Trà Kombucha được đánh giá là một thức uống tuyệt vời, có vị chua chua ngọt ngọt, lại có cả gas. Nhưng liệu trà Kombucha có thực sự là đồ uống tốt cho sức khỏe không?
Trà Kombucha là gì?
Kombucha là một loại trà có đường, được lên men bằng con nấm giống và thành phần chính gồm trà, đường, vi khuẩn và nấm men. Kombucha có nguồn gốc từ Trung Quốc, được sử dụng cách đây khoảng 2.000 năm như một loại thực phẩm chức năng tự nhiên giúp hỗ trợ trị rối loạn tiêu hóa, tăng huyết áp, bệnh đái tháo đường, thậm chí cả bệnh ung thư. Nó là mặt hàng phổ biến trong những cửa hàng thực phẩm sức khỏe (health food stores) và người tiêu dùng các sản phẩm về sức khỏe - người sử dụng với mục đích mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe chơ cơ thể.
Trà Kombucha được dùng như một loại thực phẩm chức năng.
Để làm trà Kombucha – một sự cộng sinh của vi khuẩn và nấm men hay con nấm giống "SCOBY" (SCOBY là viết tắt của Symbiotic Colony of Bacteria and Yeast – cộng sinh của vi khuẩn và nấm men, một dạng nguyên liệu sử dụng trong quá trình lên men và sản xuất kombucha. Lên men là một quá trình hóa học mà trong đó các dạng carbohydrate như đường và tinh bột biến đổi thành cồn hoặc acid. Hình dạng của SCOBY có thể thay đổi nhưng thông thường nó khá dày, hình tròn, cao su và hơi mờ mờ với mùi nhẹ như giấm. Nếu ngửi thấy có mùi bất thường như nấm mốc hoặc phô mai, có thể SCOBY đang trong trạng thái phân rã không thể tiếp tục sử dụng được.Cấu trúc của SCOBY giống dạng đĩa, bao gồm chủ yếu là dạng chất xơ insoluble hay còn gọi là cenllulse. Nó là vật chủ của rất nhiều nấm men và vi khuẩn giúp hỗ trợ quá trình lên men) cần thêm trà và đường vào trong hỗn hợp để lên men. Kết quả tạo ra một thức uống gọi là trà Kombucha, một số người nói rằng nó giống mùi bia và có vị như rượu giấm táo. Những người khác cho rằng nó giống rượu vang, còn lại thì bảo giống như giấm. Mặc dù trong trà Kombucha không có nấm nhưng thỉnh thoảng nó còn được gọi là trà nấm Kombucha.
Ngoài ra, thức uống có gas này được gọi với những tên gọi khác như: trà Mãn Châu (Manchurian tea), trà Nga (Russian tea) và trà thủy sâm (Kargasok tea).
Lợi ích của trà Kombucha
Mặc dù vẫn chưa được chứng minh chính thức nhưng những người thích uống trà Kombucha đã tự đưa ra những lợi ích của trà Kombucha đối với sức khỏe như: khôi phục màu tóc, làm tóc mọc nhiều hơn, làm tan sỏi mật, đảo ngược những dấu liệu lão hóa, giảm nồng độ cholesterol và tăng huyết áp, tăng cường hệ thống miễn dịch, giảm nhẹ triệu chứng mãn kinh và cải thiện chức năng tiêu hóa và gan. Mọi người còn nói rằng trà Kombucha có tác dụng giải độc cơ thể và thậm chí có thể ngăn ngừa được ung thư.
Rebecca Shenkman - giám đốc Trung tâm điều dưỡng MacDonald về giáo dục và phòng ngừa béo phì của Đại học Villanova (Center for Obesity Prevention and Education – COPE) nói rằng: "Trong trà Kombucha có chứa đầy đủ vitamin B, probiotic (men vi sinh) và chất chống oxy hóa nhưng vẫn chưa có bất kỳ nghiên cứu y tế chính thức nào về lợi ích của đồ uống này. Vì vậy, hãy chú ý đến những công bố lợi ích về sức khỏe. Có thể bạn chỉ uống vì thích mùi vị chua chua, ngọt ngọt của nó, chứ không phải uống vì muốn cải thiện chức năng của gan hay tăng cường hệ thống miễn dịch".
Khi chưa có nghiên cứu trực tiếp về những lợi ích của trà Kombucha, có nghiên cứu chỉ ra trong trà Kombucha có chứa probiotics (men vi sinh). Theo Viện Y tế Quốc gia, probiotics được chứng minh là tốt cho sức khỏe do chúng cải thiện sự cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột.
Trà Kombucha có nguồn gốc từ Trung Quốc, được sử dụng cách đây khoảng 2.000 năm.
Một nghiên cứu vừa công bố trên tạp chí Frontiers in Nutrition đã xác định tác dụng bất ngờ của trà Kombucha đối với bệnh tiểu đường tuýp 2.
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Georgetown (Mỹ) đã tìm hiểu tác động của trà Kombucha lên bệnh nhân tiểu đường trong một thử nghiệm lâm sàng, nhằm kiểm tra niềm tin lâu đời về khả năng chống ung thư, trị tiểu đường, kháng khuẩn, chống trầm cảm và bảo vệ tim mạch của thức uống này.
Các bệnh nhân tiểu đường type 2 tham gia nghiên cứu được yêu cầu tiêu thụ 240 ml trà kombucha hoặc giả dược để đối chứng vào mỗi buổi tối trong vòng 4 tuần.
Sau đó họ "nghỉ xả hơi" trong 8 tuần và tiêu thụ trà Kombucha hoặc giả dược trong 4 tuần nữa.
Kết quả kiểm tra cho thấy, những người được dùng trà Kombucha có sự cải thiện về đường huyết trong mỗi giai đoạn 4 tuần uống nó. Dù mức cải thiện không nhiều nhưng việc uống loại trà này còn giúp người tham gia bớt thèm ăn, do đó ăn ít hơn và giảm được cân, điều cũng giúp họ giảm được bệnh tiểu đường.
Một số nghiên cứu trước đây cho thấy, tiêu thụ kombucha giúp tăng sản xuất insulin trong tế bào beta tuyến tụy, điều đồng thời giúp giảm đường huyết; trong khi một số thành phần khác giúp giảm sự hấp thụ glucose trong ruột.
Giúp giải độc gan: Các thí nghiệm trên động vật đã chỉ ra rằng kombucha có thể giảm đáng kể độc tính gan do các hóa chất gây ra ít nhất 70%. Mặc dù chưa có nghiên cứu trên con người, nhưng các dấu hiệu này cũng cho thấy kombucha có thể giúp tăng cường chức năng gan, giảm viêm và hỗ trợ sức khỏe tổng thể của người mắc bệnh gan.
Cải thiện sức khỏe tim mạch: Kombucha đã được chứng minh là giúp cân bằng mức cholesterol, cải thiện mức cholesterol xấu (LDL) và tốt (HDL) ở động vật. Ngoài ra, bổ sung probiotic trong kombucha cũng có thể giúp giảm nguy cơ và giảm thiểu rủi ro mắc các bệnh liên quan đến tim mạch. Tuy nhiên, mọi người nên lưu ý là kombucha không phải thuốc điều trị bệnh tim. Do đó, để đạt hiệu quả tốt nhất, việc tiêu thụ kombucha nên đi kèm với chế độ ăn uống cân đối, vận động thường xuyên và thói quen lối sống lành mạnh.
Ngăn ngừa ung thư: Trong các nghiên cứu trong ống nghiệm, kombucha đã giúp ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của các tế bào ung thư do nồng độ polyphenol cao trong trà và chất chống oxy hóa cao. Cơ chế của các đặc tính chống ung thư của polyphenol trong trà hoạt động vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, người ta nghĩ rằng polyphenol ngăn chặn đột biến gen và sự phát triển của các tế bào ung thư đồng thời thúc đẩy sự chết tế bào ung thư theo chương trình. Vì lý do này, không có gì đáng ngạc nhiên khi những người uống trà ít có khả năng phát triển một số loại ung thư khác nhau.
Kombucha giúp cân bằng mức cholesterol, cải thiện mức cholesterol xấu.
Trong quá trình lên men tự nhiên trà Kombucha đã tạo ra nhiều hoạt chất tốt có lợi cho sức khỏe. Các hoạt chất đó là:
- Acetic acid – detoxifiler.
- Acid folic đây là một vitamin B, hoạt chất này khi hoạt động với vitamin B12 thì có tác dụng làm giảm homocysteine gây ra nguy cơ bị bệnh tim, ngăn ngừa tình trạng xơ vữa động mạch.
- Axít gluconic: hoạt chất này được tạo ra trong quá trình phân tách đường, hoạt chất này hoạt động giống như một chất bảo quản thực phẩm.
- Glucuronic axit: hoạt chất này có tác dụng giải độc cho cơ thể giúp cho gan luôn luôn khỏe mạnh, đồng thời giúp phòng chống tình trạng lão hóa ở tế bào da.
- Axit cacbonic: đây là một hoạt chất có ở trong máu, hoạt chất này giúp lọc CO2 và quy định nồng độ pH của máu.
- L (+) Lactic acid – detoxifier: Hoạt chất này giúp máu lưu thông tốt hơn, đồng thời giúp ngăn ngừa tình trạng sâu răng và tình trạng táo bón. Phòng ngừa bệnh ung thư thông qua việc điều chỉnh mức độ pH có trong máu.
- Usnic axit: Hoạt chất này giúp ức chế virus một loại tác nhân chống lại vi khuẩn.
- Các axít amin (nhiều): Có tác dụng ngăn ngừa tình trạng lão hóa ở da và làm tăng trưởng Hormone (GH).Hydroxy axit (khác nhau)
- Vitamin B1 (Thiamin) Hỗ trợ trong công tác phòng chống các điều kiện arthritic, xơ vữa động mạch, ung thư, Ngăn ngừa những thiệt hại cho cơ thể như lão hóa da, đột quỵ, lão hóa tế bào não, và chất kích thích hệ thống miễn dịch.
- Vitamin B2 (Riboflavin) có tác dụng phòng chống dị ứng.
- Vitamin B3 (Niacin, niacinamide) có tác dụng phòng chống arthritis, ngăn ngừa tình trạng rụng tóc và sự phát triển của gốc tự do, chữa được các bệnh về tế bào da.
- Vitamin B6 (Pyridoxin) có tác dụng phòng ngừa tình trạng xơ vữa động mạch.
- Vitamin B12 (Cobalamin, cyanocobalamin) có tác dụng tăng cường trí nhớ, rất tốt cho việc học tập.
- Vitamin C (từ Lactic acid) giúp tăng sức đề kháng tăng cường sức khỏe của con người.
Nguy cơ gây hại
Theo phòng khám đa khoa Mayo, "Hiện nay có rất ít bằng chứng cho thấy trà Kombucha tốt cho cơ thể, ngược lại nó còn có thể làm cho tình trạng cơ thể trở nên xấu hơn. Một số người uống trà Kombucha đã bị rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng và có những phản ứng dị ứng. Điều này có thể là do điều kiện vô trùng – nơi sản xuất trà hoặc do chính trà Kombucha".
Trường Y khoa Peninsula đã làm một bước tổng quan hệ thống về y học dựa trên những bằng chứng trà Kombucha mang lại những lợi ích gì cho sức khỏe. Bài viết kết luận rằng: "Không có nghiên cứu lâm sàng nào tìm thấy có liên quan đến hiệu quả của phương pháp trị liệu này. Một số trường hợp đã được báo cáo và hàng loạt trường hợp làm dấy lên nghi ngờ về độ an toàn của trà Kombucha. Những nghi ngờ gây tổn thương gan, nhiễm axit chuyển hóa và nhiễm trùng bệnh than trên da. Đã có một ca tử vong được ghi lại".
Kombucha một loại trà lên men vô cùng đặc biệt.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control and Prevention – CDC), với người trưởng thành khỏe mạnh chỉ nên uống khoảng 113,4 gram (4 ounces) trà Kombucha mỗi ngày để tránh những rủi ro tiềm ẩn có thể mang lại nếu vượt quá mức đó. Những người đang mang bệnh trong người, cũng như những phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng trà Kombucha.
Một số lưu ý khi sử dụng trà kombucha
Để đảm bảo an toàn khi sử dụng kombucha, mọi người nên lưu ý một số vấn đề như:
- Trà Kombucha có thể gây khó chịu cho dạ dày và phản ứng dị ứng ở một số người. Do đó, nên thử trà với một lượng nhỏ để xem phản ứng của cơ thể.
- Nếu để kombucha lên men quá lâu hoặc nhiễm khuẩn do trong quá trình chế biến không đảm bảo vệ sinh có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe chẳng hạn như ngộ độc. Vì vậy, khi tự chế biến hoặc mua bên ngoài, nên đảm bảo đồ dùng và nguyên liệu sạch sẽ, đạt tiêu chuẩn.
Trà Kombucha để được bao lâu?
Chưa có một ghi nhận nào nói về việc trà Kombucha có thời hạn sử dụng trong bao lâu. Tuy nhiên không có nghĩa là trà không bị hỏng. Nếu biết bảo quản đúng cách thì trà sẽ sử dụng được trong một thời gian lâu dài. Tuy nhiên nếu bảo quản không đúng cách thì sẽ khiến trà bị hỏng, xuất hiện nấm mốc và có hại cho sức khỏe. Vì thế khi bảo quản trà Kombucha bạn cần phải lưu ý một vài điều sau đây:
- Đựng trà trong lọ thủy tinh đã được khử trùng hoàn toàn.
- Bọc kín miệng lọ bằng.
- Không nên bảo quản trà Kombucha trên ngăn đá của tủ lạnh.
- Bảo quản trà trong ngăn mát tủ lạnh và dùng dần.
- Không được dùng thìa bẩn, thìa đã dùng rồi để lấy trà Kombucha vì như thế sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển làm hỏng trà.
Hướng dẫn cách làm kombucha tại nhà
Để pha chế đồ uống này tại nhà, mọi người cần các nguyên liệu và dụng cụ như trà mồi (nước trà đã lên men), bình thủy tinh được tiệt trùng với nước sôi, vải che. Bạn có thể mua sẵn bộ giống để chế biến dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Sau đó, bạn hãm trà với nước sôi và lọc bã rồi cho vào bình thủy tinh, thêm đường vào rồi khuấy đều cho tan. Đến khi bình nước trà đã nguội thì bạn cho SCOBY và trà mồi vào bình. Để kombucha ở nhiệt độ phòng, trong một tuần hoặc 10 đến 12 ngày là có thể sử dụng. Gắn một miếng vải lên miệng lọ bằng thun, thay vì đậy nắp, để SCOBY có thể thở được.
Lưu ý, nếu thấy trên mặt trà xuất hiện những đốm có màu đen, xanh, cam, trắng,... kèm theo sợi thì khả năng trà đã nhiễm nấm mốc. Lúc này bạn không nên uống trà vì có thể bị ngộ độc.
Nhìn chung, có nhiều nghiên cứu về tác dụng của Kombucha đối với sức khỏe nhưng dữ liệu vẫn còn hạn chế, các nghiên cứu trên người còn ít. Tuy nhiên, kombucha vẫn đem lại những lợi ích nhất định đối với sức khỏe nếu như sử dụng đúng cách. Mọi người có thể tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ chuyên môn khi sử dụng loại đồ uống này, nhất là đối với phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.