CEO Bkav Nguyễn Tử Quảng đã "gây bão" khi tiết lộ Bkav đang nghiên cứu thiết bi xét nghiệm Covid-19 qua nước muối sinh lý, kết quả có chỉ sau 10 giây. Phần đa dư luận đều "không thể tin nổi" vì nếu làm được như vậy thì sao chưa thấy trên thế giới có? Nhất là trong bối cảnh Covid-19 vẫn đang hoành hành ở nhiều nơi?
Thực tế, từ cuối năm ngoái, các nhà nghiên cứu phương Tây đã phát hiện phương pháp xét nghiệm Covid-19 mới dựa vào việc súc miệng bằng nước muối thay vì dùng tăm bông ngoáy mũi cho kết quả ban đầu đáng khích lệ.
Theo Tạp chí y khoa British Columbia (BC, Canada) thì BC là một trong những khu vực pháp lý đầu tiên trên thế giới triển khai phương pháp thu gom nước muối súc miệng ("nước muối súc miệng") để xét nghiệm Covid-19. Vào tháng 9/2020, các trung tâm thu gom trên khắp BC bắt đầu cung cấp nước muối súc miệng thay thế cho miếng gạc mũi họng cho trẻ em và thiếu niên trong độ tuổi đi học. Vào thời điểm bài báo này được xuất bản, nước muối súc miệng có thể được cung cấp cho những người khác.
Giải pháp xét nghiệm bằng nước muối súc miệng cho lợi ích to lớn - lấy mẫu an toàn, rẻ tiền - nhưng quan trọng nhất là ít xâm lấn hơn.
Tại sao lại là giải pháp nước muối súc miệng?
Tại sao cần có phương pháp lấy mẫu xét nghiệm thay thế cho tăm bông? Khi Covid-19 quét qua thế giới năm ngoái, các chuỗi cung ứng toàn cầu đã chững lại. Trong thời kỳ đại dịch, việc xét nghiệm là rất quan trọng, tuy nhiên trong khi có ít nhà cung cấp miếng gạc mà nhu cầu lớn trên toàn thế giới dẫn đến tình trạng thiếu gạc trên toàn cầu.
Đồng thời, dịch Covid-19 có thể lan đến cả những cộng đồng xa xôi, và việc những người nông dân có triệu chứng phải rời địa phương để đi xét nghiệm cũng dẫn đến lo ngại đáng kể về sự lây lan Covid-19 đến các cộng đồng này. Giải pháp lý tưởng là cho phép nông dân lấy mẫu tại trang trại của họ mà không cần nhân viên y tế.
Đó chính là lý do mà các nhà nghiên cứu phương Tây đã tìm kiếm, nghiên cứu các giải pháp xét nghiệm Covid-19 thay thế.
Theo bài báo khoa học nói trên, nước bọt là phương pháp thay thế không phụ thuộc vào tăm bông phổ biến nhất vào thời điểm đó; tuy nhiên, xét nghiệm nước bọt gặp một thực tế khó khăn là một số người bệnh không thể cung cấp đủ thể tích và nước bọt là một loại bệnh phẩm khó xử lý đối với các phòng thí nghiệm. Ngoài ra, bản chất mucoid (dịch nhầy) của nước bọt không lý tưởng cho phòng thí nghiệm và yêu cầu các bước xử lý bổ sung để mẫu sẵn sàng phản ứng chuỗi polymerase (PCR).
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã tìm ra giải pháp súc miệng nước muối thành một lựa chọn có khả năng cao không phụ thuộc vào tăm bông. Thử nghiệm trong phòng thí nghiệm về hiệu suất PCR, độ ổn định và tính thích hợp của nước muối súc miệng đã được đánh giá. Súc miệng bằng nước muối có hiệu quả tốt so với môi trường vận chuyển mẫu bệnh phẩm và dụng cụ ngoáy mũi họng tiêu chuẩn.
Sau quá trình xác nhận phân tích của loại mẫu, Bệnh viện Nhi BC đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng, yêu cầu các tình nguyện viên cung cấp gạc, nước muối súc miệng và mẫu nước bọt phù hợp để thử nghiệm song song. Xác nhận lâm sàng đã chứng minh rằng việc giải thích kết quả xét nghiệm axit nucleic tăm bông NP tương đương với nước muối súc miệng, trong khi nước bọt có độ nhạy lâm sàng thấp hơn, đặc biệt đối với bệnh nhi.
Sau đó, ông Michael Worobey, trưởng khoa sinh thái học và sinh học tiến hóa tại Đại học Arizona, Mỹ, chuyên nghiên cứu về sự tiến hóa của virus đã tiến hành nghiên cứu giải pháp này. Theo kết quả của ông, xét nghiệm nước súc miệng nhạy hơn xét nghiệm ngoáy mũi họng. Nó cũng có vẻ nhạy hơn đáng kể so với xét nghiệm chỉ dựa trên các mẫu nước bọt, trong đó các đối tượng thử nghiệm chỉ cần nhổ vào cốc.
Worobey cho biết, lý do khiến độ nhạy cảm tăng lên có thể liên quan đến việc quá trình thu được mẫu bệnh phẩm ra khỏi cổ họng theo tăm bông và theo nước súc miệng. Ông hy vọng xét nghiệm súc miệng bằng nước muối đáp ứng được mong đợi và cuối cùng có thể được sử dụng không chỉ cho mục đích nghiên cứu mà còn cho sức khỏe cộng đồng và thử nghiệm chẩn đoán lâm sàng tại khuôn viên Đại học Arizona và hơn thế nữa.
Giải pháp của Bkav như thế nào?
Ông Nguyễn Tử Quảng tiết lộ về giải pháp xét nghiệm Covid-19 bằng nước muối sinh lý có sự trợ giúp của AI. (Ảnh chụp màn hình).
Theo chia sẻ của CEO Nguyễn Tử Quảng trong buổi giao lưu trực tuyến về ứng dụng AI trong cuộc chiến chống dịch Covid-19 ngày 4/6, giải pháp xét nghiệm Covid-19 mà Công ty Bkav đang nghiên cứu là sử dụng nước muối sinh lý súc miệng của những người cần tầm soát, sau đó cho vào ống nghiệm và đặt vào thiết bị, bấm nút thì 10s sau có kết quả nhờ sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo. Hiện trên thế giới có một công ty Israel cũng nghiên cứu giải pháp này.
Ông Quảng cho biết Công ty đã phối hợp với Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Trung Ương từ tháng 12/2020, đang làm thử nghiệm ở đó, lấy mẫu huấn luyện cho trí tuệ nhân tạo AI và các kết quả ban đầu rất khả quan. "Tỷ lệ nhận được ban đầu rất tốt, trên 90%. Nếu như thiết bị thành công, nó sẽ thay đổi chiến lược chiến đấu với Covid", ông Quảng nói.
"Ví dụ các khu công nghiệp, các công nhân buổi sáng ra chỉ cần súc miệng bằng nước muối và đưa vào trong máy là đã biết được ai là âm tính, ai dương tính. Ai âm tính thì vào làm việc, còn ai dương tính thì ra khu cách ly. Chiến dịch tầm soát chúng ta có thể làm được nhanh chóng, không tốn tiền chỉ sử dụng nước muối thôi, không cần kit xét nghiệm, sinh phẩm đôi khi đắt đỏ, còn thiếu nữa".
Ông Quảng cho biết bước đầu thấy hiệu quả và trong vài ngày tới sẽ có được kết quả chính thức.
Như vậy, giải pháp Bkav nghiên cứu không phải là đầu tiên trên thế giới, nhưng có khác là sử dụng trí tuệ nhân tạo AI. CEO Bkav giải thích:
"Chúng tôi dùng một dải tần số ánh sáng, chiếu vào ống nghiệm chứa nước muối súc miệng của người cần xét nghiệm, sau đó chúng tôi thu bằng sensor ở đầu ra, và chúng tôi sẽ đo được các tần số nào mà bị hấp thụ ở mức độ nhiều hay ít, và các tần số hấp thụ khác nhau thì sẽ ra các loại bệnh khác nhau. Trong trường hợp này là bệnh Covid, nhưng mắt thường thì chúng ta không thể nhìn sự khác nhau của những tần số hấp thụ đó, thì chúng tôi phải sử dụng training cho AI, để nó biết được đâu là mẫu của bệnh phẩm của người bệnh nhiễm Covid-19, và đâu là mẫu của người thường. Các kết quả ban đầu rất là tốt".
Ông Quảng cho biết bước đầu thấy hiệu quả và trong vài ngày tới sẽ có được kết quả chính thức để có thể gửi tới mọi người. Nếu có công cụ xét nghiệm như vậy, theo ông Quảng thì chiến lược chống Covid-19 sẽ thay đổi. Bởi vì công nghệ dùng nước muối này đơn giản hơn, tiền đầu tư cho một xét nghiệm (cả chi phí lẫn nhân lực) rẻ hơn rất nhiều, gần như không cần phải tốn tiền, chỉ dùng nước muối.
Tương tự như tại Singapore hiện đã đưa vào công nghệ xét nghiệm bằng hơi thở. Tuy nhiên, giá máy xét nghiệm này rất đắt đỏ (Sáng 4/6, Bộ Y tế đã tiếp nhận 30 máy xét nghiệm Covid-19 qua hơi thở nhập khẩu từ Singapore và vật tư y tế phục vụ cho 2 triệu mẫu test Covid-19 tổng trị giá 460 tỷ đồng do Tập đoàn Vingroup trao tặng). Nếu xét nghiệm lấy dịch hầu họng, mũi thì chi phí cũng từ 200-700 ngàn VNĐ mỗi xét nghiệm.
Thực sự, nếu giải pháp xét nghiệm thay thế bằng nước muối thành công thì nó không chỉ thay đổi chiến lược phòng chống Covid-19 ở Việt Nam mà còn trên cả thế giới, khi chúng ta có thể dễ dàng, nhanh chóng phát hiện người nhiễm Covid-19 với chi phí, công sức tiết kiệm hơn rất nhiều.