Vì sao kim đồng hồ quay từ trái sang phải?

Hầu hết mọi chiếc đồng hồ trên thế giới đều có kim quay theo hướng từ trái sang phải. Điều này không chỉ là một quy ước ngẫu nhiên mà thực tế có nguồn gốc lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ cách con người đo lường thời gian từ thời cổ đại.

Nguồn gốc từ đồng hồ mặt trời

Kim đồng hồ quay chiều từ trái sang phải ở nửa trên và từ phải sang trái ở nửa dưới. Điều này không bắt nguồn từ những định luật vật lý cơ bản hay nhận thức tâm lý về thời gian mà liên quan tới quy ước trong lịch sử, theo IFL Science. Chiều kim đồng hồ có nguồn gốc từ đồng hồ Mặt Trời, bản tiền nhiệm cổ đại của đồng hồ cơ học và truyền thống của những thiết bị tính giờ cơ học phát triển ở Bắc bán cầu.

Mặt Trời dường như di chuyển từ đông sang tây ngang qua bầu trời phía nam ở Bắc bán cầu. Điều này khiến bóng trên đồng hồ Mặt Trời dịch chuyển từ tây sang đông trong ngày, theo chuyển động mà ngày nay chúng ta gọi là hướng của chiều kim đồng hồ.

Có một số tranh cãi về địa điểm và thời gian đồng hồ Mặt Trời đầu tiên được phát triển. Ví dụ, chúng ta coi tượng đài Stonehenge và nhiều tượng đài thời Đồ đá mới khác là thiết bị khổng lồ sử dụng Mặt Trời để tính giờ. Tuy nhiên, hầu hết các nguồn cho rằng đồng hồ Mặt Trời thực sự đầu tiên có từ ít nhất 3.500 năm trước ở Ai Cập.

Thiết bị tính giờ cơ học sớm nhất được phát minh muộn hơn nhiều ở Trung Quốc vào khoảng năm 725. Sau đó, vào khoảng năm 1270 - 1300, đồng hồ dựa trên bánh răng cũng được phát triển ở châu Âu, tại khu vực giữa miền bắc Italy và miền nam nước Đức. Khác với đồng hồ hình tròn có kim chỉ ngày nay, những thiết bị thời đầu này sử dụng bánh răng và dây cót để đánh dấu từng giờ trôi qua với mặt số xoay tròn.

Tuy nhiên, những phát minh này trực tiếp đặt nền móng cho thiết kế đồng hồ hiện đại, lấy cảm hứng từ đồng hồ Mặt Trời lâu đời. Sự di chuyển theo chiều kim đồng hồ của bóng trên đồng hồ Mặt Trời tác động tới chuyển động của kim đồng hồ ngày nay. Nếu đồng hồ được phát triển đầu tiên tại Nam bán cầu, nơi bóng của đồng hồ Mặt Trời di chuyển theo hướng ngược lại, có thể hướng di chuyển ngược chiều kim đồng hồ sẽ trở thành tiêu chuẩn.

Một số nghiên cứu chỉ ra những người sử dụng hệ thống viết sắp xếp từ trái sang phải như tiếng Anh và đa số ngôn ngữ ở châu Âu, có xu hướng hình dung thời gian tiến triển từ trái sang phải. Trong khi đó, người dùng ngôn ngữ viết từ phải sang trái như tiếng Arab, Do Thái... cũng tư duy về thời gian trôi từ phải sang trái.

Một số ngoại lệ thú vị

Mặc dù kim đồng hồ truyền thống quay theo chiều kim đồng hồ (từ trái sang phải), vẫn có một số trường hợp ngoại lệ:

• Một số đồng hồ đặc biệt được chế tạo để kim quay ngược (counterclockwise) nhằm phục vụ các mục đích nghệ thuật hoặc văn hóa.
• Một số đồng hồ ở Israel, đặc biệt là các mẫu đồng hồ của người Do Thái, có thể quay ngược do cách viết và đọc chữ Hebrew từ phải sang trái.