức say mê với lịch sử Ai Cập cổ đại và các di tích ở đây, bao gồm cả tượng Nhân sư.
Khi nhìn thấy bức tượng và các Kim tự tháp, Hoàng đế Napoléon đã thốt lên: “Hàng nghìn năm lịch sử đang coi thường chúng ta!”
Ai Cập cổ đại đã truyền cảm hứng cho những người theo Napoléon đến nỗi khi trở về Pháp, họ bắt tay vào việc tạo ra một bộ lưu trữ lịch sử đa dạng về Ai Cập cổ đại với các bản vẽ chi tiết về tất cả những điều họ đã chứng kiến tại đất nước này.
Sau đó, các cuộc khai quật Nhân sư bắt đầu được tiến hành nhưng tất cả những nỗ lực của các nhà khảo cổ đều không mấy thành công.
Đến tận năm 1817, nhà Ai Cập học người Italy, Giovanni Battista Caviglia mới bắt đầu có những thành tựu, qua đó vào cuối thế kỷ 19, người ta có thể nhìn thấy bộ ngực rộng và bàn chân đồ sộ của tượng Nhân sư.
Nhưng cuối cùng, chính sa mạc cát - "hung thủ" đã vùi chôn Nhân sư Ginza đã ''chuộc lỗi'' và đem bức tượng trở lại. Vào cuối những năm 1930, một trận bão cát đã cuốn toàn bộ cát đi và Nhân sư Ginza hoàn toàn lộ diện.
Sự xuất hiện trở lại sau hàng trăm năm bị chôn vùi dưới cát, khiến cho nhân loại bất ngờ và sửng sốt bởi kích thước khổng lồ của nó: cao gần 20m tính từ mặt đất đến đỉnh đầu và dài hơn 72m tính từ chân trước đến đuôi.
Đây chính là một trong những công trình điêu khắc cao lớn và lâu đời nhất thế giới với phần lớn tượng Nhân sư được chạm khắc trực tiếp từ một khối đá vôi khổng lồ.
Đầu của tượng Nhân sư mang một số biểu tượng của chế độ quân chủ Ai Cập cổ đại. Nhân sư mang chiếc mũ đội đầu bằng vải của các Pharaoh Ai Cập và được chạm khắc một con rắn hổ mang chúa ở trên trán.
Thời gian đã cướp đi chiếc mũi và bộ râu quý phái của tượng Nhân sư, nhưng những đặc điểm còn lại vẫn được xác định rõ ràng bất chấp thời gian xói mòn.