Chó và mèo nhìn thấy thế giới như thế nào?

Những giác quan khác của chúng đã giúp bù đắp cho một sự thật là chúng không thể thấy được một số màu sắc nhất định.

Khi chụp ảnh chú chó hay chú mèo nhà bạn với đèn flash, bạn sẽ thấy mắt chúng loé sáng trông thật đáng sợ. Ánh sáng lập loè này xuất phát từ một lớp trong mắt chúng, gọi là lớp phản quang (tapetum), và nó phản xạ lại ánh sáng để giúp những người bạn bốn chân thấy được trong môi trường ánh sáng yếu hiệu quả hơn nhiều so với mắt người. Trên thực tế, chó và mèo cảm nhận thế giới chúng ta đang sống theo cách rất khác biệt so với loài người.

Khi còn nhỏ, chúng ta thường được dạy rằng chó và mèo bị "mù màu", hoặc chỉ thấy hai màu "trắng và đen" - nhưng điều đó không hoàn toàn chính xác. "Chúng chỉ không thể thấy mọi màu sắc khác biệt mà chúng ta có thể thấy" - Giáo sư Katherine Houpt tại Đại học Dược Thú y Cornell cho biết. "Chúng thấy thế giới với hai sắc thái màu là xanh dương và vàng".

Từ góc nhìn sinh lý học, sự khác biệt trong cách nhìn nhận thế giới phụ thuộc vào những loại tế bào cảm nhận ánh sáng trong mắt. "Bởi chó và mèo là loài săn mồi, chúng không nhất thiết phải biết được sự khác biệt giữa một số sắc thái màu tương tự nhau" - Houpt nói. "Là loài linh trưởng, chúng ta phải biết liệu quả cây này đã chín hay chưa. Chúng ta phân biệt màu sắc tốt hơn nhằm tìm ra được đúng loại thức ăn". Nói cách khác, một con thỏ xám cũng ngon lành như một con thỏ nâu thôi!

Khi xét về độ rõ ràng, loài người cũng có ưu thế hơn so với những người bạn lông lá. Nếu một con chó có thể thấy rõ một vật thể từ cách đó hơn 6 mét, một con người có thể thấy rõ nó từ 18 mét. Sự khác biệt càng lớn hơn khi so với loài mèo: thứ mà mèo thấy rõ từ 6 mét, thì con người có thể thấy rõ từ 30 mét hoặc thậm chí là 60 mét. Những chú thú cưng đơn giản là không tiến hoá để nhìn nhận thế giới quanh chúng một cách rõ ràng.

Tuy nhiên, động vật vẫn có một lợi thế khi cảm nhận chuyển động - một kỹ năng được mài dũa nhằm giúp chúng bắt được những miếng mồi ngon đang di chuyển nhanh. Dù hầu hết chó và mèo gặp khó khăn trong việc phát hiện những đối tượng tĩnh ở rất gần chúng, chúng có thể phát hiện chuyển động từ tối đa 800m - kể cả khi chuyển động đó diễn ra một cách tương đối nhẹ nhàng.

Chúng cũng có thể thấy nhiều thứ một lúc. Trong khi trường nhìn của chúng ta chỉ xấp xỉ 180 độ, mắt chó và mèo lồi ra một chút để giúp mở rộng trường nhìn của chúng vượt mức 200 độ. Khả năng phát hiện chuyển động vẫn hiệu quả dù ở phần rìa của trường nhìn, do đó kể cả khi chúng không thể biết thứ gì đang di chuyển, chúng vẫn biết được có gì đó sắp lại gần.

Hình ảnh này chỉ mang tính so sánh về màu sắc: mắt chó và mèo chỉ cho ánh sáng vàng và xanh dương đi qua, còn ánh sáng đỏ thì không, nên sẽ trông thấy màu sắc cảnh vật như hình bên phải. Trên thực tế, chúng sẽ thấy mọi thứ mờ ảo hơn nhiều.

Trường nhìn có thể khác biệt tuỳ thuộc giống chó. Một con bulldog không có chiếc mõm lớn như một số giống khác, nên nó có thể quan sát tốt hơn các vật thể ở gần và có trường nhìn rộng hơn, không bị che chắn.

Có một quan niệm khá phổ biến, và cũng chính xác: khi nhìn trong bóng tối, mắt chó và mèo hoàn toàn vượt trội, một phần bởi lớp phản quang trong mắt phản chiếu ánh sáng đến các tế bào cảm nhận ánh sáng. "Chúng không thể thấy trong bóng đêm tối mịt tốt hơn là bao so với chúng ta" - Houpt nói. "Nhưng trong ánh sáng mờ ảo, chúng có thể thấy tốt hơn". Đó là bởi mắt chúng có nhiều  tế bào hình que hơn chúng ta - đối với mèo là gấp từ 6 - 8 lần - có nghĩa là chúng cần ít ánh sáng hơn để thu được một bức tranh hoàn chỉnh cho bộ não.

Nhưng khả năng cảm nhận "thần sầu" của chúng chưa dừng ở đó. Một khi đã xem xét mọi yếu tố vượt trội và những yếu điểm của thị giác chó và mèo, bạn vẫn phải cân nhắc mối quan hệ tương hỗ giữa thị giác với các giác quan khác của chúng.

Mèo có thể nghe những âm thanh siêu âm phát ra bởi con mồi của chúng, cho phép chúng tiếp tục truy đuổi kể cả khi con mồi lọt khỏi tầm mắt. Chúng còn sử dụng mùi làm phương thức chính để xác định con người. "Khi bạn mang một con mèo đến bác sỹ thú y, con mèo thứ hai của bạn có thể không nhận ra nó bởi nó có mùi như những người khác. Và nếu bạn đi ra ngoài khá lâu mới quay về, chú mèo cưng có thể không nhận ra bạn cho đến khi nó ngửi thật kỹ" - Houpt nói. "Nếu bạn thay đổi loại dầu gội trong khi ra ngoài, bạn có thể gặp rắc rối khi về nhà".

Loài chó hiển nhiên có khứu giác tốt. Giống như mèo và các động vật khác, chó có một cơ quan gọi là "vomeronasal", vốn là một phần trong hệ thống khứu giác được dành riêng cho những nhu cầu khứu giác của chúng. Cơ quan này cho phép loài động vật giao tiếp thông qua mùi hương và cải thiện tổng thể chức năng khứu giác. Tuỳ thuộc vào giống cho, khứu giác của một chú chó có thể hiệu quả hơn từ 1000 - 10000 lần con người.

Với những "công cụ" đặc biệt đó, chó và mèo không cần phải phụ thuộc quá nhiều vào mắt mới cảm nhận được thế giới. Tuy nhiên, những hạn chế về thị giác của chúng có thể gây ra một vài vấn đề thú vị đối với những người đang tìm cách dạy chú thú cưng của mình vài trò mới. "Bởi cách chúng thấy màu sắc, chó không phân biệt tốt đèn giao thông" - Houpt nói. "Điều đó là một vấn đề khi bạn muốn dạy một chú chó dẫn đường rằng đèn màu vàng tối hơn là khi chúng phải dừng lại". Trong một thế giới lý tưởng, có lẽ đèn giao thông nên được trang bị bộ phận phát mùi để loài chú ngửi được khi nào đến lúc được qua đường!

• Vì sao phụ nữ là lựa chọn thông minh để đưa lên vũ trụ?
• Những lợi ích bất ngờ của nước chanh
• Dòng sông kỳ lạ không có nước suốt nghìn năm