Đột biến E484K bất ngờ xuất hiện trong biến chủng B.1.1.7 tại Anh khiến giới nghiên cứu thêm lo ngại. Đây là đột biến từng được cho là có khả năng kháng vaccine.
Theo CNN, Trung tâm Y tế Công cộng Anh (PHE) cảnh báo về đột biến E484K trên ít nhất 11 mẫu biến chủng B.1.1.7 - chủng virus SARS-CoV-2 vốn được ghi nhận lần đầu tiên tại Anh.
Đột biến E484K vốn là một phần trong dấu hiệu di truyền của biến chủng được tìm thấy ở Nam Phi và Brazil. Trước đó, biến chủng B.1.1.7 của Anh không chứa E484K. Điều này khiến giới chuyên gia tại Anh lo ngại về cách thức chủng B.1.1.7 có đột biến E484K.
Các chuyên gia lo ngại điều này có thể đồng nghĩa với việc biến chủng B.1.1.7 - vốn rất dễ lây lan - giờ đây mang theo rủi ro trở thành virus kháng lại vaccine. Trong nhiều trường hợp, nó có khả năng cao gây tái nhiễm cho người đã từng mắc Covid-19.
Nhà dịch tễ học Joseph Fauver, Trường Y tế Công cộng Yale (Mỹ), cho rằng: “Đây không không phải là tin tốt cho hiệu quả của vaccine”. Theo ông Fauver, Mỹ cũng cần theo dõi về biến chủng mới này và sự xuất hiện của đột biến E484K.
Mô phỏng động học phân tử cho thấy đột biến E484K có nguy cơ trốn thoát khỏi phản ứng miễn dịch mà vaccine Covid-19 tạo ra. (Ảnh: NIAID).
Đột biến từng được cảnh báo có khả năng kháng vaccine
Cái tên E484K được đặt theo tọa độ mà mã gene trong virus bị biến đổi. Số 484 là vị trí chính xác của đột biến. Chữ E là axit amin ban đầu và ký tự K là axit amin mà nó bị đột biến.
Các chuyên gia cho rằng còn quá sớm để dự đoán liệu sự phát triển này có tác động lớn đến tác dụng của vaccine với dịch Covid-19 tại Anh và toàn thế giới hay không. Tuy nhiên, nghiên cứu đã cho thấy E484K có thể là thủ phạm khiến một số vaccine Covid-19 ở Nam Phi kém hiệu quả hơn.
Novavax gần đây đã công bố dữ liệu cho thấy vaccine của họ có hiệu quả 89% khi thử nghiệm giai đoạn 3 tại Anh. Tuy nhiên, tại Nam Phi, hiệu quả của giai đoạn 2b lâm sàng chỉ đạt tới 60%.
Tương tự, trong thử nghiệm giai đoạn 3 của Johnson & Johnson, hiệu quả của vaccine cũng khác nhau giữa các quốc gia. Cụ thể, Mỹ là 72%, Nam Phi chỉ 57%. Trong cả hai thử nghiệm, 90-95% trường hợp ở Nam Phi có liên quan biến chủng B.1.351 - loại chứa đột biến E484K.
Tuy nhiên, hầu hết bằng chứng ban đầu về việc “biến chủng trốn vaccine” đến từ các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.
Đột biến E484K từng được các nhà khoa học mệnh danh là “dị nhân bỏ trốn” bởi mức độ tinh vi của nó. Phó giáo sư Penny Moore, Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm ở Nam Phi, cảnh báo đột biến này “đáng báo động” và “lo sợ nó có thể gây ra những tác động không thể đo lường”.
Một bệnh nhân mắc Covid-19 được điều trị tại Bệnh viện Khayelitsha ở Cape Town, Nam Phi. (Ảnh: AFP).
Giữa tháng 1, CNN từng dẫn nhiều nghiên cứu của các chuyên gia cảnh báo về mối lo về E484K. Các nhà khoa học gọi E484K là “kẻ đào tẩu”. Cái tên này xuất phát từ một số nghiên cứu chứng minh nó có thể thoát khỏi kháng thể do vaccine Covid-19 tạo ra.
Ngày 2/2, CNN dẫn thêm một nghiên cứu phát hiện kháng thể từ những người tiêm vaccine kém hiệu quả hơn trong nhiệm vụ vô hiệu hóa virus. Theo dữ liệu của Trung tâm Y tế Công cộng Anh, những người này đều nhiễm virus mà chủng của nó là B.1.1.7 nhưng có thêm đột biến E484K.
Việc bổ sung đột biến E484K vào loại virus tổng hợp này dường như đã nâng cao mức kháng thể cần thiết để ngăn chặn virus xâm nhập vào thế bào.
Nghiên cứu đã lấy mẫu máu của 23 người đã được tiêm một liều vaccine Pfizer/BioNTech khoảng 3 tuần, độ tuổi trung bình là 82. Tuy nhiên, nó không thể chứng minh điều này ảnh hưởng như thế nào đến khả năng bị nhiễm các biến chủng virus trên thực tế của mọi người.
Vaccine quan trọng hơn bao giờ hết
Nhà virus học Paul Bieniasz, Đại học Rockefeller, Anh, lưu ý đột biến E484K đã "xuất hiện lẻ tẻ" trên nhiều mẫu trong nhiều tháng. Nhưng dường như sau thời gian đó, nó vẫn không mang lại ưu thế tiến hóa cho virus trong các quần thể không có khả năng miễn dịch từ trước.
Tuy nhiên, ở Nam Phi và những nơi nhiều người đã nhiễm bệnh, đó là câu chuyện hoàn toàn khác. Tiến sĩ Anthony Fauci, chuyên gia dịch tễ hàng đầu tại Mỹ, cảnh báo tỷ lệ tái nhiễm nCoV rất cao, “đến mức có thể lần miễn dịch trước không thể bảo vệ bạn”.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, chủng B.1.1.7 lần đầu tiên được phát hiện tại hạt Kent, miền đông nước Anh. Giờ đây, nó đã lan ra ít nhất 70 quốc gia và vùng lãnh thổ và khoảng 470 ca mắc Covid-19 tại Mỹ.
Ở đợt bùng phát Covid-19 mới mà Việt Nam ghi nhận trong thời gian gần đây, các nhà khoa học đã giải mã trình tự gene của bệnh nhân và phát hiện nhiều người nhiễm chủng SARS-CoV-2 từ Anh.
Các chuyên gia quốc tế cho rằng tình thế này càng nhấn mạnh vai trò của vaccine ngừa Covid-19. Chúng ta cần đẩy nhanh quá trình thử nghiệm, tuân thủ các hướng dẫn về tiêm phòng vaccine.