Các loài sinh vật có một cách tàng hình là trở nên trong suốt để ánh sáng đi thẳng qua cơ thể. Để làm được điều này, cơ thể sinh vật đó phải có các mô không phân tán hoặc hấp thụ ánh sáng chiếu vào. Thế giới tự nhiên có đầy những thí dụ sống động về điều này.
Nhà sinh thái học hành vi James Barnett, Đại học McMaster, Canada nhận xét khi nói về ếch thủy tinh: “Tính minh bạch là cách ngụy trang hoàn hảo. Cơ thể trong suốt tương đối phổ biến ở các loài thủy sinh, nơi mô động vật có cùng chỉ số khúc xạ với nước xung quanh".
Nhiều sinh vật biển và sinh vật cực nhỏ đã tận dụng sự trong suốt để ẩn náu nơi không có gì ngoài nước như sứa, ốc biển và rất nhiều loại cá con.
Ông Barnett giải thích: "Không khí và mô khá khác nhau về chỉ số khúc xạ của chúng, vì vậy độ trong suốt được dự đoán là kém hiệu quả hơn đối với các loài trên cạn. Thật vậy, các sinh vật trong suốt trên cạn rất hiếm".
Nhưng một số loài thực vật và động vật trên cạn cũng đã tiến hóa để ít nhất có một phần cơ thể trong suốt. Dưới đây là sáu loài có khả năng nhìn xuyên thấu và chiến lược tàng hình của chúng.
Tài biến hình của mực thủy tinh
Một con mực cranchiid nhìn qua bộ lọc ánh sáng phân cực. Ảnh: NOAA.
Ngoài mắt và dạ dày, mực thủy tinh gần như hoàn toàn trong suốt.
Nhà sinh vật học Sönke Johnsen, Viện Hải dương học Woods Hole, Mỹ giải thích: “Mắt và ruột của mực thủy tinh không thể trong suốt được. Mắt phải hấp thụ ánh sáng để quan sát và ruột bị lộ bởi thức ăn chứa bên trong, vì ngay cả những con mồi trong suốt cũng có thể nhìn thấy được trong quá trình tiêu hóa".
Nhưng những con mực cũng có những thủ thuật để đối phó với những mảnh mờ đục trên cơ thể của chúng. Mắt của ít nhất một trong số 60 loài thuộc họ mực ống thủy tinh sử dụng sự kết hợp của các cơ quan phát ra ánh sáng gọi là tế bào quang điện và tế bào phản xạ để làm chệch hướng ánh sáng này. Chúng cùng tạo ra ảo giác ánh sáng mặt trời đang lọc xuống mặt nước.
Để giảm thiểu việc nhìn thấy cơ quan tiêu hóa, mực thủy tinh đặt cơ quan tiêu hóa theo chiều dọc trong khi mực bơi ngang theo chiều dài cơ thể. Khi bơi, mực thủy tinh cũng giơ tay lên song song với cơ quan tiêu hóa để che giấu. Bơi theo cách này làm giảm thiểu bóng của mực trong trường hợp con mực tình cờ đi qua kẻ săn mồi đang đói.
Mực thủy tinh cũng có thể biến hình thành một quả cầu như một cơ chế bảo vệ, bằng cách kéo đầu và cánh tay vào lớp áo của chúng.
Ếch thủy tinh và sự che chắn hỗn hợp
Ếch thủy tinh Centrolenidae. Ảnh: Getty Images.
Cũng giống với mực thủy tinh, ruột của ếch thủy tinh (họ Centrolenidae) cũng có thể nhìn thấy rõ ràng qua bụng trong suốt, nhưng chúng không bị những kẻ săn mồi nhìn từ bên dưới. Tính trong suốt một phần của loài này giúp hoàn thành lớp ngụy trang khi nó bám chặt bụng mình trên những chiếc lá xanh tươi của “ngôi nhà” rừng cây thực vật.
Phần bụng rõ ràng của nó giúp loài lưỡng cư này điều chỉnh độ sáng khớp với mức độ ánh sáng của vị trí được chọn. Các chi của ếch cũng trong mờ, làm mờ ranh giới giữa nó và các vùng xung quanh, để ẩn mình tốt hơn.
Loài giáp xác trong suốt với 12 võng mạc mắt li ti màu đỏ
Con Paraphronima gracilis cái với cái bụng trắng như lòng trắng trứng và 12 võng mạc mắt màu đỏ. Ảnh: Current Biology.
Thay vì tạo ra ảo ảnh ánh sáng, các loài có thân hình trong suốt có các chiến lược khác nhau để che giấu các mô mắt có thể nhìn thấy của chúng, như động vật giáp xác ngụy trang võng mạc phù hợp với màu sắc và độ sáng của môi trường xung quanh. Loài động vật biển sâu (Paraphronima gracilis) có đôi mắt to bằng gần 50% cơ thể của nó. Sự tiến hóa đã tìm ra cách để làm cho cặp mắt như quả cầu khổng lồ của loại sinh vật này trong suốt, trừ 12 võng mạc màu đỏ nhỏ trong mỗi mắt.
Các võng mạc đó được đặt cách nhau vừa phải để làm cho chúng ít bị lộ rõ hơn từ bên dưới, đồng thời tối đa hóa độ nhạy của chúng với ánh sáng chiếu từ trên xuống.
Bướm đêm với đôi cánh trong suốt
Bướm đêm ong cà phê (Cephonodes hylas) có đôi cánh trong suốt và thân hình mập mạp như con ong nghệ. Sải cánh của nó dài 45–73 mm. Bụng thay đổi màu sắc từ vàng sang xanh, ở khoang bụng thứ 3 và thứ 4 có màu đỏ tươi.
Để làm gián đoạn khả năng phản xạ ánh sáng của bề mặt, bướm đêm sử dụng đôi cánh trong suốt nổi bật cùng với bề mặt giác mạc của mắt để ngụy trang.
Những dải băng nổi trong suốt của ấu trùng cá chình
Nhiều loài cá con bắt đầu từ một ấu trùng trong suốt cưỡi dòng hải lưu, và cá chình cũng không ngoại lệ. Trước khi chúng trưởng thành, cá chình nước ngọt trải qua giai đoạn ấu trùng leptocephalus và sau đó là giai đoạn cá chình thủy tinh.
Trông chúng như “những dải băng nổi” và cố gắng làm cho bản thân bằng phẳng nhất có thể. Một vật thể càng mỏng thì càng có nhiều ánh sáng có thể truyền qua mà không bị nhiễu. Điều này cũng làm cho chúng rất khó phát hiện.
Loài hoa lộ hình trong suốt khi mưa
Khi trời nắng ráo, hoa Diệp Hà Sơn, còn gọi là hoa xương (Diphylleia grayi) trông giống như một bông hoa trắng khá đặc trưng. Hoa mọc thành từng chùm nho nhỏ trông duyên dáng như đang khoe dáng dưới tán lá xanh. Điều đặc biệt có một không hai ở loài hoa này là khi gặp nước, những cánh hoa trắng muốt kia sẽ dần chuyển sang trong suốt như pha lê một cách kỳ diệu, lộ ra những mạch gân bé xíu trên cánh hoa như bộ xương. Nhưng khi khô, chúng lại quay lại màu trắng ban đầu.
Màu trắng của chúng không phải từ sắc tố, mà là phát sinh khi bề mặt thô ráp của cánh hoa và các khe hở không khí kết hợp với nhau để phản chiếu ánh sáng, tạo ra ảo giác về độ trắng. Chỉ số khúc xạ giữa bề mặt tế bào trong suốt và các túi không khí giữa các phần lồi của hoa đủ để khuếch tán và phản xạ ánh sáng chiếu vào chúng, khiến chúng có màu trắng.
Nhưng khi mưa lấp đầy khoảng trống giữa các tế bào của hoa, chỉ số khúc xạ của các tế bào và khoảng trống trở nên trùng khớp hơn, cho phép nhiều ánh sáng hơn đi qua và chúng ta có thể nhìn xuyên thấu qua chúng.
Liệu điều này có cung cấp cho hoa Diệp Hà Sơn bất kỳ lợi thế tiến hóa nào hay không đang là một bí ẩn, nhưng quan sát thì sẽ thấy chúng rất đẹp.