Giả thuyết mới về nguyên nhân đế chế La Mã sụp đổ

Theo nghiên cứu mới của các nhà khoa học Đan Mạch, nhiễm độc antimony và chì có thể là nguyên nhân khiến đế chế La Mã diệt vong.

Các nhà nghiên cứu Đan Mạch phát hiện lượng chất antimony ở mức độc hại trong một ống nước tại Pompeii, đô thị cổ của La Mã bị chôn vùi sau đợt phun trào thảm khốc của núi lửa Vesuvius năm 79. Những ống nước độc hại này có thể góp phần khiến cư dân thời đó gặp tình trạng sức khỏe kém, IB Times hôm 18/8 đưa tin.

Ngoài dấu vết của antimony, các ống nước này còn được làm bằng chì – một kim loại nặng rất độc. Nhiều nhà sử học từng cho rằng việc sử dụng chì rộng rãi là nguyên nhân khiến đế chế La Mã diệt vong.

Đế chế La Mã có thể diệt vong do nhiễm độc antimony. (Ảnh: Wikimedia Commons).

"Người Hy Lạp biết chì rất độc, nhưng không hiểu sao kiến thức này lại thất truyền vào thời La Mã. Người La Mã chắc chắn không làm như vậy nếu biết đây là chất có độc", tác giả cuộc nghiên cứu, Kaare Lund tại Đại học Nam Đan Mạch nhận định. "Họ dùng chì để làm ống nước, làm ngọt rượu, trám những lỗ nhỏ trong các cầu dẫn nước. Người La Mã sử dụng rất nhiều chì".

Tuy nhiên, Lund cùng các đồng nghiệp đưa ra một giả thuyết mới thay thế cho giả thuyết nhiễm độc chì để giải thích cho sự sụp đổ của đế chế này.

Thông thường các ống nước bằng chì sẽ bị cặn vôi bao phủ, phần nào giúp ngăn chì ngấm vào nước. Trong khi đó, antimony độc hơn chì rất nhiều. Chỉ một lượng cực nhỏ chất này ngấm vào nước uống cũng sẽ gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Antimony gây kích ứng đường tiêu hóa, dẫn đến nôn mửa và tiêu chảy. Nó cũng gây tổn thương gan, thận và nếu liều lượng đủ cao thì có thể làm ngừng tim.

Những phân tích của nhóm nghiên cứu thực hiện trên mảnh ống nước lấy từ Pompeii cho thấy lượng antimony ở mức độc hại cao. Trong quặng chì mà người La Mã khai thác cũng có thể chứa lượng lớn chất này.

Mẫu ống nước chứa antimony thu được từ Pompeii. (Ảnh: Toxicology Letters).

Tính chắc chắn của giả thuyết mới phụ thuộc vào việc loại chì lẫn antimony này được sử dụng phổ biến như thế nào trong thời La Mã. Để kiểm chứng kỹ hơn, nhóm nghiên cứu sẽ cần phân tích các mẫu ống nước bằng chì của người La Mã từ những nguồn khác.

Tuy nhiên, đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Di sản văn hóa La Mã ở Italy được bảo vệ rất nghiêm ngặt. Lấy mẫu ống nước là hành động xâm phạm và phá hủy một lượng rất nhỏ kim loại, khoảng 40mg, của di tích.

"Khi phân tích đồ tạo tác mang tính văn hóa, bạn sẽ cố gắng hạn chế hết mức nhằm để lại nhiều di sản nhất có thể cho tương lai. Vì thế, có thể chúng tôi sẽ phân tích thêm với các mẫu khác trong tương lai, nhưng chắc chắn là cần thời gian để được cấp phép tiến hành nghiên cứu", Lund cho biết.