Khi khái niệm “cái chết” xuất hiện từ bộ não người nguyên thủy, nó đã ám ảnh chúng ta bởi hai câu hỏi cơ bản nhất: Tại sao con người chết? Tại sao bạn lại chết theo cách này?
| Cuốn tiểu thuyết "Bệnh dịch hạch" (The Plague) của Albert Camus kể về một trận dịch hạch khủng khiếp ở thành phố Oran của Algeria. Cha Panalu, một linh mục Dòng Tên (Societas Iesu) trong một buổi giảng đạo đã nói rằng: "Bệnh dịch này đang giết chết bạn," ông nói, "nó cũng sẽ mang lại lợi ích cho bạn và chỉ đường cho bạn." Trong một bài giảng khác, Cha Panalu cho rằng: "Sự đau khổ của trẻ em cũng là sự đau khổ của chúng ta. Nhưng nếu không có sự đau khổ này, linh hồn chúng ta sẽ chết vì đói cằn cỗi". |
Charles Darwin khi còn trẻ cũng cảm thấy bối rối trước câu hỏi này,và ông nghĩ rằng mình có thể đã tìm ra câu trả lời. Trên thực tế, những lập luận sau đó của ông và những lời giảng của Panalu có điểm chung: cái chết và đau khổ chắc chắn có liên quan đến các cấp độ cao hơn của "lòng tốt", mặc dù lòng tốt mà ông nói đến khác với lòng tốt mà Panalu nhắc tới - Vị linh mục Dòng Tên đã cung cấp cho mối liên hệ này sự nuôi dưỡng tinh thần và tôn giáo, còn Darwin thì đưa nó vào một quá trình tiến hóa sinh học tuyệt vời.
Ông đã viết câu này trong đoạn cuối của cuốn sách "Nguồn gốc các loài": "Vì vậy, mục tiêu cao quý nhất mà chúng ta có thể tưởng tượng, đó là sự xuất hiện của các loài động vật bậc cao, xuất hiện ngay sau các cuộc chiến tranh tự nhiên, nạn đói và cái chết".
Ở một góc độ nào đó, Darwin hoàn toàn đúng theo nghĩa hẹp: tư tưởng được lồng vào thuyết tiến hóa của chọn lọc tự nhiên là sự sống phải trả giá bằng cái chết. Không có ý nghĩa thơ mộng hay tình cảm ở đây, và không cần thiết phải nghĩ rằng cuộc sống của chúng ta trên thế gian này phải trả giá bằng nỗi buồn khi chúng ta cuối cùng ra đi. Từ một góc nhìn đơn giản và rõ ràng hơn, những thuộc tính chúng ta quan sát và đánh giá từ cuộc sống, bao gồm sự thích nghi chính xác với môi trường, cấu trúc cơ thể phức tạp, những khả năng tuyệt vời và đa dạng, tất cả đều cần được xây dựng thông qua một số lượng đáng kể những cái chết.
Đây là một ví dụ đơn giản,hãy tưởng tượng một loài gồm 100.000 cá thể sống trong Vườn Địa Đàng với các nguồn tài nguyên cân bằng. Mỗi cá thể chỉ có thể sinh ra một con để thay thế chính nó trong quần thể, mọi chuyện sẽ chẳng có gì thay đổi. Nhưng nếu các loài tiến hóa, thì Vườn Địa Đàng này sẽ như thế nào?
Tư tưởng được lồng vào thuyết tiến hóa của chọn lọc tự nhiên là sự sống phải trả giá bằng cái chết.
Người ta cho rằng các cá thể được sinh ra với một đột biến di truyền có lợi sẽ giúp chúng dễ thích nghi với môi trường hơn tất cả các cá thể cùng lứa tuổi. Ví dụ, nó có thể ẩn nấp tốt hơn hoặc tìm kiếm mục tiêu nhanh hơn, săn mồi hiệu quả hơn hoặc tham gia vào trận chiến hiệu quả hơn - bất kể đột biến này là gì, nó sẽ giúp nó có được một vị trí trong môi trường.
Nếu tần số của đột biến mới này tăng từ một trên 100.000 lên hai trên 100.000 thì cá thể mang đột biến phải có hai con thay vì một con. Nhưng như tôi đã nói trước đây, do nguồn lực có hạn, số lượng quần thể này cần được ổn định ở mức 100.000. Do đó, khi một cá thể bổ sung mang đột biến mới xâm nhập vào quần thể, thì một cá thể bổ sung khác không mang đột biến phải chết, do đó tạo ra khoảng trống cho quá trình tiến hóa, nếu vậy. Nói rộng hơn, mỗi đột biến có lợi bổ sung đòi hỏi một cá thể chết bổ sung. Trong 100.000 cá thể, nếu đột biến mới tăng 1% thì số cá thể chết phải tăng 1.000. Nếu tất cả quần thể đều có chung đột biến mới này thì sẽ có thêm 100.000 ca tử vong nữa. Vì vậy, quần thể đã phải trả giá bằng cái chết cho quá trình tiến hóa.
Khi thêm nhiều thuộc tính sinh học thực sự vào "mô hình đồ chơi", tình hình có vẻ nghiêm trọng hơn. Hầu hết tất cả các loài động vật đều là lưỡng bội, có nghĩa là chúng mang hai bản sao của bộ gene. Nhiều đột biến mới chỉ là tính trạng bán trội, tức là chúng thỏa hiệp với một bản sao khác của bộ gene sinh vật và quyết định sự xuất hiện hành vi của sinh vật.
Nhà di truyền học dân số vĩ đại JBS. Haldane đề xuất một mô hình toán học đơn giản để ước tính có bao nhiêu trường hợp tử vong thêm mà một đột biến thuận lợi mới sẽ lan truyền trong một quần thể lưỡng bội. Sử dụng "mô hình đồ chơi" vừa đề cập, suy ra rằng trong toàn bộ lịch sử thay đổi tiến hóa, số ca tử vong thêm xấp xỉ quy mô dân số của bất kỳ thế hệ nào (100.000 cá thể trong mô hình).
Những cái chết "thêm" được đề cập ở đây cũng có thể được gọi là những cái chết "tốt", bởi vì những cái chết này dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ các đột biến có lợi; từ góc độ tiến hóa, những cái chết này không phải là vô nghĩa.
Bỏ qua 100.000 cá thể được tưởng tượng và lý tưởng hóa này, chúng ta hãy xem xét một ví dụ thực tế. Tổ tiên chung gần đây nhất của tinh tinh và con người là một loài có kiểu đi bằng bốn chân. Bộ xương của nó giống với tinh tinh hiện đại; có lẽ quan trọng nhất là não của chúng có kích thước tương đương với tinh tinh và nhỏ hơn đáng kể so với của Homo sapiens.
Nói một cách đại khái, tất cả những thay đổi trong quá trình tiến hóa biến tổ tiên loài người của chúng ta thành người hiện đại đều liên quan đến tần suất ngày càng tăng của các đột biến gene trong quần thể người nguyên thủy. Vậy, trong quá trình biến đổi tổ tiên chung của tinh tinh và con người thành Homo sapiens, chúng đã phải trả giá bằng bao nhiêu cái chết "tử tế"?
Chúng ta không biết có bao nhiêu đột biến đã được tạo ra bởi chọn lọc tự nhiên trong quá trình biến đổi tổ tiên chung của tinh tinh và người thành Homo sapiens hiện đại. Dựa trên kết quả phân tích bộ gene người và tinh tinh được công bố gần đây, các nhà khoa học đã thực hiện một phép tính sơ bộ và ước tính số lượng đột biến "có lợi" được chọn từ tổ tiên chung của tinh tinh và người sang dòng dõi người là 100.000.
Dựa trên ước tính về kích thước loài và thời gian thế hệ trung bình, cũng như tổng thời gian kể từ khi tách tinh tinh khỏi con người, các nhà khoa học ước tính tổng số người chết cuối cùng là: 17,5 tỷ.