Nhiễm nấm Panicillium marneffei: Một chỉ điểm AIDS

Nhiễm nấm Penicillium marneffei hiện được xem là một trong những dấu hiệu chỉ điểm quan trọng giúp nhận biết một người nhiễm HIV chuyển thành AIDS.

Một bệnh nhân nam, 29 tuổi quê ở Gò Dầu-Tây Ninh nhập viện BV Bệnh Nhiệt đới TPHCM trong tình trạng sốt kéo dài khoảng 30 ngày. Trước đó, BN đã đựơc điều trị với chẩn đóan sốt rét tại BV Gò Dầu khoảng 10 ngày rồi về nhưng bệnh không giảm.

Phải chết sớm do chưa xác định được nhiễm nấm

Một bệnh nhân AIDS nhiễm nấm ở miệng. (Ảnh minh hoạ)

Vài ngày sau bệnh nhân nhập BV Nguyễn Trãi-TPHCM điều trị thêm 10 ngày nữa nhưng cũng không tìm ra nguyên nhân gây bệnh nên tự bỏ viện.

Ba ngày sau, người bệnh được cấp cứu vào BV Bệnh Nhiệt đới trong tình trạng sốt cao, thiếu máu, suy kiệt, gan, lách, hạch ngoại biên to. Ngày hôm sau xuất hiện vài sẩn rải rác ở da mặt và dương vật.

Khi xét nghiệm cấy máu đã phát hiện BN bị nhiễm nấm Penicillium marneffei (P.M) đồng thời có kết quả HIV dương tính. Do các cơ sở y tế trước không xác định đựơc bệnh nên bệnh nhân không được điều trị kháng nấm ngay từ đầu và đã tử vong trước khi có kết quả cấy nấm.

Qua điều tra cho thấy, bệnh nhân có quan hệ tình dục với gái mại dâm ở Campuchia 5 năm trước.

Đây cũng chính là ca bệnh đầu tiên nhiễm nấm P.M được phát hiện tại VN 10 năm trước..

Nhiễm nấm P.M không chỉ hiện diện ở bệnh nhân AIDS mà cả những người bình thừơng. Mức độ nhiễm P.M nặng hay nhẹ phụ thuộc vào độ suy giảm miễn dịch cuả cơ thể. Tỉ lệ nhiễm bệnh đặc biệt cao ở bệnh nhân AIDS - những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng.

Nấm Penicillium marneffei : Dấu hiệu cho biết người nhiễm HIV chuyển sang AIDS

Có đến 96,6% trường hợp nhiễm nấm P.M ở vào giai đoạn AIDS. Khi bệnh nhân ở vào giai đoạn AIDS, tức là hệ thống miễn dịch đã bị thương tổn nặng nề, đây là cơ hội để bệnh P.M phát triển. Khi đã nhiễm P.M sẽ tác động lên hệ miễn dịch làm cho nó vốn đã suy yếu càng suy yếu hơn. 

Thực tế nghiên cứu cho thấy, P.M chính là bệnh chỉ điểm của AIDS. Từ tháng 3/2005, bệnh do P.M đã được Bộ Y tế nước ta đưa vào tiêu chuẩn chẩn đoán AIDS trên người nhiễm HIV.

Hình ảnh nấm Penicillium marneffei phát triển (Ảnh: medscape)

Khi bị nhiễm nấm P.M toàn thân, bệnh nhân có các biểu hiện thừơng gặp là sốt kéo dài, gan lách to, giảm bạch cầu, thiếu máu, ho kéo dài đôi khi ho ra máu trong bệnh cảnh phế quản phế viêm, sụt cân. Tổn thương da đặc trưng là các nốt sần, lõm ở trung tâm đôi khi dẫn đến hoại tử.

BS.Nguyễn Thế Dũng cho biết, bệnh do nấm P.M toàn thân là một bệnh nhiễm trùng cơ hội nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tử vong.

Những ca không được điều trị đều có dự hậu xấu, tỉ lệ tử vong là rất cao tới 91,3 % trên bệnh nhân không AIDS và 100% trên bệnh nhân AIDS.

Trong trường hợp có điều trị thì tỉ lệ tử vong cũng khá cao, khoảng 20% vì khi P.M xâm nhập vào cơ thể qua đừơng hô hấp một thời gian sau sẽ xâm nhập vào máu rồi lan tràn khắp nơi gây tổn thương nhiều cơ quan trong đó có da niêm. Đường hô hấp là đường lây nhiễm chủ yếu nhất. Điều trị bằng thuốc kháng nấm càng sớm càng tốt. Thuốc kháng nấm sử dụng ban đầu nên là Amphotericin B, có thể phối hợp hoặc thay thế bằng Intraconazole.

Việc điều trị bằng thuốc kháng nấm liên tục rất quan trọng vì nhiễm P.M toàn thân thừơng gặp ở BN có số lựơng CD4 thấp và chức năng miễn dịch suy giảm rõ rệt. Điều đáng lưu ý là bệnh nếu điều trị phòng ngừa nhưng không liên tục bệnh sẽ bị tái phát hay tử vong trong vòng 1 năm.

Cho tới nay, BV Bệnh Nhiệt đới TP.HCM là nơi phát hiện và điều trị cho bệnh nhân nhiễm P.M đồng nhiễm HIV cao nhất nước, tính đến cuối 2003 là 118 bệnh nhân. Đáng lưu ý là gần một nửa trong số đó không biết mình bị nhiễm HIV khi nhập viện nên đã đến khám và điều trị ở những cơ sở y tế khác ít hoặc không có kinh nghiệm về bệnh này nên đã gây khó khăn trong điều trị.

Trước đây, căn bệnh này rất ít khi xuất hiện nên kinh nghiệm, kiến thức lẫn sự nhạy bén trong lâm sàng của bác sĩ để phát hiện bệnh rất hạn chế. Dẫn đến việc bỏ sót hoặc phát hiện muộn gây khó khăn trong điều trị. Nghiên cứu nằm giúp bác sĩ điều trị nhận diện bệnh một cách dễ dàng đồng thời có phác đồ điều trị hiệu quả là đề tài tốt nghiệp chuyên khoa II của BS. Nguyễn Thế Dũng, Giám đốc Sở Y tế TP.HCM.

Nhật Phương