Sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây và mặt đất hoặc giữa các đám mây mang điện tích trái dấu với nhau. Sét đôi khi cũng xuất hiện trong các vụ phun trào núi lửa hay bão cát.
Thiệt hại do sét đánh là rất lớn, đôi khi nguy hiểm chết người.
Sét từ đám mây xuống mặt đất có thể gây nguy hiểm chết người - (Ảnh: CCO).
Có mấy loại sét?
Sét từ đám mây đến đám mây là loại sét thường xảy ra nhất. Dạng sét này là mối nguy hiểm cho máy bay bay gần đó.
Trong sét từ đám mây xuống mặt đất (sét CG), tia sét kéo dài xuống mặt đất hoặc cây cối, tòa nhà hay các vật thể khác trên mặt đất.
Số tia sét từ đám mây này sang đám mây khác nhiều gấp 10-15 lần so với số tia sét CG, song sét CG nguy hiểm hơn và có thể gây chết người. Trung bình sét CG gây ra 20-30 ca tử vong và làm hàng trăm người bị thương mỗi năm ở Mỹ.
Trong khi đó sét hòn là loại sét bất thường, cũng có thể xảy ra khi có dông bão. Sét hòn xuất hiện dưới dạng một quả cầu nhỏ, lơ lửng và tồn tại trong vài giây. Sét hòn rất hiếm gặp.
Sấm sét tăng 43% theo biến đổi khí hậu
Theo trang rmets.org, có khoảng 2.000 cơn dông xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trên khắp thế giới, với 100 cú sét đánh mỗi giây và 8 triệu cú sét đánh mỗi ngày.
Độ ẩm và không khí ấm rất quan trọng đối với dông bão nên chúng thường xảy ra vào mùa xuân và mùa hè hơn, sấm sét cũng xuất hiện thường xuyên hơn trong khoảng thời gian này.
Nhiệt độ toàn cầu tăng do biến đổi khí hậu làm không khí ấm hơn, giúp giữ ẩm nhiều hơn. Độ ẩm tăng thêm khoảng 7% khi nhiệt độ tăng thêm 1 độ C. Điều này làm tăng khả năng xảy ra dông bão, dẫn đến nhiều cơn bão dữ dội hơn và nhiều sấm sét hơn.
Sét đánh xuống thành phố New York, Mỹ - (Ảnh: Getty Images).
Theo tạp chí Science, hoạt động của sét tăng 12% khi nhiệt độ tăng thêm 1 độ C. Điều này có nghĩa là những nước như Mỹ có thể chứng kiến số lượng sét đánh tăng 50% vào cuối thế kỷ này.
Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications vào tháng 2-2023, tổng số vụ sét đánh đã tăng 43% trên toàn cầu.
Nơi nào nhiều sấm sét nhất thế giới?
Sét xảy ra thường xuyên nhất ở các vĩ độ nhiệt đới và cận nhiệt đới, thường xảy ra trên đất liền hơn là trên biển và xảy ra thường xuyên hơn ở Bắc bán cầu hơn Nam bán cầu.
Các khu vực có nhiều sét nhất nằm giữa đường xích đạo và vĩ tuyến 38 độ Bắc và Nam, trong đó châu Phi là lục địa có tần suất sét đánh cao nhất, theo trang meteoswiss.admin.ch. Ngoài ra, những nơi có nhiều sấm sét cũng bao gồm Nam Mỹ, Bắc Mỹ, châu Á và châu Đại Dương.
Ở Nam Mỹ, có 5 điểm nóng bị sét đánh nhiều hơn, chủ yếu tại Colombia và Venezuela. Hồ Maracaibo (có diện tích 13.210km2) ở Venezuela là nơi bị sét đánh nhiều nhất thế giới, lên đến 260 đêm/năm. Hằng năm, trung bình hồ Maracaibo bị sét đánh 233 lần/km2.
8 trong 10 khu vực bị sét đánh nhiều nhất ở châu Phi là tại CH Congo. Với tần suất hằng năm là 205 cú sét đánh/km2, quận Kabare của Congo đứng thứ 2 sau hồ Maracaibo.
Tại châu Á, 3 khu vực có nhiều dông bão và sấm sét nhất đều tại Pakistan. Trong khi đó, tần suất sét đánh hằng năm của thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia) là 93 cú sét đánh/km2.
Tại Mỹ, theo trang insideclimatenews.org, mỗi năm có khoảng 25 triệu cú sét đánh xảy ra trên khắp nước này.
Tại Việt Nam, thông tin từ Tổng cục Khí tượng thủy văn, mùa dông tương đối dài, số ngày dông trung bình 100 ngày mỗi năm và số giờ dông trung bình là 250 giờ một năm. Mỗi năm, Việt Nam hứng chịu 2 triệu cú sét.