Nước ấm đang tác động vào mọi phía của sông băng Thwaites, khiến kịch bản toàn bộ thềm băng tách ra và sau đó đổ vào đại dương không còn xa.
Sông băng Thwaites của Nam Cực được mệnh danh là “sông băng ngày tận thế” vì nguy cơ sụp đổ cao và mối đe dọa đối với mực nước biển toàn cầu. Nó chứa đủ lượng nước để nâng mực nước biển lên 3 m.
Các nhà khoa học cho biết diện tích sông băng này sẽ thu hẹp rất nhanh trong những năm tới. Điều này dấy lên nhiều lo ngại về mức nước biển dâng cao một cách cực đoan, đi kèm với khả năng sụp đổ của sông băng, theo CNN.
Phần rìa dưới nước của sông băng đang bị xói mòn do thời tiết Trái đất ấm lên. Trong một nghiên cứu được công bố ngày 5/9 trên tạp chí Nature Geoscience, các nhà khoa học đã lập bản đồ quá trình thu hẹp của sông băng, hy vọng sẽ tìm ra tình trạng sông băng trong tương lai.
Nghiên cứu chỉ ra rằng vào một thời điểm nào đó trong hai thế kỷ qua, đáy sông băng đã bị đánh bật khỏi đáy biển và bị khoét sâu với tốc độ 2,1km mỗi năm. Con số này gấp đôi những gì các nhà khoa học quan sát được trong thời gian qua.
Hình ảnh dựng 3D của đáy sông băng Thwaites. (Ảnh: Đại học Nam Florida).
Tác động khổng lồ
“Sự tan rã nhanh chóng đó có thể xảy ra gần đây nhất là vào giữa thế kỷ XX”, Alastair Graham, tác giả chính của nghiên cứu và nhà địa vật lý biển tại Đại học Nam Florida, cho biết trong một thông cáo báo chí.
Các thông số cho thấy Thwaites có khả năng bị tan rã nhanh chóng trong tương lai gần, nhất là khi nó tách khỏi một sườn núi dưới đáy biển vốn đang giúp kiểm soát đáy sông băng.
“Thwaites thực sự đã phải cầm cự. Chúng ta sẽ thấy những thay đổi lớn trong khoảng thời gian ngắn, thậm chí là tính bằng năm, một khi đáy sông băng tách ra khỏi sườn núi”, Robert Larter, nhà địa vật lý biển và là đồng tác giả của nghiên cứu từ British Antarctic Survey, nhận định.
Sông băng Thwaites nằm ở Tây Nam Cực là một trong những sông băng rộng nhất trên Trái đất, lớn hơn bang Florida của Mỹ. Theo NASA, sông băng này là một phần thuộc dải băng Tây Nam Cực. Khu vực này chứa đủ băng để nâng mực nước biển lên tới 5m.
Tàu nghiên cứu Chương trình Nam Cực của Mỹ gần sông băng Thwaites. (Ảnh: CNN).
Khi cuộc khủng hoảng khí hậu tăng tốc, khu vực này đã được theo dõi chặt chẽ vì tình trạng tan băng nhanh chóng và khả năng phá hủy bờ biển trên diện rộng.
Bản thân sông băng Thwaites đã khiến các nhà khoa học lo ngại trong nhiều thập kỷ. Ngay từ năm 1973, các nhà nghiên cứu đã đặt câu hỏi liệu nó có nguy cơ sụp đổ cao hay không.
Gần một thập kỷ sau, các nhà khoa học phát hiện rằng sông băng được nối đất dưới đáy biển thay vì đất khô trên bờ. Do đó, các dòng hải lưu ấm áp có thể làm tan băng từ đáy sông băng, khiến nó mất ổn định từ bên dưới.
Chính vì nghiên cứu này mà các nhà khoa học bắt đầu gọi khu vực xung quanh Thwaites là “phần dễ tổn thương của dải băng Tây Nam Cực”.
Tan chảy nhanh hơn dự đoán
Trong thế kỷ XXI, các nhà khoa học bắt đầu ghi lại tình trạng tan băng nhanh chóng của sông băng Thwaites với một loạt nghiên cứu đáng báo động.
Năm 2001, dữ liệu vệ tinh cho thấy đường nối đất của sông băng đã rút đi khoảng 1 km mỗi năm. Vào năm 2020, các nhà khoa học tìm thấy bằng chứng của việc nước ấm đang chảy qua đáy sông băng, làm tan băng từ bên dưới.
Sau đó vào năm 2021, một nghiên cứu cho thấy thềm băng của Thwaites có thể sụp đổ trong vòng 5 năm tới. Thềm băng giúp ổn định sông băng và giữ cho băng không chảy tự do vào đại dương.
“Từ dữ liệu vệ tinh, chúng tôi thấy những vết nứt lớn này lan rộng trên bề mặt thềm băng, làm suy yếu kết cấu của băng. Nó giống như một vết nứt trên kính chắn gió”, Peter Davis, nhà hải dương học của British Antarctic Survey, nói với CNN vào năm 2021.
Những phát hiện hôm 5/9 cho thấy Thwaites có khả năng tan băng với tốc độ nhanh hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây.
Gián, phương tiện tự hành dưới nước, gần sông băng Thwaites sau 20 giờ lập bản đồ đáy biển. (Ảnh: Đại học Gothenburg).
Thông cáo báo chí của nghiên cứu cho biết các nhà khoa học đã thu thập dữ liệu trong một nhiệm vụ kéo dài 20 giờ với điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Khu vực dưới nước được lập bản đồ có diện tích bằng thành phố Houston.
“Nghiên cứu này thực sự là nhiệm vụ chỉ có một lần trong đời”, Graham nói.
Nhóm nghiên cứu hy vọng rằng có thể sớm quay lại để thu thập các mẫu từ đáy biển nhằm xác định thời gian các lần tan băng xảy ra trước đó. Điều này có thể giúp các nhà khoa học dự đoán những thay đổi trong tương lai của sông băng “ngày tận thế”.
Các nhà khoa học trước đây cho rằng sông băng Thwaites sẽ thay đổi rất chậm, nhưng Graham khẳng định nghiên cứu này sẽ bác bỏ những quan điểm đó.
“Chỉ cần một tác động nhỏ vào Thwaites có thể dẫn đến những tác động lớn”, ông nói.
Sông băng Thwaites là một trong những sông băng tan chảy nhanh nhất Nam Cực. Từ những năm 1980, sông băng đã mất khoảng 595 tỷ tấn băng. Sự sụp đổ của sông băng Thwaites có thể khiến phần còn lại của dải băng Tây Nam Cực bị cuốn ra đại dương.