Omicron không phải biến thể cuối cùng, thứ tiếp theo sẽ còn đáng sợ hơn?

Các chuyên gia không ngạc nhiên nếu một biến thể khác của SARS-CoV-2 xuất hiện trong năm nay, và mức độ nguy hiểm của nó vẫn còn là một ẩn số.

Năm 2022 bắt đầu một làn sóng lây nhiễm mới của biến chủng Omicron, nhưng đây sẽ là biến thể cuối cùng hay một "biến thể đáng quan tâm" hoàn toàn mới sẽ xuất hiện vào năm 2022?

Ngay từ thời điểm hiện tại, các chuyên gia khoa học đã dự đoán về một biến thể SARS-CoV-2 mới sẽ xuất hiện trong năm nay, nhưng rất khó để dự đoán biến thể đó sẽ lây lan nhanh như thế nào, cũng như sẽ lẩn tránh hệ thống miễn dịch của con người ra sao. Điều quan trọng nữa là liệu nó có gây ra trạng thái bệnh nặng hơn so với các phiên bản trước của virus hay không.

Năm 2022 bắt đầu một làn sóng lây nhiễm mới của biến chủng Omicron.

Sự lo lắng về một biến thể "Omicron mới" là hoàn toàn có cơ sở, vì "Omicron cũ" từng có được lợi thế hơn so với chủng Delta vì có khả năng lây nhiễm cao, cũng như có thể tránh được khả năng phòng vệ miễn dịch của những người đã được tiêm chủng và cả những người đã bị nhiễm bệnh trước đó.

Kartik Chandran, một nhà virus học kiêm giáo sư vi sinh vật học và miễn dịch học tại Đại học Y Albert Einstein ở Thành phố New York (Mỹ) cho rằng sự xuất hiện của các biến chủng mới đã cho phép chúng lây nhiễm sang một bộ phận dân số sinh sống tại các đồng bằng, thành thị - điều mà nhiều biến thể trước đó đã không thể.

Để cạnh tranh với Omicron, các biến thể đáng quan tâm trong tương lai nhiều khả năng sẽ đạt được những lợi ích tương tự về cả khả năng lây truyền và khả năng né tránh miễn dịch.

"Không có cơ sở nào để tin rằng sự biến thể của SARS-CoV-2 đã chấm dứt, về mặt di truyền", giáo sư Chandran cho biết. "Chúng ta sẽ thấy nhiều hơn các biến thể. Cùng với đó là các làn sóng mới, nghĩa là tỷ lệ lây nhiễm tăng vọt sau khi một biến thể mới xuất hiện".

Omicron dễ dàng lây lan và vượt qua hệ thống miễn dịch dù vật chủ đã tiêm vaccine phòng chống Covid-19.

Trong khi biến thể mới được cho là sẽ dễ dàng lây lan và vượt qua hệ thống miễn dịch, thì mức độ nghiêm trọng của virus khi gây bệnh lại là điều chưa rõ ràng.

Karen Mossman, giáo sư bệnh học và y học phân tử tại Đại học McMaster ở Ontario (Mỹ) cho rằng các biến thể trong tương lai có thể đạt được một số lợi thế cạnh tranh thông qua hình thức lây nhiễm. Tuy nhiên về mặt lý thuyết, việc dễ lây truyền hơn khiến chúng gây ra bệnh ít nghiêm trọng hơn.

"Việc giết chết vật chủ của nó trước khi nó có thể lây lan là điều không có lợi đối với virus", Mossman nhận định. Bà lý giải: "Virus cần phải phát tán và lây lan sang các vật chủ mới. Các virus thành công nhất thực hiện điều này bằng cách lây lan nhanh chóng mà không gây ra các triệu chứng, vì vật chủ bị nhiễm có thể dễ dàng di chuyển nó sang các vật chủ khác".

Lời giải thích này của Mossman được cho là hợp lý trước sự xuất hiện của biến thể Omicron. Biến thể này có thể ít gây ra bệnh nặng hơn so với các biến thể trước đó nhờ chúng "hy sinh" để phát triển dễ dàng hơn ở đường hô hấp trên và kém hơn trong phổi, nhằm mục đích dễ lây lan hơn. Trong trường hợp này, có vẻ như virus đã tiến hóa theo một cách đã nằm trong tính toán của các nhà khoa học, dịch tễ học.

Nhưng không có gì đảm bảo rằng biến thể tiếp theo sẽ tạo ra sự đánh đổi tương tự, Mossman lưu ý. Bà nói: "Một tập hợp các đột biến mang lại lợi thế chọn lọc cũng có thể gây ra bệnh nặng hơn".

Không có gì đảm bảo rằng biến thể tiếp theo sẽ tạo ra sự đánh đổi tương tự.

Thí dụ được đưa ra ở đây là các đột biến cho phép virus có khả năng tái tạo cực kỳ nhanh chóng hoặc thoát khỏi vòng vây của các kháng thể ngăn không cho nó xâm nhập vào tế bào, cũng có thể làm cho virus có nhiều khả năng kích hoạt nhiễm trùng nặng hơn.

Delta đã cho thấy sự kết hợp của các đặc điểm như vậy, khi nó lây lan dễ dàng hơn tất cả các biến thể SARS-CoV-2 trước đó, đồng thời vẫn tăng gấp đôi nguy cơ nhập viện cho những người không được tiêm chủng, so với Alpha.

HIV và Ebola là những ví dụ về các bệnh do virus đã không tiến triển để trở nên ít nghiêm trọng hơn mặc dù đã tồn tại trong nhiều thập kỷ; Bệnh đậu mùa là một ví dụ khác, trước khi nó bị tiêu diệt hoàn toàn.

• Chuyên gia Israel: Chỉ cần tiêm đến mũi thứ 3 là đủ chống Covid-19 lâu dài
• Phát hiện biến thể lai giữa Delta và Omicron
• Thời điểm nào F0 dễ lây lan virus?