Nỗi lo về một mặt trời khác thường

Một siêu bão mặt trời khi tấn công trực tiếp vào trái đất có thể gây thiệt hại lên đến 2.000 tỉ USD.

Một số hiện tượng hiếm thấy xảy ra trên mặt trời gần đây khiến các nhà khoa học chưa tìm được lời giải thích. Điều gì đang xảy ra với mặt trời và chúng ta có nên lo sợ về những hiện tượng khác thường trên đó hay không?

Một loạt hiện tượng lạ

Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) vào tháng rồi công bố bức ảnh về hiện tượng hiếm mà giới khoa học gọi là "sợi vật chất cuộn tròn" gần một "lỗ thủng" trên mặt trời. Sợi vật chất này bao quanh một vùng hoạt động tích cực trên bề mặt mặt trời. Thông thường, những sợi vật chất màu đen này xuất hiện với hình dáng thon dài, do đó việc chúng cuộn tròn vào nhau đã gây được sự chú ý của cộng đồng khoa học.

"Đây là một trong số những lần hiếm hoi chúng tôi quan sát được sợi vật chất có hình dạng giống hình tròn dù nó có thể không có giá trị khoa học đáng kể" - giới chức NASA ghi chú.

Đây không phải là sự kiện lạ lùng duy nhất diễn ra trên mặt trời thời gian qua. Trước đó, hồi tháng 9, hiện tượng 2 vết đen khổng lồ xuất hiện trên bề mặt của mặt trời cũng khiến giới khoa học đặc biệt lo lắng và quan tâm. Với kích thước lớn gấp nhiều lần trái đất, 2 vết đen mặt trời này - được đặt tên là RGN 2673 và RGN 2674 - có thể quan sát được từ trái đất mà không cần dùng kính viễn vọng, theo Cơ quan Quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA). Là những khu vực có từ trường mạnh và phức tạp, RGN 2673 và RGN 2674 đã tạo ra quầng lửa và bão mặt trời, tác động đến các phương tiện liên lạc, hệ thống định vị toàn cầu (GPS) và tín hiệu vô tuyến…

Một quầng lửa mặt trời khổng lồ được ghi nhận hôm 6/9. (Ảnh: NASA).

Vết đen hoặc quầng lửa hoặc bão mặt trời không phải là những hiện tượng xa lạ. Thông thường, chúng có khuynh hướng xuất hiện nhiều nhất vào thời điểm mặt trời bùng phát mạnh nhất trong chu kỳ 11 năm. Chu kỳ hiện tại của mặt trời, bắt đầu từ tháng 12-2008, cho thấy cường độ hoạt động của nó đã giảm mạnh và chuẩn bị bước vào giai đoạn bùng phát yếu nhất. Theo dự đoán, mặt trời sẽ yên tĩnh nhất ở giai đoạn này. Thế nhưng, những sự kiện diễn ra trong thời gian qua lại cho thấy điều trái ngược, khiến giới khoa học vừa phấn khích vừa lo lắng vì họ không kỳ vọng thấy được mặt trời hoạt động mạnh mẽ thời gian đó.

Tác động tiêu cực

Không chỉ liên tục xuất hiện ở thời điểm không mong đợi, quầng lửa mặt trời còn khiến các nhà khoa học lo lắng về quy mô và cường độ của chúng. Hôm 6/9, mặt trời phóng ra 2 quầng lửa cấp độ X (cấp độ mạnh nhất) làm mất tín hiệu vô tuyến trên trái đất. Trong đó, quầng lửa thứ hai được xem là có cường độ mạnh nhất được ghi nhận kể từ năm 2005, gây ra một vụ phun trào nhật hoa (CME) ảnh hưởng đến hoạt động của vệ tinh, hệ thống thông tin liên lạc và điện năng trên trái đất, theo Trung tâm Dự đoán Thời tiết Không gian (SWPC).

Các hoạt động trên mặt trời nói trên đã gây ra một vài cơn bão bức xạ ở những vùng vĩ độ cao của trái đất, làm gián đoạn liên lạc vô tuyến ở những tần số nhất định. Theo trang The Conversation, tác động của chúng còn lan đến xích đạo và gây ảnh hưởng đến liên lạc tần số cao, như vô tuyến điện nghiệp dư dùng trong ứng phó khẩn cấp và cứu trợ thiên tai. Dữ liệu từ Cục Khí tượng Úc cho thấy hoạt động liên lạc vô tuyến tần số cao dường như bị gián đoạn tại các khu vực bão Irma hoành hành.

Cũng tại những khu vực này, hoạt động liên lạc qua hệ thống vệ tinh dẫn đường toàn cầu (GNSS) dường như bị hỏng. Bão bức xạ còn buộc các chuyến bay đi qua vùng cực phải thay đổi lộ trình nhằm tránh môi trường bức xạ gia tăng có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người cũng như đe dọa làm hỏng hệ thống định vị, thông tin liên lạc của máy bay.

Trong khi đó, CME được hình thành từ quầng lửa mặt trời cấp độ X khi tiếp xúc với trái đất cũng đe dọa gây ra những tác động khác đối với môi trường không gian gần trái đất, trong đó có bão địa từ (còn được gọi là bão từ). Cơn bão này được biết đến với khả năng ảnh hưởng xấu đến vệ tinh, công nghệ thông tin liên lạc ở trái đất, điện lưới, GPS/GNSS, hoạt động dự đoán quỹ đạo bay của vệ tinh cũng như các mảnh vỡ trong vũ trụ.

Giới khoa học hiện chưa thể lý giải hết mọi chuyện diễn ra trên mặt trời. Dù vậy, những gì xảy ra thời gian qua báo hiệu những sự kiện thời tiết không gian quan trọng có thể diễn ra vào bất kỳ thời điểm nào trong chu kỳ 11 năm của mặt trời, ngay cả vào thời điểm nó được cho là yên tĩnh nhất.