Loài sinh vật nào đang thống trị Trái đất?

Trong bộ phim mới phát hành "Dawn of the Planet of the Apes" (tạm dịch: "Sự khởi đầu của hành tinh khỉ"), người và khỉ đã ganh đua thống trị Trái đất, sau khi một virus bí ẩn khiến khỉ trở nên "siêu thông minh", nhưng lại đẩy con người đến bờ vực tuyệt chủng.

Mặc dù việc khỉ cưỡi ngựa, đọc và viết bằng tiếng Anh hoặc săn bắn giống người thời Đồ đá có vẻ viễn tưởng, nhưng ý tưởng về việc loài khác hoặc dạng sống khác đang thống trị Trái đất không phải là điều xa rời thực tế. Theo các nhà khoa học, phụ thuộc vào cách định nghĩa sự thống trị, các sinh vật khác có thể đã lấn át con người trên hành tinh của chúng ta.

Trong bộ phim "Dawn of the Planet of the Apes", con tinh tinh đột biến có tên Caesar có thể nói bằng tiếng Anh. (Ảnh: Live Science)

Giả thuyết bất khả thi?

Jan Zalasiewicz, chuyên gia cổ sinh vật học thuộc Đại học Leicester (Anh) cho biết, với sự hiện diện của con người, rất khó để một loài siêu thông minh khác tiến hóa vì "con người rất giỏi loại bỏ sự cạnh tranh". Ông Zalasiewicz lấy ví dụ rằng, suốt hơn hàng triệu năm tiến hóa, người hiện đại đã đánh bại nhiều loài linh trưởng và các giống người khác, chẳng hạn như người Denisovan và người Neanderthal.

Ngoài ra, giả thuyết của bộ phim không hẳn theo thuyết duy thực. Khỉ ít có khả năng chiếm chỗ của chúng ta, do cả khỉ đột và tinh tinh hiện đang chật vật sống sót ngoài tự nhiên, với hơn 100.000 con khỉ đột và không đầy 250.000 con tinh tin trên toàn thế giới, theo thống kê của Quỹ bảo vệ thiên nhiên thế giới. Không một loài linh trưởng hoang dã nào khác hiện có số dân vượt quá con số 100.000.

Trong khi đó, với khoảng 7 tỉ người trên Trái đất, ngay cả nếu 95% loài người chết dần chết mòn vì một loại virus đột biến, số người còn lại vẫn đông đảo hơn nhiều so với tổng số các loài khỉ.

Các ứng viên tiềm năng

Giả sử rằng con người rốt cuộc tự giết chính mình bằng nạn đói, bệnh dịch, chiến tranh hoặc biến đổi khí hậu, thì cũng có thể mất tới nhiều triệu năm để một loài mới tiến hóa trí thông minh và các khả năng đủ để thống trị Trái đất. Rốt cuộc, các sinh vật thông minh như con người chỉ tiến hóa một lần trong gần 3,5 tỉ năm sự sống trên hành tinh của chúng ta, theo ông Zalasiewicz.

Nếu tiến hóa để có khả năng sử dụng công cụ và phát triển hơn nữa trí thông minh, lợn và chuột được cho là có thể cạnh tranh vị trí thống trị Trái đất với con người.

Chuyên gia này nhấn mạnh, chuột, loài vật gây hại phổ biến, sinh trưởng ở hầu khắp mọi nơi trên Trái đất, đã rất thông minh và có cấu trúc xã hội tiến hóa cao. Trong nhiều triệu năm, những con chuột to lớn bất thường có thể trở thành một loài siêu thông minh, có khả năng cai trị Trái đất. Lợn, loài động vật có cấu trúc xã hội phức tạp và mức độ thông minh cao, cũng có thể làm được điều tương tự nếu chúng tiến hóa để đạt được khả năng sử dụng công cụ và tiếp tục phát triển trí thông minh qua hàng triệu năm.

Tuy nhiên, trong thực tế, ông Zalasiewic cho rằng, hiểm họa lớn nhất đối với con người không phải là một sinh vật tiến hóa tự nhiên, mà là những thực thể có trí thông minh nhân tạo.

Các nhà nghiên cứu mới đây hé lộ rằng, một cỗ máy đã vượt qua bài kiểm tra Turing, cho thấy hành vi có thể đạt tới trình độ của con người. Trong bài kiểm tra Turing, nếu người phỏng vấn không thể chỉ ra sự khác biệt giữa các hồi đáp giữa một cỗ máy và một con người, khi đó cỗ máy được cho là đã thể hiện một hành vi thông minh. Nhà tương lai học Ray Kurzweil từ lâu đã phỏng đoán rằng, sự dị thường, một thời điểm giả thuyết khi trí thông minh của máy móc vượt trội hơn trí thông minh của con người, sẽ xảy ra vào khoảng năm 2045.

Những kẻ thống trị giấu mặt

Ở cấp độ nào đó, con người hiện không thống trị Trái đất. Theo Robert J. Sternberg, giáo sư chuyên ngành phát triển con người thuộc Đại học Cornell (Mỹ), vi khuẩn đã đánh bại con người bằng nhiều cách. Ông Sternberg giải thích, về số lượng, vi khuẩn vượt xa loài người. Phần lớn trọng lượng của chính chúng ta cũng là vi khuẩn. Chúng sinh sản nhanh hơn và biến đổi nhanh hơn. Chúng đã tồn tại từ rất lâu trước loài người xuất hiện và cũng sẽ vẫn ở đó sau khi chúng ta chết đi.

Vi khuẩn không phải là đối thủ duy nhất có thể tiếm quyền thống trị thế giới của con người. "Kiến đã kiểm soát hành tinh. Chúng làm điều đó ngay dưới chân của chúng ta", Mark W. Moffett, nhà côn trùng học thuộc Viện Smithsonian (Mỹ), nói.

Ông Moffett lấy ví dụ rằng, hiện có nhiều kiến trên Trái đất hơn con người và tổng trọng lượng hay sinh khối của chúng tương đương hoặc vượt quá sinh khối của toàn loài người.

Kiến quân đội nằm trong số những "sát thủ" đáng sợ nhất hành tinh với khả năng ăn thịt "hội đồng" con mồi to lớn chỉ trong vòng vài phút. (Ảnh: Animal planet)

Loài kiến cũng sử dụng các nguyên tắc quân sự truyền thống để phát động chiến tranh. Chẳng hạn như, chúng dựa vào chiến thuật "đột kích và gây choáng váng", dùng số lượng quân áp đảo để đè bẹp quân thù với số lượng ít hơn. Các con kiến cũng loại bỏ những thành viên yếu nhất và khẳng khiu nhất của cộng đồng khỏi tiền tuyến, trong khi vẫn giữ lại các "siêu chiến binh" để bảo vệ hậu phương. Chiến thuật này đã được chứng minh vô cùng thành công.

Ví dụ, mỗi con kiến quân đội châu Phi có thể không phải lo sợ cho tính mạng của bản thân, vì chúng luôn kết thành các đàn đông đúc, lên tới hàng triệu con và dài khoảng 30,5 mét. Với những chiếc răng giống lưỡi kiếm tí hon, chúng có thể bao vây và ăn ngấu nghiến một con bò bị cột dây hoặc thậm chí cả một đứa trẻ đang bị để chơi một mình, chỉ trong vòng vài phút. Đây chính là lí do khiến phụ nữ ở khu vực châu Phi gần xích đạo thường địu con trên lưng và không để chúng chơi trong cũi một mình.

Và dù mỗi cá thể kiến không quá thông minh, chúng vẫn có thể giải quyết các vấn đề bất thường bằng trí óc của cả đàn. Chuyên gia Moffett ví mỗi con kiến tương đương với một tế bào thần kinh trong bộ não người, nên khi chúng kết hợp với nhau, chúng có thể tạo ra một bộ óc thông minh tuyệt đỉnh.