Tại một trang trại miền Nam California, Mỹ hiện nay người ta đang nuôi một loại chuột đặc biệt. Nhìn bề ngoài chúng không khác gì những con chuột bình thường nhưng thực chất bên trong chúng lại có chữa nhưng tế bào neuron (thần kinh) của người…
Chúng có thể ăn uống, đùa giỡn trên bàn tay con người, sau đó có thể chạy vào lồng một cách mau lẹ. Nhìn qua không có gì đặc biệt vì chúng không khác đồng loại nhưng trong cơ thể của chúng lại có chứa những bộ phận đặc biệt mà họ hàng nhà chuột không có, đó là các tế bào thần kinh (neuron) sống của con người vì vậy chúng có thể nhìn, nghe và suy nghĩ.
| (Ảnh: LiveScience) |
Sản phẩm nói trên được giới khoa học gọi là Human-Animal Hybrid (tạm dịch: sản phẩm lai người - động vật) hay còn gọi tắt là sản phẩm HAH. Những con chuột HAH nói trên là do ông Fred Gage, chuyên gia sinh học ở Viện Salk, Mỹ tạo ra với mục đích tìm hiểu neuron của con người hoạt động như thế nào trong cơ thể, đặc biệt là quá trình thoái hóa và diệt vong trong những người mắc bệnh sa sút trí tuệ như Parkinson hay Alzheimer.
Việc nghiên cứu và tìm hiểu về các tế bào não trong môi trường tự nhiên, nhất là cơ cấu bên trong, các chức năng của não sẽ giúp cho khoa học có thể tạo ra các phương pháp chữa bệnh mới, khắc phục những căn bệnh về thần kinh mà hiện nay vẫn chưa tìm ra thuốc đặc trị.
Song, theo các nhà khoa học thì kiểu thử nghiệm về não của con người như trên là điều không thể chấp nhận ngay cả trường hợp não động vật mang một lượng rất nhỏ tế bào não người cũng vậy, chính vì lẽ đó mà khi được tin này đã có rất nhiều người phải sửng sốt, trong đó có cả Tổng thống Mỹ W. Bush.
Chính ông đã thốt lên rằng, không hiểu sao một nhà khoa học như Fred Gage lại dám làm một điều lạ lùng đến như vậy, dám vượt qua giới hạn đạo đức cần được tôn trọng cho dù ngành sinh học phát triển đến đâu. Vì lẽ trên mà năm 2006, Tổng thống W. Bush đã yêu cầu Quốc hội phê chuẩn đạo luật cấm lạm dụng đạo đức trong việc nghiên cứu y sinh, kể cả các nghiên cứu tạo ra sản phẩm HAH như nêu ở trên với lý do cuộc sống của con người là quà tặng của Thượng đế, không một ai được phép đùa giỡn.
Không chỉ có dư luận mà ngay cả những người nghiên cứu khoa học chân chính cũng gọi đây là thảm họa, những sản phẩm này được ví là Chimera (quái vật đuôi rắn mình dê, đầu sư tử đã từng được đề cập nhiều trong các thần thoại của người Hy Lạp), và ngay cả người Hy Lạp cũng đã gọi Chimera là quái vật vì nó đi ngược lại với quy luật của tự nhiên, cần phải loại ra khỏi đời sống con người.
Đạo luật cấm cho ra đời động vật lai giữa người và động vật đã được phê chuẩn tháng 3/1984 nhưng đến nay đã có không ít những vụ vi phạm nghiêm trọng. Ví dụ, ngay sau khi đạo luật trên được ban hành, tạp chí Nature có đăng tải trên trang bìa một sản phẩm HAH có tên là Geep do một nhà khoa học người Đan Mạch tên là Steen Willad tạo ra.
Geep - Sản phẩm từ phôi thai của một con cừu và một con dê (Ảnh: Scientificblogging) |
Nó chứa cả tế bào lấy từ phôi thai của một con cừu và một con dê, đây là động vật quái dị có đầu dê, nhưng lông lại là của một con cừu. Tuy chưa được xếp vào diện siêu quái dị nhưng nó đã gây sửng sốt về mặt sinh học, và từ bấy đến nay đã có rất nhiều thành tựu khác trong lĩnh vực sinh học được người ta ngụy biện để phục vụ nghiên cứu và chữa bệnh của con người trở thành tiêu điểm cho rất nhiều tranh cãi gay gắt.
Trong số những tranh cãi mang tính khoa học gay gắt nhất là việc liệu các Chimera hay HAH có thể tạo ra được các bộ phận nội tạng để thay thế cho con người hay không, hay sẽ được dùng trá hình cho những mục đích phi đạo đức khác?
Để tạo ra các sản phẩm này người ta đã phải cấy ghép các tế bào mầm hay tế bào gốc (slem cells), loại vật liệu mà các nhà sinh học hy vọng có thể cho phát triển trở thành bất kỳ một dạng mô người lớn nào bên trong bào thai hoặc phôi thai động vật để nó phát triển trở thành bộ phận con người như gan, thận ngay chính cơ thể của động vật sống.
Từ năm 2002 đến nay, những cuộc thử nghiệm kiểu này đã được tiến hành. Ví dụ năm 2002 một nhà khoa học tên là Alan Flake ở Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia và Esmail Zanjani ở Đại học Neva, Mỹ đã phối hợp thực hiện một đề tài đưa các tế bào mầm của người vào trong bào thai mới phát triển của con cừu khi bào thai này đang phát triển trong dạ con của con cừu mẹ.
Kết quả sau khi sinh những con cừu này đã có các mô như máu, sụn, cơ bắp và tim giống tới 40% cấu trúc của con người mặc dù bề ngoài không khác một con cừu chính hiệu. Năm 2003, Yair Reisner ở Viện Weizmann, Israel đã cấy ghép các tế bào mầm thận vào một con chuột để tạo ra một sản phẩm sao chép đó là những quả thận có chức năng giống như thận người.
Với những kết quả trên các chuyên gia sinh học cho rằng, việc tạo ra các sản phẩm lai HAH hay Chimera là nhằm tạo ra các bộ phận làm được đầy đủ chức năng để thay cho con người như thận, gan và tim.
Trở lại dự án của Fred Gage ở Viện Salk để chúng ta hiểu thêm về vấn đề này. Khởi thủy nó được tiến hành từ tháng 12/2005, Fred Gage đã cấy ghép bằng cách tiêm các tế bào mầm của người dạng phôi vào các vùng não của mô thai chuột khi chúng đang phát triển trong dạ con của chuột mẹ. Sau đó, các tế bào người trở thành các neuron hoạt hóa liên kết với vùng não của chuột lúc chúng trưởng thành.
(Ảnh: LiveScience)
Mặc dù não chuột có chứa chưa đầy 1% não người nhưng những con chuột cấy ghép đã tạo ra những cơ cấu tốt hơn để chống chọi lại những căn bệnh thần kinh. Tuy nhiên, dư luận cũng đã đặt rất nhiều câu hỏi, chẳng hạn nếu não chuột có chứa tới 100% não người thì những thảm họa sẽ đi đến đâu, đặc biệt là vấn đề đạo đức.
Bởi vậy người ta lo ngại một khi những nghiên cứu này đã vượt qua giới hạn cho phép và được áp dụng cho những loại động vật linh trưởng cấp cao như khỉ, vượn hay tinh tinh thì thảm họa sẽ còn lớn hơn nhiều, nhất là cho những mục đích phi nhân đạo.
Khắc Nam