Châu Âu từng là nhà của loài voi ma mút nhỏ bé nhất thế giới

Voi ma mút là loài khổng lồ nổi tiếng thời tiền sử và là một họ lớn với mười loài khác nhau.

Theo những gì chúng ta biết được từ dữ liệu hóa thạch, loài voi ma mút lớn nhất có thể cao tới 4 mét và nặng 10 tấn, nhưng loài voi ma mút nhỏ nhất chỉ bằng 1/30 loài voi ma mút lớn nhất, và nó sống trên các hòn đảo ở biển Địa Trung Hải.

Crete là đảo lớn nhất và đông dân nhất của Hy Lạp, và là đảo lớn thứ năm tại Địa Trung Hải, đồng thời cũng là một trong 13 vùng của Hy Lạp. Hòn đảo có ý nghĩa lớn trong kinh tế và di sản văn hóa của Hy Lạp song vẫn duy trì các đặc điểm văn hóa địa phương. Ảnh: Zhihu

Đảo Crete nằm ở phía đông Địa Trung Hải, với diện tích 8.336km vuông và là cái nôi của nền văn minh Địa Trung Hải. Các khám phá khảo cổ học đã cho thấy dấu hiệu hoạt động của con người trên đảo Crete hơn 12.000 năm trước, sau đó nền văn minh Minoan nổi tiếng đã xuất hiện trên đảo Crete.

Trong thần thoại Hy Lạp cổ đại, vợ của vua đảo Crete và con bò đực Crete đã sinh ra Minotaur, một con quái vật có đầu và thân người, và một mê cung sau đó đã được xây dựng cho con quái vật này. Con quái vật sau đó đã bị giết bởi Theseus, con trai ngoài giá thú của vua Athens.

Trên thực tế, đó chỉ là những câu chuyện thần thoại, và không có con quái vật nào có hình người trên đảo Crete. Tuy nhiên, hòn đảo này đã từng là nhà của một loài voi ma mút tí hon.

Năm 1904, nhà cổ sinh vật học người Anh Bate (D.Bate) phát hiện 6 hóa thạch răng kỳ lạ trên đảo Crete. Sau khi nghiên cứu, Bate và những người khác tin rằng những chiếc răng này thuộc về một loài voi cổ đại nên vào năm 1907, họ đã đặt tên cho loài voi này là Palaeoloxodon creticus.

Hóa thạch của loài voi cổ đại được phát hiện trên đảo Crete. Hóa thạch của loài voi ma mút này được tìm thấy vào thế kỷ trước. Tuy nhiên tại thời điểm đó, các nhà khoa học vẫn chưa thống nhất được chúng là voi ma mút hay là một loài voi cổ đại. (Ảnh: Zhihu).

Đến năm 2006, khi các nhà cổ sinh vật học sử dụng công nghệ DNA để nghiên cứu loài voi cổ đại trên đảo Crete, họ phát hiện ra rằng DNA của giống với voi ma mút, điều này có nghĩa là hóa thạch của loài voi được tìm thấy trên đảo Crete thực chất thuộc họ voi ma mút nên nó đã được đổi tên thành voi ma mút Cretan (Mammuthus creticus).

Voi ma mút sống trên đảo Crete là loài voi ma mút nhỏ nhất được biết đến, với chiều dài cơ thể khi trưởng thành chưa đến 1,5 mét, chiều cao đến vai 1 mét và nặng 200kg. Với kích thước này, voi ma mút Cretan không lớn hơn nhiều so với những con voi đồng cỏ châu Phi mới sinh.

So sánh kích thước giữa voi ma mút Cretan và con người. Mammuthus creticus tới đảo Crete vào khoảng 3,5 triệu năm trước. Tổ tiên của nó có thể là một trong hai loài voi ma mút châu Âu: Mammuthus meridionalis và Mammuthus rumanus, tuyệt chủng cách nay khoảng 800.000 năm. (Ảnh: Zhihu).

Mặc dù voi ma mút Cretan có kích thước rất nhỏ nhưng cấu trúc cơ thể của nó không khác nhiều so với các loài voi ma mút khác. Cấu trúc rõ ràng nhất của voi ma mút Cretan là chiếc mũi dài và linh hoạt cùng một cặp răng cửa cong (ngà), chiếc mũi linh hoạt có thể dùng để hái lá hoặc hút nước, răng cửa dài có thể dùng làm vũ khí. So với những con voi ngày nay, tai của voi ma mút Cretan nhỏ hơn rất nhiều. Mặc dù đã giảm kích thước, nhưng voi ma mút Cretan vẫn to lớn hơn nhiều loài động vật khác trên đảo cùng thời điểm.

Nếu có bất kỳ sự khác biệt rõ ràng nào giữa voi ma mút Cretan và voi ma mút sống ở khu vực phía bắc, thì ngoại trừ kích thước, chúng không có lông dài và dày trên cơ thể, vì chúng sống ở những vùng ấm hơn và không còn cần lông dài để giữ ấm.

Những con voi ma mút Cretan là ví dụ đặc biệt điển hình của xu hướng lùn hóa do đảo. Trọng lượng của chúng chỉ còn bằng 1/100 so với tổ tiên của mình. (Ảnh: Zhihu)

Vậy làm thế nào những con voi ma mút này có thể đến đảo Crete ở biển Địa Trung Hải? Theo những gì chúng ta biết được, trong thời kỳ Pleistocene, hành tinh của chúng ta đang ở trong kỷ băng hà, và mực nước biển thấp hơn 100 mét so với ngày nay. Do lượng nước biển suy giảm, đảo Crete lúc này được nối liền với lục địa châu Âu, tổ tiên của voi ma mút Crete (Mammuthus meridionalis) đã đến đảo Crete vào thời điểm này.

Khi kỷ băng hà kết thúc và mực nước biển dâng cao trở lại, tách đảo Crete khỏi đất liền, những con voi ma mút không kịp rời đảo Crete đã bị thu nhỏ kích thước với nguồn thức ăn hạn chế.

Tình trạng tương tự cũng xuất hiện trên đảo Sicily cũng nằm ở Địa Trung Hải, một đàn voi có răng cổ đại đã ở lại Sicily và trở thành một loài Palaeoloxodon falconeri thu nhỏ, còn gọi là voi lùn châu Âu hay voi lùn Sicilia.

Những con voi ma mút trên đảo Crete đã thích nghi thành công với cuộc sống trên đảo bằng cách giảm kích thước của chúng, nhưng môi trường trên đảo không thể chịu được sự hiện diện của một số lượng lớn voi ma mút Cretan nên mật độ quần thể rất thấp. Khi con người đến đảo Crete, họ đã săn bắt và giết voi ma mút Crete cho đến khi chúng tuyệt chủng, những hộp sọ còn sót lại của voi ma mút Crete trở thành nguyên mẫu của Cyclops trong thần thoại Hy Lạp.

• Bí ẩn về những năm cuối cùng của voi ma mút
• Vì sao cần hồi sinh lại voi Ma mút
• Tại sao nhiều nơi lại cấm đánh bắt cá bằng chim cốc?