Phó giáo sư, tiến sĩ Phan Toàn Thắng được thế giới vinh danh là cha đẻ của phương pháp ghép tế bào gốc từ cuống rốn để chữa lành các vết thương do bỏng, tiểu đường và nhiều bệnh tật khác.
Bác sĩ Phan Toàn Thắng vừa được tờ The Straits Times của Singapore vinh danh là cha đẻ của công trình nghiên cứu về tế bào gốc từ màng dây rốn và trở thành người đồng sáng lập công ty công nghệ sinh học Cellresearch Corp trị giá 700 triệu USD tại Singapore.
Bác sĩ Thắng tốt nghiệp Học viện Quân y năm 1991 và bắt đầu sự nghiệp tại Viện bỏng quốc gia Việt Nam. "Ngày ấy, tôi chẳng có thời gian và tiền bạc để làm những điều vô nghĩa. Vì vậy, tôi chỉ tập trung vào làm việc và học tập chăm chỉ, học tiếng Nga và tiếng Anh", bác sĩ Thắng nói. Năm 1995, bác sĩ nhận học bổng của Đại học Oxford, Anh. Chính cơ hội này đã giúp ông trở thành một nhà khoa học thành công trên đất Singapore.
Thời gian ở Đại học Oxford, ông gặp một người Singapore, người này đã trở thành cầu nối cho ông gặp gỡ với giáo sư Lee Seng Teik - người đứng đầu hoạt động phẫu thuật thẩm mỹ thuộc Khoa bỏng Bệnh viện Singapore. Giáo sư Lee đề nghị bác sĩ Thắng một công việc trong nhóm của mình với nhiệm vụ chữa lành các vết thương và tạo các tế bào da mới vào năm 1997. "Chúng tôi đã phải lấy tế bào da từ khu vực không bị bỏng của bệnh nhân rồi nhân chúng lên trong phòng thí nghiệm, sau đó thì đưa chúng trở lại bệnh nhân. Toàn bộ quá trình này rất tốn kém bởi đôi khi các tế bào cần rất nhiều thời gian để nhân lên. Chúng tôi chỉ có thể làm điều này với một số bệnh nhân", ông nói.
Khoảng một năm sau, bác sĩ Thắng gặp Tiến sĩ Ivor Lim và Gavin Tan, những người đồng sáng lập Cellresearch Corp cùng ông sau này. Họ cùng nhau nghiên cứu quá trình hình thành sẹo. Nghiên cứu này đã đem đến cho ông giải thưởng vào những năm 2001 và 2002 nhờ công trình xác định một chức năng của bề mặt da giúp hình thành sẹo.
Bác sĩ Phan Toàn Thắng. (Ảnh: LAU FOOK KONG).
Năm 2002, cùng khoảng thời gian công ty Cellresearch Corp thành lập, bác sĩ Thắng chuyển đến làm việc tại Viện Sinh học tế bào gốc và Y học tái tạo, thuộc Đại học Stanford, Mỹ. Trong 2 năm nghiên cứu tại đây, ông tìm ra cách tách tế bào gốc từ nhau thai để điều trị tổn thương của gan. Năm 2004, bác sĩ Thắng trở lại Singapore, quyết định sẽ tiếp tục nghiên cứu nhau thai và dây rốn. Vào thời điểm đó, nền y học trên thế giới đã tiến đến việc sử dụng tế bào gốc ở máu dây rốn, giúp bệnh nhân chữa trị các bệnh như bệnh bạch cầu và nhiều loại ung thư cũng như rối loạn máu khác.
Công trình nghiên cứu của bác sĩ Thắng nhận được sự ủng hộ từ ông Gavin Tan, giám đốc điều hành Cellresearch Corp. Ông Tan khi đó đã mang đến cho bác sĩ Thắng hai chiếc bình thí nghiệm. Trong đó, một chiếc đựng nhau thai còn một đựng dây rốn chính người vợ của ông sau khi sinh. Bác sĩ Thắng làm việc với chiếc bình đựng nhau thai trước nhưng thất bại vì nhận thấy nhau thai dính máu và bị hỏng. "Tôi nhìn chiếc bình tiếp theo, trong đó có một dây rốn rất sạch sẽ, không bị dính máu, có màu trắng, nổi trong môi trường bảo quản".
Ông làm việc miệt mài và gặp nhiều rắc rối trong việc hoàn thiện môi trường bảo quản dây rốn. Cuối cùng, một môi trường phù hợp đã được tạo ra dưới sự kết hợp từ các loại đường và protein. Công thức độc quyền này giữ cho các mô dây rốn còn sống và sát khuẩn ở cấp độ chuẩn. "Thời gian đó, tôi đã sống trong phòng thí nghiệm. Tôi tắt điện thoại và vợ tôi từng phát điên lên vì điều đó", bác sĩ Thắng cười nói.
Tạo tế bào gốc từ dây rốn là hướng đi mới mẻ đưa tên tuổi của bác sĩ Thắng đạt đến tầm cao mới. Các tế bào từ màng dây rốn có thể cung cấp một lượng không giới hạn các tế bào gốc. Từ đó chúng có thể tạo thành da, xương và thậm chí các các cơ quan khác trong cơ thể, ví dụ như giác mạc, có khả năng ứng dụng cao trong việc chữa lành các vết thương do bỏng và nhiều bệnh tật khác. "Thời điểm đó không ai quan tâm đến da. Họ chỉ tập trung vào các vấn đề của ung thư và tim. Chúng tôi đã lặng lẽ làm việc và thành công", bác sĩ Thắng nói.
Hiện tại, bác sĩ Thắng là Phó giáo sư khoa phẫu thuật trường Y Yong Loo Lin, thuộc Đại học quốc gia Singapore và đồng sở hữu công ty Cellresearch Corp. Ông đã biến dây rốn, thứ từng được coi là chất thải y tế, thành một nguồn cung cấp tiềm năng của 6 tỷ tế bào gốc. Từ đó, các tế bào có thể trở thành da, xương, giác mạc và nhiều bộ phận khác trên cơ thể.
Trong hơn 10 năm hoạt động, Cellresearch Corp đã sở hữu 39 bằng sáng chế toàn cầu. Đó là những bằng sáng chế trong việc chiết xuất tế bào gốc từ màng dây rốn, nuôi dưỡng và bảo quản chúng trong những ngân hàng tế bào gốc, cùng nhiều ứng dụng điều trị khác.
Ứng dụng tế bào gốc để chữa trị vết thương được tiến hành dưới sự phê duyệt bởi Cục quản lý dược liên bang Mỹ (FDA). Các tế bào sản xuất tại thành phố Denver và thử nghiệm lâm sàng trên người dự kiến được diễn ra vào đầu năm tới. "Những vết thương không lành là một gánh nặng lớn cho y tế. Chúng liên kết với bệnh tiểu đường, đột quỵ, bệnh tim và quá trình lão hóa", bác sĩ Thắng nói. Công nghệ mới này có được tầm quan trọng, khi nó có thể giúp bệnh nhân cấy ghép da với mức giá phải chăng hơn.
Nhận định về nghiên cứu này, tiến sĩ Por Yong Chen đến từ trường College of Surgeons, Singapore cho biết phê duyệt của FDA sẽ khiến Singapore khẳng định được vị thế của mình. "Điều trị lành vết thương là một thị trường lớn, đặc biệt đối với những bệnh nhân tiểu đường. Đây là bước đột phá quan trọng, sẽ cố gắng để đạt được điều tương tự", tiến sĩ Chen nói.
Có thành tích đáng nể trong nghiên cứu khoa học, bác sĩ Thắng khá khiêm tốn. Ông cho rằng một phần thành công của mình đã xuất phát từ những cơ hội và sự may mắn. "Đã có nhiều thử thách và không hề dễ dàng, nhưng may mắn thay, cuối cùng chúng tôi đã thành công", bác sĩ Thắng nói.