Trái đất có 1, 4 hay 5 đại dương? Tưởng chừng đây là câu hỏi quá đơn giản, nhưng câu trả lời vẫn chưa được giới khoa học thống nhất.
Nước chiếm hơn 70% diện tích Trái đất và 96,5% lượng nước này đến từ các đại dương. Tuy nhiên, các chuyên gia không thể thống nhất liệu trên Trái đất có tất cả bao nhiêu đại dương.
Theo quy ước của các hiệp hội địa lý quốc tế được Liên Hợp Quốc công nhận, Trái đất bao gồm 5 đại dương: Thái Bình Dương, Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương, Nam Đại Dương và Bắc Băng Dương. (Ảnh: Wallhere).
Chỉ có một đại dương duy nhất
Trên lý thuyết, hành tinh xanh chỉ có một đại dương duy nhất bởi tất cả đại dương đều là một phần trong hệ thống môi trường nước liên kết với nhau, Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA) cho biết.
Hệ thống nước này sau đó được chia thành các khu vực khác nhau, bao gồm 4 đại dương: Bắc Băng Dương, Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. 4 đại dương này được xác định bởi các lục địa giáp với chúng.
Đến năm 2021, Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ (National Geographic Society) chính thức công nhận đại dương thứ năm là Nam Đại Dương, bao quanh Nam cực. Nhưng câu trả lời cho câu hỏi Trái đất có 1, 4 hay 5 đại dương sẽ còn tùy thuộc với từng người.
Dòng hải lưu Nam Cực xác định ranh giới của Nam Đại Dương. (Ảnh: National Geographic).
Khái niệm đại dương thường được dùng để chỉ những vùng nước lớn trên Trái đất. Tuy nhiên, định nghĩa chính thức của khái niệm này vẫn chưa được thống nhất.
Tổ chức Thủy văn Quốc tế (IHO) từng không công nhận sự tồn tại của Nam Đại Dương có ranh giới là hải lưu vòng Nam cực (ACC) chảy từ Tây sang Đông. Mãi đến ngày 8/6/2021 - Ngày Đại dương Thế giới - Nam Đại Dương mới chính thức được công nhận là đại dương thứ 5 trên bản đồ.
Các nhà khoa học cho rằng dòng hải lưu Nam cực được hình thành cách đây 34 triệu năm khi lục địa Nam cực tách khỏi Nam Mỹ. Dòng hải lưu này đi quanh lục địa Nam cực và phân định Nam Đại Dương là vùng nước nằm phía nam vĩ tuyến 60°N, ngoại trừ khu vực eo biển Drake và biển Scotia. ACC là hải lưu chủ đạo của Nam Đại Dương và là dòng hải lưu đại dương lớn nhất hiện nay.
Tranh cãi về đại dương thứ 5
Các vùng biển ở Nam Đại Dương lạnh hơn và ít mặn hơn so với các vùng biển phía nam Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Các dòng hải lưu sâu chảy vòng quanh Nam cực đóng vai trò thiết yếu cho sự sống của biển ở Nam Đại Dương.
Nam Đại Dương được gọi là “bể chứa carbon” lớn nhất Trái đất. (Ảnh: iStock).
Chúng lưu chuyển nước từ Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương vào bên trong, điều phối nhiệt lượng cho toàn thế giới. Có thể nói, dòng hải lưu Nam cực có vai trò như một trong những lá phổi của đại dương khi cung cấp dinh dưỡng và oxy mới cho 40% vùng biển sâu của thế giới.
Gió đại dương ở khu vực này là nhân tố hình thành hiện tượng nước trồi dòng nước lạnh chuyển động từ đáy biển đi lên bề mặt. Một khi đã nổi lên bề mặt, nước biển sẽ hấp thụ carbon sau đó lại chìm xuống đáy. Quá trình này đã biến Nam Đại Dương trở thành “bể chứa carbon” lớn nhất Trái đất, theo nghiên cứu năm 2021 của NASA.
“Hải lưu vòng Nam cực là điểm kết nối Nam Đại Dương với những đại dương khác”, nhà nghiên cứu thủy văn Frank Nitsche tại Đại học Columbia cho biết. Đề xuất chỉ định vùng nước quanh Nam cực trở thành một đại dương riêng biệt đã xuất hiện từ gần 100 năm trước, đồng thời được các nhà khoa học chấp nhận rộng rãi.
Vì thế, Frank Nitsche nói rằng mình không mấy quan tâm khi Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ quyết định chính thức công nhận Nam Đại Dương là đại dương thứ 5 của Trái đất năm 2021. “Tôi thậm chí còn không để ý việc nó đã được công nhận”, ông nói với Live Science.
Câu hỏi đặt ra là nếu các nhà khoa đã biết đến đại dương này, tại sao lại cần phải đặt tên và công nhận nó. Lý giải cho vấn đề, nhà nghiên cứu thủy văn Renellys Perez tại NOAA khẳng định điều này sẽ giúp công chúng hiểu rõ hơn về vấn đề mà khu vực biển nơi mình sống đang gặp phải.
“Chúng tôi muốn nghĩ rằng tất cả vùng nước đều chỉ là một đại dương duy nhất, nhưng việc nghiên cứu về chúng một cách riêng lẻ và giải quyết các vấn đề tại địa phương sẽ có ích hơn nhiều.
Thông thường mọi người sẽ không quan tâm đến các vấn đề của vùng biển thế giới rộng lớn. Thay vào đó, họ quan tâm đến những vấn đề tiệm cận với khu vực của mình hơn”, nhà nghiên cứu nói với Live Science.