Hạt thầu dầu (Ricinus communis) thường dùng để sản xuất dầu thầu dầu, một sản phẩm vốn được coi là rất bình thường. Trong ngành dược thường được dùng làm thuốc tẩy, trước đây có loại dầu tẩy giun, trong đó có dầu thầu dầu và tinh dầu giun.
Nhưng bạn có biết rằng, chất ricin trong hạt thầu dầu lại là một trong những chất độc nhất thế giới không?
Ricin: Chất cực độc
Ricin là chất có trong cây thầu dầu - một loài thực vật trong họ Đại kích (Euphorbiaceae), có thể có nguồn gốc từ Đông Phi. Ricin còn có thể được chiết xuất ra từ các vật liệu phế thải còn sót lại trong chế biến thầu dầu để trở thành dạng bột, viên hay sương.
Ricin là chất có trong cây thầu dầu.
Ricin thuộc loại toxalbunium, những protein thực vật có độc tính cao (như crotin trong ba đậu, abrrin trong cam thảo dây). Với đặc tính không mùi, không vị, ricin có độc tính cao hơn cả nọc độc của loài rắn hổ mang nguy hiểm nhất.
Nhiều người cho nó là một trong những chất độc mạnh nhất mà con người từng biết đến. Về lý thuyết, với 1gram chất này đủ để làm chết khoảng 36.000 người, độ độc của asen so với ricin chỉ là hạng tép riu và nó độc hơn xyanua khoảng 1.000 lần!
Triệu chứng trúng độc ricin là nôn, đau bụng, đi ngoài, đái ít, khó thở, da tím tái.
Do ricin làm tan máu nên có thể đi tiểu hoặc đi ngoài ra máu, rối loạn thị lực và tim mạch, phù phổi cấp, hôn mê và dẫn đến tử vong.
Một đặc tính nguy hiểm của ricin là những triệu chứng trúng độc đầu tiên thường không xuất hiện trước 15 giờ (có chăng là hiện tượng sung huyết võng mạc) sau khi nhiễm.
Cho đến bây giờ vẫn không có phương thuốc nào được cho là có thể giải độc được Ricin. Thông thường cái chết sẽ đến sau 3 - 8 ngày. Liều để giết chết một người lớn là vào khoảng 0,35- 0,7mg nếu vô tình hít phải.
Cho đến bây giờ vẫn không có phương thuốc nào được cho là có thể giải độc được Ricin.
Việc phát hiện chất ricin không khó. Đáng lo ngại nhất là mức độ nguy hiểm qua đường hô hấp của ricin có thể so sánh với chất cực độc đáng sợ như sarin.
May mắn là chất này thường chỉ ở dạng bột hay chất lỏng, còn việc biến nó thành dạng hơi, dễ phát tán gây độc trong các vụ khủng bố bằng vũ khí hoá học thì còn đòi hỏi nhiều điều kiện trang thiết bị kỹ thuật và nhân viên có trình độ cao. Do đó ricin thường chỉ dùng đầu độc có tính chất đơn lẻ.
Điều duy nhất có thể làm được là lọc nó ra khỏi cơ thể càng nhanh càng tốt và điều trị các triệu chứng của cơ thể. Để phát hiện, chẩn đoán các trường hợp bị nhiễm độc chất ricin, một số xét nghiệm được khuyến cáo thực hiện gồm: những mẫu xét nghiệm thu thập từ môi trường đối với các chất độc nghi ngờ, mẫu xét nghiệm lâm sàng đối với các chất dịch của cơ thể người.
Các loại chăm sóc sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố, chẳng hạn như con đường tiếp xúc (do hít phải, nuốt phải hay tiếp xúc với da, mắt).
Quá trình chăm sóc hỗ trợ có thể bao gồm:
- Sử dụng máy trợ thở
- Truyền dịch tĩnh mạch
- Dùng thuốc để điều trị các tình trạng co giật, hạ huyết áp
- Rửa dạ dày bằng than hoạt tính (nếu nuốt phải chất độc này)
- Rửa mắt nếu lỡ tiếp xúc với mắt
Nói chung, không có tác động trực tiếp lâu dài nào được ghi nhận từ khi phơi nhiễm ricin mà không gây ra triệu chứng. Sau khi ngộ độc ricin nghiêm trọng, tổn thương ở các cơ quan có thể vĩnh viễn hoặc kéo dài.
Nếu lỡ tiếp xúc với chất độc ricin, hãy đến ngay bệnh viện gần nhất để được theo dõi và điều trị thích hợp. Bạn cũng cần cởi bỏ quần áo và cho vào bọc kín, tắm rửa sạch sẽ nếu chất độc dính vào cơ thể. Việc này cũng giúp giữ cho chất độc không phát tán đi những nơi khác.
Các Phòng thí nghiệm y tế công cộng là một phần trong Mạng lưới đáp ứng phòng thí nghiệm LRN (Laboratory response network) của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ CDC (Centers for disease control and prevention) đã sử dụng các xét nghiệm nhanh những mẫu môi trường. Một số phòng xét nghiệm khác của Mạng lưới đáp ứng phòng thí nghiệm LRN cũng có thể thực hiện xét nghiệm các mẫu nước tiểu thu thập trên lâm sàng của nạn nhân để kiểm tra sự hiện diện của chất ricin nhằm phát hiện, chẩn đoán tình trạng nhiễm độc chất ricin.
Về tiềm năng trong việc chữa trị bệnh ung thư, protein trong chất này có khả năng liên kết với những tế bào đột biến ung thư và gây độc cho những tế bào này. Cho đến nay các nhà khoa học vẫn nỗ lực nghiên cứu để sử dụng thành công chất hóa học trên. Tuy nhiên cũng có nhiều các thành phần khủng bố tìm cách sử dụng nó cho những cuộc chiến tranh hóa học.