Sở hữu những mối quan hệ xã hội bền vững là một trong những yếu tố giúp nhiều người già vẫn có trí tuệ minh mẫn, sắc bén.
Có những mối quan hệ lành mạnh
Các nhà nghiên cứu mới đây đã phát hiện ra một số nguyên tắc vật lý cơ bản tạo ra sự khác biệt này. Chúng liên quan đến độ dày của lớp ngoài não bộ của “những người siêu đẳng”. Trong một nghiên cứu được xuất bản vào tháng 10 trên tạp chí chuyên ngành PLOS One, các nhà nghiên cứu tự hỏi liệu khả năng kì lạ này cũng có thể bị ảnh hưởng bởi một số khía cạnh của xã hội không?
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm với 31 người già minh mẫn ở độ tuổi 80 và 19 người có khả năng nhận thức bình thường ở độ tuổi của họ. Các nhà khoa học nhận thấy rằng, những người già minh mẫn thường có các mối quan hệ bền chặt và đem lại cho họ nhiều niềm vui hơn những người bình thường cùng độ tuổi.
Bà Emily Rogalski – phó giáo sư về thần kinh học nhận thức ở trường Y Feinberg (thuộc Trường Đại học Northwestern) và cũng là tác giả chính của nghiên cứu, nói: "Phát hiện của chúng tôi ủng hộ cho lý thuyết: Bạn không cần biến cuộc đời mình thành một bữa tiệc, nhưng việc duy trì những mối quan hệ xã hội lành mạnh sẽ làm chậm quá trình suy giảm nhận thức”.
Để đạt được kết quả này, các nhà nghiên cứu đã yêu cầu những người tham gia hoàn thành bảng câu hỏi đánh giá mức độ hạnh phúc tổng thể và sự hài lòng trong cuộc sống của họ. Mặc dù có số điểm tổng cộng bằng những người bạn cùng tuổi, nhưng những “người già có trí nhớ siêu việt” nổi bật lên ở chỗ họ có cách đánh giá khác hẳn về tình bạn với những người khác.
Tại sao những người đã già vẫn minh mẫn? (Ảnh: Val Vesa).
Bà Rogalski nói: "Nó không đơn giản đến mức bạn chỉ cần nói mình có một mạng lưới những người bạn tuyệt vời là bạn sẽ không bị chứng mất trí nhớ khi về già. Nhưng nếu trong một danh sách những việc làm tốt cho sức khỏe lâu dài như có chế độ ăn uống lành mạnh, không hút thuốc… - thì sở hữu những mối quan hệ xã hội bền vững là một lựa chọn cực kì quan trọng trong danh sách này”.
Bộ não khác với người thường
Nhờ vào nhiều nghiên cứu đi trước, các nhà khoa học biết rằng bộ não của những người già minh mẫn – về mặt vật lý – khác với những người già bình thường cùng độ tuổi. Chúng lớn hơn một chút, đặc biệt là ở vỏ não ngoài - phần não được tạo thành chủ yếu từ chất xám và chứa nhiều neuron.
Tuy nhiên, cho đến vài tháng trước đây, các nhà khoa học vẫn không biết sự khác biệt này đến từ đâu. Đó là vì bộ não đã lớn hơn ngay từ lúc sinh ra hay chúng đã được bảo vệ khỏi sự bào mòn tàn khốc của thời gian?
Nhóm nhà khoa học đã chụp cộng hưởng từ để so sánh bộ não của 24 cụ ông, cụ bà "siêu nhân" với 12 cụ già cùng độ tuổi. Trong suốt quá trình nghiên cứu kéo dài 18 tháng, kích thước não của những người già bình thường co lại gấp hai lần so với não bộ của những người già minh mẫn.
Hai phát hiện mới này đã giải đáp câu đố về sự minh mẫn sắc bén của những người già. Chúng cũng đưa ra những bằng chứng thuyết phục về việc độ tuổi và những mối quan hệ xã hội có thể ảnh hưởng sâu sắc đến bộ não con người.
Để nhớ tốt khi về già?
Khi chúng ta bắt đầu có tuổi, chất xám trong não (đảm nhận phần nhìn, nghe, xử lý cảm xúc, tự kiểm soát, học hỏi thông tin mới và nhiều thứ nữa) bắt đầu co lại và suy giảm. Điều tương tự cũng xảy ra với chất trắng – chất chứa những sợi dây xoắn phức tạp để vận chuyển thông tin qua các phần của bộ não.
Một nghiên cứu nhỏ năm 2014 được công bố trên tạp chí Nature Communications cho thấy: ở một số người lớn tuổi, chất trắng có thể hoạt động như một “máy phát điện” dự phòng. Chúng bắt đầu tham gia vào cuộc chơi trí óc khi nguồn dự trữ chất xám bị cạn kiệt. Nếu điều đó không xảy ra, chúng ta sẽ phải chịu đựng những biểu hiện điển hình của quá trình lão hóa: trí nhớ mông lung, khó tập trung hơn, khó học các kỹ năng mới.
Những người già siêu đẳng và những thiên tài có lượng chất trắng dự trữ dồi dào cực kì hiếm gặp. Nhưng theo một số nghiên cứu, những người bình thường như chúng ta cũng có thể đối phó với sự suy giảm nhận thức ở tuổi già bằng cách: tập thể dục thường xuyên, duy trì mối quan hệ chặt chẽ với bạn bè và gia đình; bỏ hút thuốc, học những điều mới lạ và liên tục thách thức trí óc.
Vì vậy, nếu bạn có ý định gặp gỡ một số người bạn cũ hoặc muốn tham gia một khóa học yoga thì còn chần chừ gì nữa?