Từ lâu mọi người vẫn cho rằng những đền đài kim tự tháp đá cổ của người Maya do thành viên hoàng tộc xây dựng. Nhưng các nhà khoa học vừa phát hiện ra nhiều thành phần xã hội khác nhau đều có thể đã xây đền – từ quý tộc, tu sĩ và thậm chí dân thường.
Theo Lisa Lucero, nhà khảo cổ học tại Đại học Illinois ở Urbana - Champaign, sự thực rằng nhiều nhóm dân chỉ cần có nguyện vọng và khả năng xây được đền cho thấy người Maya có thể chọn những ngôi đền nào để thờ; họ có tiếng nói với những người kế nhiệm về mặt chính trị.
Những ngôi đền đầu tiên của người Maya xuất hiện cách đây khoảng 2.000 năm. Từ dành cho những kim tự tháp đá này cũng tương tự như từ dành cho núi, và những ngôi đền bậc thang khổng lồ có lúc cao đến hơn 60m.
Lucero cho biết: “Tục tế người thực sự có diễn ra ở những ngôi đền nhưng thường hiếm hoi, không như người Aztec. Những người này hiến tế mỗi ngày vì họ tin rằng nếu không thì mặt trời không mọc. Chỉ có một vài vị vua Maya quyền năng thực hiện lễ tế người, và họ làm thế để sát hại những vị vua ở các nơi khác. Họ không làm thế để đem lại mùa màng tươi tốt mà chỉ để tô đậm cái “tôi” của mình.”
Lucero và cộng sự của bà khảo sát những ngôi đền ở Yalbac, một trung tâm Maya trong những khu rừng trung Belize. “Chúng tôi bị bao vây bởi khỉ rú, chim tu-căng, khỉ nhện, hoa lan, nhện, bọ cạp và rắn. Ong sát thủ đã xuất hiện ở vùng này, và tổ ong có thể hoàn thành trong một ngày. Tôi bỏ chạy ngay lập tức nhưng vẫn bị đốt 4 lần.”
Điều bí ấn ở đây là có đển 6 ngôi đền gần nhau ở Yalbac, chiều cao từ 7m đến 15m. Lucero cảm thấy khó hiểu: “Tại sao họ cần đến 6? Họ dùng mỗi đền cho một ngày khác nhau? Cho những vị thần khác nhau hay cho những mùa khác nhau?”
Trong quá trình khảo sát từng ngôi đền – có niên đại vào cuối thời cổ đại của người Maya, khoảng năm 550 đến năm 850 sau Công nguyên – bà chú ý kiến trúc và vật liệu của từng ngôi đền khác biệt nhau rõ rệt. Hai ngôi đền có chất lượng cao sử dụng lớp đá ngoài cùng lớn hơn và bên trong sử dụng nhiều vữa hơn. “Rõ ràng điều này tốn kém hơn nhiều, và có thể là của hoàng gia. Nhưng những ngôi đền khác có thể hoàn toàn do hoàng tộc xây dựng.”
Mỗi ngôi đền có thể phục vụ một vị thần khác nhau, ví dụ như thần mưa Chak, thần mặt trời hoặc thần lúa mạch. Việc xây dựng mỗi ngôi đền có thể dùng để ghi lại những cuộc chiến quyền lực cổ.
Lucero cho biết: “Khi một vị vua mới lên nắm quyền, họ có lẽ sẽ xây dựng một nơi cho riêng mình, hoặc nếu nhà cầm quyền không biết khi nào là thời điểm tốt nhất để gieo trồng mùa màng mới, những người khác có thể nói: “Hãy đến với đền của tôi đi, nhà vua đã thất bại rồi.”
Những kẻ cướp phá đã đào 9 hào ở khu vực Yalbac trong quá trình tìm kiếm kho báu. Mùa hè này Lucero và cộng sự hy vọng sẽ tìm được “những thứ bọn cướp có thể đã bỏ sót – những cổ vật bao gồm vỏ sò, ngọc, đồ gốm sứ, đồ đá… cung cấp thêm gợi ý về chức năng và mục đích của những ngôi đền.”
Kết quả của công trình nghiên cứu được đăng tải trên ấn bản mới nhất tạp chí Latin American Antiquity.
(Ảnh: LiveScience)