Một loài mực sống ở Nam Cực hàng chục triệu năm trước có lớp vỏ đặc biệt và sống lâu gấp nhiều lần các loài mực, bạch tuộc ngày nay.
Mực Diplomoceras maximum sống cách đây khoảng 68 triệu năm, cùng thời với khủng long bạo chúa (Tyrannosaurus rex). Nó thuộc phân lớp Cúc đá, một nhóm động vật chân đầu có xúc tu đã tuyệt chủng với lớp vỏ đặc trưng hình chiếc kẹp giấy. Theo nhà nghiên cứu Linda Ivany ở Đại học Syracuse, New York, loài mực này dài bằng người trưởng thành.
Hóa thạch của loài mực kỳ lạ này được phát hiện bởi Đoàn thám hiểm Nam Cực tại Đại học Leeds của Anh. Các nhà khoa học đã tiến hành điều tra khoa học trên đảo Seymour thuộc bán đảo Nam Cực trong vòng 6 năm và phát hiện ra hơn 6.000 hóa thạch của sinh vật biển. Đặc biệt nhất trong số này chính là loài mực Diplomoceras maximum (Mực kẹp giấy).
Hóa thạch của mực kẹp giấy hiện nay đang được trưng bày cho công chúng tại Bảo tàng Trái đất ở Ithaca, New York, nếu may mắn được nhìn thấy, bạn sẽ không thể tưởng tượng nổi tại sao loài vật này lại lớn lên như thế - nó dài khoảng 1,5 mét và có thể dài tối đa 2 mét, tương đương với chiều cao của con người; nếu duỗi cơ thể hình chiếc kẹp giấy của nó ra thành một đường thẳng thì chiều dài cơ thể của chúng sẽ vượt quá 4 mét.
Phục dựng hình dáng của mực Diplomoceras maximum. (Ảnh: James McKay).
Lớp vỏ hình dáng khác thường của D. maximum khiến giới nghiên cứu khó tìm hiểu đặc điểm sinh học của nó, nhưng Ivany và đồng nghiệp Emily Artruc tìm ra manh mối hé lộ mực D. maximum có thể sống rất lâu. Bằng chứng đến từ các dấu hiệu hóa học lưu giữ trong mẫu vật lấy ở những ngấn đều nhau dọc mảnh vỏ dài 50 cm của D. maximum.
Khi nhóm nghiên cứu kiểm tra đồng vị carbon và oxy trên lớp vỏ, họ tìm thấy mô hình lặp lại ở dấu vết đồng vị phản ánh sự sản sinh khí methane hàng năm ở đáy biển. Mô hình này trùng khớp với các đường gần vuông góc với bề mặt vỏ. Điều này cho thấy mỗi năm D. maximum có thêm một đường gân mới trên vỏ. Theo Ivany, lớp vỏ phát triển thông qua sự bồi tụ. Do một chiếc vỏ dài 1,5 mét chứa hàng chục đường gân, cách giải thích hợp lý duy nhất là mực D. maximum có thể sống tới 200 năm tuổi. Ivany công bố nghiên cứu trong cuộc họp trực tuyến của Hiệp hội Địa chất Mỹ tuần trước.
Một số động vật có vỏ có thể sống lâu gấp đôi thời gian đó, nhưng D. maximum là động vật chân đầu. Tất cả động vật chân đầu ngày nay đều phát triển nhanh và chết sớm. Bạch tuộc và mực đều không thể sống quá 5 năm, Ốc anh vũ, động vật chân đầu có vỏ, có thể sống hơn 20 năm.
D. maximum là động vật chân đầu.
Và câu hỏi đặt ra là tại sao loài mực này lại có thể sống lâu được đến như vậy, trong khi các loài động vật chân đầu hiện đại, chẳng hạn như mực nang và mực ống, có tuổi thọ dưới 5 năm ngay cả khi chúng là loài lớn nhất trong họ này hay loài ốc anh vũ cũng là động vật chân đầu có vỏ, chúng chỉ có thể sống tối đa đến 20 năm. Vì vậy mực kẹp giấy có thể sống được 200 tuổi là điều hoàn toàn kỳ lạ và bí ẩn.
Để trải lời câu hỏi này, các nhà cổ sinh vật học đã đưa ra một giả thuyết tam thời - họ cho rằng có thể môi trường sống của chúng khi đó giống với hoàn cảnh của loài cá mập Greenland, chúng sống ở vùng biển lạnh giá của Nam Cực, có mùa đông dài và tăm tối, thiếu nguồn thức ăn, bởi vậy chúng phải làm chậm quá trình trao đổi chất để tăng cơ hội sinh sản thành công, do đó tuổi thọ của chúng cũng được tăng cao.