Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính chiếm 50% toàn thể các bệnh ở trẻ em dưới 5 tuổi và 30% ở trẻ từ 5-12 tuổi. Tỷ lệ tử vong 75% trong các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính.
Cũng theo WHO, tổng số tử vong/năm ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới do mọi nguyên nhân là 13 triệu, trong số này viêm phổi chiếm 30% (4,3 triệu). Ở Việt Nam, một trẻ em có thể mắc nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính từ 3-5 lần/năm (tức 8-10 triệu lần trẻ mắc), là nguyên nhân tử vong hàng đầu trong các bệnh về đường hô hấp.
Nguyên nhân
Do vi khuẩn Hemophilus influenzae rồi đến tụ cầu, liên cầu, ký sinh trùng, nấm, virus cúm.
Yếu tố thuận lợi
- Khí hậu lạnh, thời tiết thay đổi vào các tháng đông - xuân.
- Trẻ nhỏ, trẻ đẻ non, trẻ suy dinh dưỡng.
- Viêm phế quản còn gặp ở người già yếu, người bị suy giảm miễn dịch.
Nguyên nhân: ô nhiễm môi trường, nhà cửa ẩm thấp, khói thuốc lá. Cơ địa dị ứng hoặc trẻ đang mắc các bệnh sởi, cúm, ho gà.
Những biểu hiện khi bị viêm phế quản - phổi:
- Trẻ thường sốt cao 38-39o.
- Người già và trẻ suy dinh dưỡng có khi không sốt.
- Bệnh nhi thường mệt mỏi, quấy khóc, môi khô, bú ít hoặc bỏ bú.
- Lúc đầu ho khan, sau ra nhiều đờm rãi, trẻ em không biết khạc đờm thường nuốt.
- Khó thở ậm ạch, thở nhanh nông trên 50 lần/phút; cánh mũi phập phồng, lồng ngực co rút, môi và đầu chi tím tái, khi bệnh nặng thì có thể rối loạn nhịp thở.
- Nghe phổi có ran ẩm, ran rít, ran ngáy rải rác ở một hoặc hai bên phổi.
- Xquang có nốt mờ rải rác ở hai phổi.
- Xét nghiệm máu, bạch cầu đa nhân trung tính tăng cao.
Xử trí khi bị viêm phế quản - phổi
Nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh sẽ lui dần. Thường bệnh viêm phế quản - phổi là bệnh rất nặng, điều trị muộn có thể dẫn đến tử vong. Khi bị viêm phế quản - phổi ở trẻ em hay người già cần được theo dõi ở các cơ sở y tế. Nếu nặng cần đưa đi bệnh viện và điều trị bằng các biện pháp sau:
- Chống nhiễm khuẩn bằng kháng sinh như penicillin, erythromycin, methixilin, các cefalosporin thế hệ II, III, nhóm quinolon... Kết hợp hai hay ba loại kháng sinh khi cần thiết.
- Khó thở, suy hô hấp thì cho thở ôxy.
- Điều trị các rối loạn điện giải tim mạch, nôn trớ, nếu có.
- Chăm sóc toàn diện: ủ ấm, ăn sữa, uống nước đủ hằng ngày. Giảm ho bằng uống thuốc dân gian như hoa hồng bạch hấp với đường phèn hay nước sắc lá cây rẻ quạt còn gọi là cây xạ căn. Nếu sốt cao dùng thuốc hạ nhiệt như paracetamol.
Phòng bệnh
- Cho trẻ bú mẹ, ăn đủ chất để nâng cao thể trạng.
- Giữ vệ sinh môi trường, vệ sinh trong nhà trẻ, nhà trường, nhà hộ sinh. Tiêm chủng mở rộng phòng bệnh cho trẻ em theo đúng quy định.
- Không hút thuốc lá trong buồng ngủ có trẻ, trong nhà trẻ.
- Nếu phát hiện có dịch sởi, ho gà, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay là dịch cúm gia cầm, phải kịp thời cách ly để tránh lây cho trẻ khác, vì các bệnh này là một trong những nguyên nhân gây biến chứng viêm phế quản - phổi.