Từ lâu đã có nhiều lời đồn đại về vai trò của ca cao trong nền văn minh Maya cổ đại. Mới đây, lần đầu tiên một nghiên cứu cho biết ca cao từng là đơn vị tiền tệ của nền văn minh này.
David Freidel, nhà nhân chủng học thuộc ĐH Washington, Missouri cho rằng nền văn minh Maya không sử dụng tiền, cả tiền đồng lẫn tiền giấy. Thay vào đó, giống như nhiều nền văn minh cổ đại, họ thường dùng phương thức hàng đổi hàng như đổi bắp ngô lấy thuốc lá, đổi thuốc lá vải vóc lấy bắp ngô…
Thậm chí khi thực dân Tây Ban Nha đến vùng đất này vào thế kỷ 16, người châu Âu vẫn còn dùng hạt ca cao để trả công cho lao động bản địa. Tuy nhiên, các nhà khoa học hiện vẫn chưa biết ca cao có được dùng làm đơn vị tiền tệ hay chưa.
Vùng đất của nền văn minh Maya cũng là nguồn gốc của ca cao và sô cô la - (Ảnh: GETTY IMAGES).
Trang Science cho biết, để tìm câu trả lời, Joanne Baron, nhà nhân chủng học ở New Jersey, Mỹ tiến hành phân tích hàng loạt dấu vết của người Maya để lại ở miền đồng bằng ngày nay thuộc lãnh thổ Mexico, tập trung vào giai đoạn 250-900 năm sau công nguyên.
Những vết tích bao gồm các bức vẽ trên tường, trên gốm, hoặc những mẩu chạm khắc trong hang động với nội dung miêu tả việc mua bán của thường dân và của giới quý tộc.
Baron phát hiện ra ca cao hay sô cô la không phổ biến trong các tác phẩm nghệ thuật những năm đầu sau công nguyên nhưng lại xuất hiện nhiều hơn từ giữa thế kỷ thứ 7.
Trong nhiều bức vẽ trên tường giai đoạn này, nhóm nghiên cứu thường thấy hình ảnh một người phụ nữ đang đưa một bình dường như đang chứa sô cô la nóng để đổi lấy hàng hóa, thường là bột làm bánh.
Tuy nhiên, những hình ảnh trên không chứng tỏ được ca cao được dùng làm tiền tệ, chẳng qua cũng như một mặt hàng trao đổi.
Nhóm nghiên cứu tiếp tục, và mọi thứ bắt đầu rõ ràng hơn. Baron ghi chép được khoảng 180 bức vẽ trên đồ gốm hoặc tường từ năm 691 đến năm 900 mô tả cảnh các thương lái cống nạp cho các thủ lĩnh Maya những túi vải ghi rõ số lượng hạt ca cao khô bên trong.
"Nhất là vua chúa, họ thu gom ca cao với số lượng lớn hơn nhiều so với nhu cầu tiêu dùng. Một số cảnh trao đổi hàng hóa thường ngày cũng xuất hiện các túi ca cao này. Điều này cho ta suy luận ca cao đã được sử dụng để làm đơn vị tiền tệ", Baron nói.
Bức vẽ người phụ nữ đang chế biến sô cô la vào thế kỷ 16 - (Ảnh: BRIDGEMAN IMAGES).
Vì sao lại là ca cao mà không phải một loại cây trồng khác? Vì ca cao đặc trưng cho vùng đất của nền văn minh Maya. Ca cao không thể trồng tràn lan như ngô, bắp và không thể sinh sống ở một số thành thị trong khu vực. Ca cao cũng thường được chào mua với giá cao hơn nhiều so với những thực phẩm thông thường.
Nghiên cứu đăng trên tạp chí Economic Anthropology.
David Freidel cho biết cần nhiều nghiên cứu hơn để có thể xác định chính xác liệu người Maya có sử dụng ca cao như một loại tiền hay không?
Nếu đúng, liệu những mùa vụ ca cao thành bại có ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia này hay không? Và khi việc canh tác ca cao gặp khủng hoảng có tác động đến sự sụp đổ của nền văn minh này hay không?