Tất cả chúng ta phải cảm ơn Henry Ford vì đã "phát minh" ra khái niệm 2 ngày nghỉ cuối tuần. Tuy nhiên, lý do thực sự đằng sau không được nhân văn cho lắm.
Trái đất quay một vòng quanh Mặt trời hết 365 ngày 6h - đó là 1 năm. Chu kỳ Mặt trời lặn và mọc kéo dài 24h - ấy là 1 ngày. Những khoảng thời gian này được tạo hóa quy định khi tạo ra Trái đất - hành tinh duy nhất có tồn tại một nền văn minh.
Tuy nhiên, "tuần" lại là khái niệm do con người tạo ra. Thứ 2 là đầu tuần, Chủ Nhật (hay Chúa Nhật) là cuối tuần - tất cả đều là sản phẩm của con người. Điều này cho thấy con người trong quá trình phát triển đã tìm cách kiểm soát thời gian, và vô tình biến nó thành một cuộc chiến.
Chúng ta biến thời gian thành kẻ thù. Chúng ta tìm cách kiểm soát nó, vượt trên nó, thể hiện qua mọi hành động chúng ta làm hàng ngày. Bạn mua một chiếc điện thoại mới cũng vì nó nhanh hơn cái cũ; bạn bấm lia lịa vào nút "đóng" (Close) trong tháng máy để nó đóng vào nhanh hơn. Hay thậm chí là tăng tốc khi sắp đến đèn đỏ - cũng là cách để chiến thắng thời gian.
Trận chiến thời gian diễn ra hàng ngày, với tất cả chúng ta.
Trận chiến với thời gian khốc liệt dần theo sự phát triển của xã hội, và nó chỉ tạm dừng lại vào cuối tuần. Đối với nhiều người, 2 ngày nghỉ cuối tuần thực sự là một giờ giải lao, thoát khỏi gánh nặng của trận chiến không hồi kết kia.
Nhưng bạn biết không, ý tưởng của 2 ngày nghỉ cuối tuần không được quá nhân văn như bạn tưởng tượng đâu! Câu chuyện dưới đây sẽ giúp bạn hiểu ra điều này.
Chủ nghĩa tư bản thế kỷ 19 - đừng mơ mà có ngày nghỉ
Trong giai đoạn thế kỷ 19 - 20, làm gì có ngày cuối tuần đâu. Thời gian rảnh khi đó thực sự là một vấn đề liên quan đến chính trị.
Những công nhân người Mỹ - tầng lớp lao động thu nhập thấp đã phải đứng lên đấu tranh - không phải vì điều kiện lao động, không phải vì nạn bóc lột lao động trẻ em - mà là giảm số giờ lao động xuống. Rất nhiều người đã đứng lên đấu tranh, và ngã xuống.
Khi cách mạng công nghiệp ra đời (1840), mọi chuyện trở nên kinh khủng hơn. Các loại máy móc đã khiến công nhân thay đổi hình thức làm việc - không ngừng nghỉ, để giảm tải chi phí.
Minh họa trong một nhà máy vào thời kỳ cách mạng công nghiệp.
Những nhà máy không cửa sổ, chuột bọ sinh sôi. Trẻ em làm việc đến dị tật ở chân bên các máy sản xuất bông gòn. Những cô gái chẳng biết đến ngày đêm, vì nguồn sáng duy nhất của họ là những cây nến. Công nhân làm việc theo hiệu lệnh của người quản lý, để biết khi nào bắt đầu, khi nào ngưng.
Rồi đồng hồ được phát minh, giúp cho việc tính toán thời gian dễ dàng hơn. Thời gian lúc này có thể được tính bằng tiền, bằng dollar, thế nên chẳng thể bỏ phí.
Kỳ lạ một nỗi, đồng hồ trong các nhà máy cứ quay ngược quay xuôi một cách bí ẩn, vì các ông chủ muốn "cướp thêm" giờ làm của công nhân. Công nhân thì sợ chẳng dám mang đồng hồ, và cuộc bóc lột vẫn tiếp tục xảy ra.
Tuy vậy, dù không có ngày nghỉ, rất nhiều công nhân cũng tự tạo cho họ một cái cuối tuần riêng, và đó là thứ 2. Vào cuối thế kỷ 18 - giữa 19 tại Anh, rất nhiều công nhân chẳng buồn xuất hiện vào thứ 2, với lý do rất hợp lý về mặt tôn giáo: Vì thứ 2 là ngày của Thánh, gọi là Saint Monday (dù kỳ thực chẳng tôn giáo nào có ngày Saint Monday cả).
Mọi chuyện phải có lý do của nó. Công nhân nhận lương vào thứ 7, phải đi lễ nhà thờ cả ngày vào Chủ Nhật, nên họ quyết định nghỉ luôn thứ 2 để bù lại. Điều này cho thấy, họ sẵn sàng bỏ đi một ngày lương để đổi lấy tự do trong ít nhất là 2 ngày.
Ông chủ hãng xe hơi nổi tiếng đưa ý tưởng 2 ngày cuối tuần và lý do thực sự đằng sau
Cũng thật nghịch lý, nhân vật đưa ra khái niệm cuối tuần đến cho tất cả công nhân Mỹ lại là một người cực kỳ cứng ngắc và phản đối sự nổi dậy đến tận cùng. Ông là Henry Ford - ông chủ hãng xe hơi nổi tiếng mà ai cũng biết đến ngày nay.
Henry Ford - người đã tạo ra khái niệm ngày nghỉ cuối tuần dành cho người lao động.
Câu chuyện bắt đầu vào năm 1914, khi Henry Ford quyết định tăng lương cho công nhân từ $2,34/ngày lên $5. Ford khi đó đã bị thuyết phục bởi vị phó chủ tịch, ông James Couzens về ý tưởng: Tăng lương không chỉ là bước đi thuyết phục công chúng, mà còn là cách khuyến khích công nhân chi tiêu nhiều hơn.
Có tiền thì ham muốn tiêu xài, mua sắm trỗi dậy, và họ có thể mua chính xe hơi của hãng nữa. Đến năm 1926, Ford cũng dùng chính luận điểm này khi đưa ra chính sách về một tuần làm việc kéo dài 5 ngày.
Và thế là khái niệm cuối tuần ra đời. Thực chất, nó giống như một củ cà rốt treo lơ lửng trước mũi những con thỏ vậy: nó giúp các công nhân gắn bó với công việc hơn, làm việc hiệu quả hơn, để rồi tiếp tục thực hiện một công việc khác, đó là chi tiêu và mua sắm.
Một mánh khóe đầy ấn tượng, giống như nhà kính tế John Kennet Galbraith từng phát biểu: "Sản xuất và kinh doanh sẽ tạo ra ham muốn hướng đến sự thỏa mãn cho bản thân". Cuối tuần chính là thời gian để có được sự thỏa mãn ấy.
Trong cuộc Đại suy thoái vào năm 1929, nhiều ngành công nghiệp cũng bắt đầu giảm tải thời gian làm việc cho công nhân. Công việc thực sự thì vẫn vậy, tức là khi bạn làm ít giờ hơn, thì khối lượng công việc của bạn sẽ nhiều lên. Nhưng công nhân thấy thoải mái về điều đó, và thế là từ năm 1938, đạo luật mới ra đời, cho phép người Mỹ được làm việc 8h/ngày, và tối đa là 40h/tuần.
Khái niệm cuối tuần bắt đầu lan tỏa trong vài thập kỷ kế tiếp. Năm 1955, chính sách tuần 5 ngày làm việc trở nên phổ biến tại Anh, Canada, trong khi một số nước châu Âu áp dụng chính sách nghỉ thêm nửa ngày thứ 7. Đến thập niên 70, toàn bộ các nước châu Âu khống chế thời lượng làm việc của công nhân chỉ còn 40h/tuần, và đều được nghỉ thứ 7, Chủ Nhật.
Đây chính xác là những gì chúng ta được hưởng ngày nay: một tuần làm việc 5 ngày, kèm theo 2 ngày nghỉ. Xét về mặt kinh tế, đây là một chính sách hợp lý: con người được nghỉ ngơi sẽ chi tiêu nhiều hơn, thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, đồng thời đẩy mạnh năng suất lao động.
Đây chính xác là những gì chúng ta được hưởng ngày nay: một tuần làm việc 5 ngày, kèm theo 2 ngày nghỉ.
Chỉ có điều, bạn không biết rằng mình đang phải cuốn theo một vòng xoáy khác: kiếm nhiều tiền hơn so với thời gian làm việc, và tích cực chi tiêu nhiều hơn. Nó sẽ không bao giờ chấm dứt, nhưng quan trọng là bạn cảm giác của bạn là như thế nào mà thôi.
Xét cho cùng, lao động và tận hưởng thành quả là những thứ làm nên xã hội ngày nay mà.