Đài quan sát nổi tiếng bay trên quỹ đạo Trái đất đã ngừng hoạt động vào ngày 13/6 và bặt vô âm tín trong hơn một tháng trời, khiến các kỹ sư NASA phải chật vật xác định lỗi bí ẩn nào đã gây ra vấn đề. Dù cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ đến nay vẫn chưa công bố chính xác nguyên nhân sự cố, nhưng họ đã mang được Hubble trở lại bằng cách kích hoạt một số phần cứng dự phòng của nó vào hôm thứ 5 tuần qua.
"Tôi đã khá lo lắng" - một lãnh đạo NASA tên Thomas Zurbuchen nói với Nzinga Tull, người đã dẫn dắt nhóm phát triển Hubble trong quá trình tìm kiếm nguyên nhân sự cố. "Chúng ta đều biết điều này rủi ro hơn những gì chúng ta vẫn thường làm".
Hubble đã chậm rãi khởi động lại hệ thống trang thiết bị khoa học của nó trong dịp cuối tuần qua và tiến hành kiểm tra toàn bộ hệ thống để đảm bảo mọi thứ vẫn hoạt động. Tiếp đó, nó nhanh chóng chụp những bức ảnh đầu tiên sau một kỳ nghỉ dài.
Nzinga Tull, lãnh đạo nhóm sửa chữa kính viễn vọng không gian Hubble.
Đến hôm thứ bảy, kính viễn vọng này đã hướng ống kính về phía một số thiên hà khá bất thường. Một trong những bức ảnh mới mà nó chụp được cho thấy một cặp thiên hà đang chậm rãi va vào nhau. Bức ảnh khác cho thấy một thiên hà xoắn ốc với những "cánh tay" khá dài. Hầu hết các thiên hà xoắn ốc có số lượng "cánh tay" là số chẵn, nhưng thiên hà này chỉ có 3 "cánh tay" mà thôi. (Ảnh dưới).
Hubble còn quan sát những luồng sáng ở phía bắc và phía nam của sao Mộc, cùng với nhiều chòm sao với mật độ khá dày đặc. NASA vẫn chưa chia sẻ bức ảnh nào liên quan những trường hợp này.
Thiên hà xoắn ốc với những "cánh tay" khá dài.
"Tôi phấn khởi khi thấy Hubble trở lại quan sát vũ trụ, một lần nữa chụp những bức ảnh khiến chúng ta ngạc nhiên và đầy cảm hứng trong nhiều thập kỷ" - lãnh đạo NASA, Bill Nelson, nói trong một thông cáo báo chí. "Đây là khoảnh khắc để chúc mừng thành công của một nhóm các kỹ sư đã thực sự tận tâm với nhiệm vụ. Nhờ những nỗ lực của họ, Hubble sẽ tiếp tục hoạt động trong năm thứ 32 của nó, và chúng ta sẽ tiếp tục nghiên cứu những hình ảnh biến hoá mà nó quan sát được".
Lỗi bí ẩn mất một tháng trời khắc phục
Hubble, kính viễn vọng không gian mạnh mẽ nhất thế giới, được phóng lên quỹ đạo vào năm 1990. Nó từng chụp những bức ảnh về sự ra đời và lụi tàn của vô số các vì sao, phát hiện ra những mặt trăng mới xoay quanh sao Diêm Vương, và theo dõi hai vật thể liên vũ trụ bay xuyên qua thái dương hệ của chúng nó.
Những bức ảnh nó chụp được đã và đang cho phép các nhà thiên văn học tính toán được tuổi đời và quá trình mở rộng của vũ trụ, đồng thời có cái nhìn về những thiên hà hình thành một thời gian ngắn sau vụ nổ Big Bang.
Nhưng hệ thống máy tính của kính viễn vọng này bất ngờ ngừng hoạt động vào ngày 13/6. Hệ thống máy tính được lắp ráp từ những năm 1980 này được ví như bộ não của Hubble - đảm đương nhiệm vụ kiểm soát và theo dõi mọi thiết bị khoa học trên đài quan sát. Các kỹ sư NASA đã nhiều lần thử và thất bại trong việc khởi động lại nó. Cuối cùng, sau khi chạy nhiều bài test chẩn đoán, họ nhận ra rằng máy tính không phải là nguyên nhân gây ra vấn đề - một vài phần cứng khác bên trong Hubble mới là thủ phạm khiến kính viễn vọng này tắt ngúm.
Kính viễn vọng không gian Hubble được phóng lên quỹ đạo vào năm 1990.
Như đã nói ở trên, chúng ta vẫn chưa biết chắc phần cứng nào là nguyên nhân. Các kỹ sư nghi ngờ rằng bộ kiểm soát năng lượng (PCU) của kính viễn vọng đã rơi vào tình trạng failsafe, khiến hệ thống máy tính tắt theo. PCU đó dường như đã tính toán sai điện áp gửi đến máy tính, hoặc có lẽ bản thân tính năng failsafe đã gặp vấn đề gì đó.
NASA hiển nhiên đã được chuẩn bị cho những vấn đề tương tự. Mỗi phần của hệ thống phần cứng trên Hubble có một bản sao dự phòng cài đặt sẵn trong trường hợp lỗi xảy ra. Do đó, các kỹ sư đã chuyển toàn bộ các thành phần bị lỗi sang phần cứng dự phòng. Và nay, kính viễn vọng Hubble đã quay trở lại công việc quen thuộc với hiệu suất đầy đủ 100%.
"Tôi cảm thấy cực kỳ phấn khích và nhẹ nhõm" - Tull nói sau khi hoàn tất chuyển đổi phần cứng. "Thật tự hào khi có tin tốt để chia sẻ"
Dù NASA đã khắc phục được lỗi, đó vẫn là một dấu hiệu cho thấy tuổi tác của Hubble đã đến ngưỡng cần "nghỉ hưu". Chiếc kính này chưa từng được nâng cấp kể từ năm 2019, và một vài phần cứng bên trong nó cũng có tuổi đời đến...hơn 30 năm.
"Đây là một cỗ máy già cỗi, và giống như nó đang nói với chúng ta rằng: nhìn này, tôi ngày càng già thêm một chút rồi đấy" - theo Zurbuchen. "Dẫu vậy, vẫn còn nhiều hoạt động khoa học đang đợi trước mắt, và chúng tôi phấn khởi về điều đó"