Karez là kỳ quan được xây từ 2.000 năm trước và ngày nay vẫn còn hoạt động, giúp dẫn nước từ vùng núi nhiều mưa đến sa mạc Tân Cương.
Ở phía Tây Trung Quốc có một kỳ quan nhân tạo ít được chú ý. Đây là Thổ Lỗ Phiên, nơi ở của người Duy Ngô Nhĩ.
Đây là khu vực khô cằn và hoang vắng với những gò đất kỳ lạ nằm rải rác. Những mô đất đó thực chất là các giếng dẫn tới một hệ thống tưới tiêu cổ đại tên là Karez.
Bên dưới mặt đất, hơn 1000 miệng giếng thẳng đứng vươn tới các kênh đào. Sử dụng trọng lực, kênh đào dẫn nước từ những vùng núi nhiều mưa tới sa mạc. Kênh đào dưới lòng đất ngăn nước bốc hơi trong khi miệng giếng giúp người dân lấy nước.
Những mô đất này thực chất là các giếng dẫn tới một hệ thống tưới tiêu cổ đại.
Ngày nay, hệ thống này được duy trì ở khu vực mang tên Bồ Đào Câu, nơi từng là ốc đảo cho những lữ khách mỏi mệt dọc theo Con Đường Tơ Lụa.
Nhưng việc duy trì hệ thống cổ đại này rất khó khăn và nguy hiểm. “Tôi đã làm công việc này suốt 10 năm, lần đầu tiên tôi khá sợ hãi nhưng sau một thời gian, tôi quen dần”, ông Sadik Eysa, một người công nhân ở Karez cho hay.
Các công nhân thường chui xuống giếng để nạo vét bùn đất cặn lắng và gia cố thành giếng. "Công việc này rất quan trọng, nếu chúng tôi không làm, kênh đào sẽ khô cạn dần và cả làng sẽ không có nước uống”, ông Sadik Eysa nói.
Kênh đào cung cấp nước uống cho hàng nghìn người và tưới tiêu 30% cây trồng trong vùng, đó là những cánh đồng nho có niên đại từ thế kỷ thứ 3.
Quy mô sản xuất ở đây có thể nhìn thấy rõ nhất từ trên cao. Nông dân sử dụng những bàn gạch này để phơi khô hàng triệu quả nho và làm nho khô. Đây là ví dụ tài tình khác về cách con người phối hợp với tự nhiên.