Việc tìm ra sâm Ngọc Linh có thể nói là một trong những phát hiện quan trọng bậc nhất trong lĩnh vực y dược không chỉ của Việt Nam.
Sâm Ngọc Linh - một loại sâm quý, hiếm
Sâm Ngọc Linh là loài thân thảo, được đoàn điều tra dược liệu của Ban Dân y Khu V phát hiện năm 1973 tại núi Ngọc Linh, thuộc 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam. Đến năm 1985 hai nhà khoa học (TS Hà Thị Dụng và TS Grushvitsky) xác định sâm Ngọc Linh là một loài mới, đặc hữu của hệ thực vật Việt Nam, thuộc chi Panax L., họ nhân sâm (Araliaceae) và đặt tên khoa học là Panax vietnamensis Ha et Grushv (theo Trung tâm Sâm Việt Nam - 1993), thuộc 250 loài quý hiếm trong sách đỏ Việt Nam.
Duy nhất cả nước chỉ có 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam có sâm Ngọc Linh và tại 2 tỉnh cũng chỉ có 5 huyện, với 16 xã thuộc huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) và huyện Nam Trà My (Quảng Nam) là có sâm Ngọc Linh. Đỉnh Ngọc Linh cao 2.598 m được xem như nóc nhà của Tây Nguyên, có rừng nguyên sinh cùng với sự phong phú của hệ động, thực vật với các điều kiện tự nhiên đặc biệt phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của cây sâm Ngọc Linh.
Theo kết quả nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế, Sâm Ngọc Linh có số lượng Saponin (một trong những thành phần hóa học của các loại thảo mộc, có hiệu quả rất lợi cho sức khỏe con người) cao hơn nhiều lần so với các loại sâm khác trên thế giới.
Đây là một trong những loại sâm có hàm lượng Saponin nhiều nhất.
Những kết quả phân tích thân và rễ, củ của sâm Ngọc Linh, các nhà khoa học xác định được có 52 loại Saponin, trong đó có 26 Saponin có cấu trúc hóa học thường thấy trong sâm Triều Tiên, sâm Mỹ, sâm Nhật Bản và 26 Saponin có cấu trúc mới, không có trong các loại sâm khác.
Như vậy, đây là một trong những loại sâm có hàm lượng Saponin nhiều nhất. Ngoài ra, các bộ phận trên mặt đất của sâm như lá, thân (cọng) sâm Ngọc Linh đã phân lập được 19 Saponin Dammaran, trong đó có 8 Saponin có cấu trúc mới.
Mô tả chi tiết Sâm Ngọc Linh có dáng vẻ thanh tao với thân cây toàn màu xanh lục hoặc phảng phất sắc tím, cao trung bình từ 40 đến 100 cm. Thân cây nhỏ, đường kính chỉ khoảng 4mm, nhưng lại nổi bật với những đốt rõ ràng, cách nhau từ 0.5 đến 0.7 cm, tạo nên hình ảnh giống như cây trúc, một loại biểu tượng của sự thanh cao và ngay thẳng.
Lá của sâm Ngọc Linh mọc xen kẽ ở các đốt, lá kép cùng hình chân vịt, mép răng cưa và phủ đầy lông mịn cả hai mặt. Trên đỉnh cùng của thân là các lá kép đón nắng.
Khi Sâm Ngọc Linh được 4 – 5 tuổi thì mới có hoa và mỗi năm chỉ nở một lần duy nhất, mỗi bông có đến 60-100 hoa màu vàng nhạt, cùng với nhị và vòi nhụy như đang mở rộng vòng tay đón ánh sáng.
Rễ của loài sâm này uốn lượn trên mặt đất với nhiều rễ phụ và củ. Quả của sâm Ngọc Linh, với sắc xanh tươi khi nhỏ, chuyển qua xanh đậm, vàng lục, và cuối cùng là màu đỏ cam rực rỡ khi chín, tượng trưng cho sức sống mãnh liệt của loài thực vật này.
Công dụng của sâm Ngọc Linh
Các công trình nghiên cứu đã xác định được thành phần dược tính trong Sâm Ngọc Linh có 17 acid amin, 20 chất khoáng vi lượng và hàm lượng tinh dầu là 0,1%.
Sâm Ngọc Linh giúp tăng cường sinh lực chống lại sự mệt mỏi cho người lao động nặng.
Saponin MR2 hoạt động như chất kháng sinh chiếm tới một nửa hàm lượng tổng đã được công nhận là có khả năng ức chế tế bào ung thư, kéo dài sự sống (theo tạp chí dinh dưỡng số ra năm 1995 của Mỹ). Giúp người bệnh tăng cường hệ miễn dịch, bồi bổ khí huyết, tăng cường thể trạng, giảm tác dụng phụ của các liệu pháp hóa- xạ trị.
Tăng cường sinh lực chống lại sự mệt mỏi cho người lao động nặng, người lao động trí óc nhiều áp lực, trong sâm có chứa nhiều vitamin, khoáng chất giúp tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng gia tăng hoạt động của não bộ, tăng cường trí nhớ. Kích thích hệ miễn dịch nhờ những hợp chất hữu cơ quan trọng như Germ, Glycoside Panaxin, vitamin B1, B5 giúp nâng cao thể lực, tăng cường sức khỏe, giảm suy nhược thần kinh , giúp cải thiện hoạt động của tuyến thượng thận, tăng testosterone, tăng cường sinh lý ở nam giới. Hoạt chất saponin trong sâm cũng kích thích tăng nội tiết tố, kích hoạt sự trao đổi chất của da, loại bỏ các tế bào chết, góp phần ngăn ngừa lão hóa và oxy hóa…
Hơn nữa, giới chuyên gia đã chứng minh hoạt chất saponin trong Sâm Ngọc Linh đã hỗ trợ ngăn chặn chất béo, tăng khả năng tái tạo hồng cầu và thúc đẩy tuần hoàn máu, hỗ trợ chống xơ vữa động mạch, giúp tăng cường sức khỏe cho người cao tuổi, thải độc toàn cơ thể giúp ăn ngon ngủ ngon, tinh thần sảng khoái, trí óc minh mẫn.
Hơn 30 năm qua, các nhà khoa học trong và ngoài nước đã chứng minh sâm Ngọc Linh là loại sâm quý hiếm và được xếp vào một trong bốn loại sâm tốt nhất thế giới hiện nay, bên cạnh sâm Triều Tiên, sâm Trung Quốc và sâm Mỹ.
Ngày 16/8/2016, Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00049 cho sản phẩm sâm củ Ngọc Linh tại các xã Măng Ri, Ngọc Lây thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum và xã Trà Linh, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, nhằm thông tin rộng rãi đến các cấp, các tổ chức, doanh nghiệp... trong và ngoài nước về giá trị to lớn của sâm Ngọc Linh trên thị trường.
Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt dự án đầu tư 567 tỷ đồng trong giai đoạn 2014-2024 nhằm xây dựng sâm Ngọc Linh trở thành sản phẩm quốc gia.
Củ sâm ngọc linh 156 tuổi trở thành kỷ lục thế giới
Theo trang Kỷ lục Việt Nam, vào năm 2016, tại một ngôi làng nhỏ thuộc huyện Nam Trà My của tỉnh Quảng Nam, một củ sâm Ngọc Linh với tuổi đời lên đến 156 năm đã trở thành điểm sáng thu hút sự chú ý của cả cộng đồng quốc tế. Được mệnh danh là "vô địch thế giới" về độ tuổi, củ sâm này đại diện cho sự sống mãnh liệt và quý giá của loài thực vật đặc hữu này.
Hành trình phát hiện và xác lập kỷ lục của củ sâm Ngọc Linh quý hiếm là một câu chuyện đầy thú vị. Củ sâm này được khám phá trong một khu rừng nguyên sinh, nơi nó đã sống sót qua biết bao thăng trầm của lịch sử và biến đổi của thiên nhiên. Những năm tháng dài lâu ấy đã chứng kiến củ sâm tích lũy một lượng lớn dưỡng chất và saponin, làm tăng thêm giá trị dược liệu của nó.
Hình ảnh củ sâm Ngọc Linh 156 năm. (Ảnh: Kỷ lục Việt Nam).
Quá trình bảo tồn và nghiên cứu cây sâm Ngọc Linh lâu đời này đang được các chuyên gia và nhà khoa học đặc biệt quan tâm. Họ hy vọng rằng qua việc nghiên cứu kỹ lưỡng, những bí mật về sức khỏe và lợi ích mà loại sâm này mang lại sẽ được khai phá và ứng dụng rộng rãi hơn trong y học hiện đại.
Mặc dù vậy, vấn đề đặt ra là tại sao sâm Ngọc Linh vẫn chưa thực sự có một thương hiệu mạnh mẽ trên thị trường, đặc biệt là trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia. Hiện nay, mặc dù có giá trị kinh tế cao, sâm Ngọc Linh vẫn chủ yếu được tiêu thụ ở thị trường nội địa và chưa thực sự vươn xa ra thị trường quốc tế.
Phía trước, Việt Nam cần một chiến lược kỹ lưỡng để thực sự đưa sâm Ngọc Linh trở thành biểu tượng cho sức mạnh y dược của quốc gia, từ việc nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm cho đến việc quảng bá và xây dựng thương hiệu. Với bề dày văn hóa lịch sử và giá trị dược liệu vượt trội, sâm Ngọc Linh hoàn toàn có khả năng sánh vai cùng các thương hiệu sâm nổi tiếng trên thế giới và trở thành một niềm tự hào của Việt Nam trên trường quốc tế.