5 kho báu tri thức bị chính con người hủy hoại

Đã có những kho báu tri thức vô giá bị chính con người phá hủy một cách đáng tiếc trong lịch sử.

Thư viện Alexandria, Ai Cập

Thành phố Alexandria được xây dựng năm 331 trước CN bởi Alexander đại đế sau khi ông chinh phục Ai Cập. Sau khi ông qua đời, một trong những tướng lĩnh của ông là Ptolemy đã chiếm quyền kiểm soát khu vực này và bắt đầu một vương triều mới kéo dài hàng trăm năm. Dưới triều đại của Ptolemy, cả khu vực Alexandria trở thành trung tâm của học vấn và một thư viện khổng lồ đã được xây dựng để chứa đựng hàng trăm nghìn tài liệu được lưu trữ dưới dạng những cuộn giấy.

Có rất nhiều người thời đó tới đây để học tập và giảng day. Tuy nhiên cho tới một thời điểm trong quá khứ, toàn bộ thư viện đã bị phá hủy và quá trình trở thành một bí ẩn lịch sử. Ban đầu, người ta cho rằng Julius Caesar vô tình đốt cháy nó khi đang gặp gỡ Cleopatra. Nhưng sau sự kiện này nhiều tài liệu của thư viện vẫn tồn tại.

Vào thế kỉ thứ 4, lãnh tụ Thiên chúa Theophilus thấy không hài lòng khi một lượng lớn sách vở được cho là “tà giáo” hiện hữu ở Alexandria, do đó ông đã kích động đám đông phá hủy thư viện. Mặc dù vậy những tổn thất vẫn chưa đủ để phá hủy hoàn toàn thư viện. Và một lần nữa hành động này tiếp tục được lặp lại khi đạo Hồi phát triển và khu vực này bị Caliph Omar chinh phục, ông lại ra lệnh phá hủy toàn bộ sách vở ở đây. Các nhà sử học không thể thống nhất được việc thư viện bị phá hủy hoàn toàn do sự việc nào liệt kê ở trên, nhưng tất cả đều đồng ý rằng tất cả kiến thức vĩ đại ở đây đều đã biến mất.

Thư viện hoàng gia Constantinople, đế chế Byzantine

Khoảng năm 493, nửa Đông của Đế chế La Mã tiếp tục tồn tại trong khi nửa Tây thì sụp đổ. Ngày nay, chúng ta gọi nửa Đông này là đế chế Byzantine, nhưng họ luôn coi bản thân mình là người La Mã. Do đó, họ lưu trữ và sao chép các tác phẩm vĩ đại của người La Mã và Hi Lạp ở các thành phố của mình. Ở thủ đô, họ xây dựng lên thư viện hoàng gia Constantinople. Cứ mỗi thế kỉ, thành phố lại bị hỏa hoạn tấn công và các cuốn sách, cuộn giấy trong thư viện được thay thế.

Tất cả thay đổi vào năm 1204 khi các chiến binh Thiên Chúa trong cuộc thập tự chinh thứ 4 tấn công thành phố này, cướp bóc tài sản quý và phá hủy tất cả. Sau khi quân thập tự chinh rút đi, người Byzantine đã tái tạo lại được một phần thư viện. Nhưng vào năm 1453, một lần nữa thành phố bị quân Ottoman tấn công và từ đó mọi tài liệu tri thức tại đây đã bị biến mất vĩnh viễn.

Ngôi đền kiến thức của Ai Cập

Sau khi giành độc lập, Ai Cập đã tìm cách kiểm soát các di sản của mình bằng việc ngăn cản dòng chảy cổ vật ra khỏi đất nước và tránh cho chúng rơi vào tay các nhà sưu tập trên khắp thế giới. Họ đã thành lập được một số bảo tàng, bao gồm cả Ngôi đền kiến thức (Institut d’Égypte), nơi lưu giữ hàng trăm nghìn tài liệu và sách vở, một số có từ thế kỉ 16. Vào ngày 17/12/2011, trong cuộc bạo loạn lật đổ tổng thống Mubarak, người biểu tình tràn vào bảo tàng và một chai xăng cháy đã bị ném qua cửa sổ. Dù có nhiều nỗ lực dũng cảm của người xung quanh để cứu các tác phẩm quý giá ở đây, chỉ một phần rất nhỏ được mang ra ngoài. Phần còn lại bị phá hủy hoàn toàn bởi ngọn lửa.

Nalanda, Ấn Độ

Nalanda là một trong những trường đại học lớn nhất từng xuất hiện và tồn tại trong hơn 700 năm, bắt đầu từ năm 500 sau CN. Nằm ở địa phận phía Bắc Ấn Độ ngày nay, trung tâm học vấn này thu hút các học giả từ Tibet, Trung Quốc, Hi Lạp và Ba Tư. Là một trung tâm giảng dạy Phật giáo, nơi đây nhanh chóng trở thành mục tiêu cho những kẻ muốn phá hủy nền văn hóa Phật giáo. Năm 1193, vua Thổ Nhĩ Kì là Bakhtiyar Khilji tấn công thành phố, thiêu sống hàng nghìn học giả và bỏ ra hàng tháng trời để đốt cháy các cuốn sách ở đây. Các câu chuyện thời đó kể về một cột khói khổng lồ bốc lên từ thành phố và làm bầu trời tối đen trong suốt một tháng. Người Thổ Nhĩ Kĩ thành công trong việc đánh bật Phật giáo và dẫn tới việc nó hoàn toàn biến mất ở Ấn Độ. Sự phá hủy này cũng đẩy Ấn Độ vào một thời kì tăm tối do mọi kiến thức cao cấp về toán học, thiên văn, hóa học và giải phẫu đều bị mất đi.

Ngôi nhà thông thái

Khi vùng Iraq bị người Ả rập chinh phục và thuộc quyền kiểm soát của Hồi giáo, họ đã khám phá được một kho kiến thức khổng lồ tại đây. Một số lượng lớn các bộ sưu tập được tạo ra từ sự kết hợp của nhiều tài liệu sách về thế giới Hồi giáo. Ban đầu chúng được giữ tại Damascus và đến năm 762, dưới triều đại Caliph al-Mansur, thành phố Baghdad được sáng lập.

Các cơ quan hành chính và cả thư viện cũng sớm được dời tới đó. Ở Baghdad, thư viện này phát triển mạnh và được biết tới với tên gọi “Ngôi nhà thông thái”, lưu trữ các kiến thức từ Hi Lạp cũng như các tác phẩm được dịch tới từ Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy vậy, tới thế kỉ thứ 13, Hulagu Khan và đội quân Mông Cổ tấn công và chinh phục mọi thứ. Khi Hulagu Khan tới biên giới vương quốc Abbasid Caliphate, ông cho người tới Baghdad và bị từ chối bởi người cai trị thành phố là Caliph Al-Musta’sim.

Hulagu Khan nổi giận và tấn công vương quốc này, tiêu diệt hết mọi sự chống trả và nhanh chóng bao vây Baghdad. Sau 2 tháng, thành phố cuối cùng phải đầu hàng. Sau đó, Baghdad bị cướp bóc trong suốt một tuần lễ. Dòng sông chảy qua thành phố liên tục đổi màu giữa màu đỏ từ máu của những người bị giết và màu đen từ những cuốn sách bị ném xuống sông. Hàng trăm nghìn tuyệt tác đã vĩnh viễn mất đi và sự phá hủy của Baghdad đánh dấu sự kết thúc cho kỉ nguyên vàng của đạo Hồi.