Một nghiên cứu mới cho biết, những nông dân đầu tiên của tây và trung Âu không phải là các nhóm săn bắn bản địa dần từ bỏ giáo mác quay sang trồng trọt.
Thay vào đó, họ là dân di cư nhiều kinh nghiệm đến vùng đất này vào khoảng 5.500 năm trước công nguyên trên đường chăn thả súc vật.
“Chỉ sau một vài thế hệ, tất cả những người nông dân – có lẽ đến từ vùng đông nam châu Âu – đã di chuyển tới trung Âu, mang theo văn hóa, vật nuôi và mọi thứ mà họ có,” Joachim Burger, nhà khảo cổ học phân tử đến từ đại học Mainz, cho biết.
Kết quả này dựa trên phân tích vật liệu gen trong xương sống của những nhóm săn bắn cổ đại và những người nông dân đầu tiên được phát hiện ở Đức, Litva, Phần Lan và Nga – mặc dù người ta cho rằng trồng trọt đã đến với khu vực tây Âu trong thời kì mở rộng diễn ra cách đây 7.500 năm.
Kết quả nghiên cứu nói trên đi ngược lại với ý kiến bấy lâu cho rằng những nông dân đầu tiên của châu Âu chính là các nhóm người săn bắn tập trung định cư lại ở vùng này sau kỷ băng hà cuối cùng, tức khoảng 10.000 năm trước.
Theo đó, các nhóm săn bắn này quan sát được cách canh tác trồng trọt trên hành trình di chuyển của mình hoặc học được cách làm từ những người láng giềng.
Nhưng các nhà nghiên cứu lần này cho rằng, nhóm săn bắn tập trung và nhóm nông dân đầu tiên là hai nhóm người hoàn toàn tách biệt. Thông tin chi tiết được công bố trên tờ Science số ra ngày mai, mùng 4 tháng 9, 2009.
Mặc dù hai nhóm có những “liên hệ văn hóa”, Burger nói, nhưng, các phân tích gen cho thấy, ít nhất ban đầu họ không phải là một nhóm.
“Chúng ta nên nghĩ rằng nhóm săn bắn tập trung và nhóm nông dân là hai cộng đồng người cùng tồn tại song song,” Burger nói. “Họ là hai nhóm khác nhau.”
Dấu hỏi về quá trình phát triển của châu Âu
Các nhà nghiên cứu có thể phân biệt được xương của hai nhóm do các mẫu của nhóm săn bắn có tuổi thọ trên 8.000 năm tuổi, lâu đời hơn nhóm nông dân, và được bao quanh bởi các dụng cụ săn bắn như đầu mũi tên và vòng cổ kết từ răng thú vật; ngược lại, xương nhóm nông dân được phát hiện cùng với các công cụ đào đất và xương vật nuôi cùng nhiều thứ khác.
Khi các nhà nghiên cứu so sánh vật liệu gen của hai nhóm người cổ đại này với gen của người châu Âu hiện tại, bí mật đã được sáng tỏ.
“Cả hai dòng gen đều không giống một bộ gen tổ tiên hoàn chỉnh của gen người hiện đại ngày nay,” Burger nói.
| (Ảnh : Joachim Burger/Science) |
Kết quả trên cho thấy chúng ta còn biết quá ít về nguồn gốc của người châu Âu hiện đại.
“Hẳn phải có một yếu tố khác chưa được xác định tham gia vào quá trình này, có thể là một cuộc di dân nào đó” hay một đột biến gen, ông nói.
Nhà khảo cổ học Ron Pinhasi đến từ đại học Cork, Ailen, đồng ý rằng có thể có những cuộc di cư cổ đại khác nữa mà nghiên cứu này chưa biết đến.
Pinhasi, nhà khoa học không tham gia vào nghiên cứu lần này, nói rằng báo cáo nghiên cứu “đưa ra khả năng cấu trúc gen của người châu Âu hiện đại đã được hình thành qua một chuỗi các cuộc di cư hoặc phân tán diễn ra sau đó.”
Những người nông dân châu Âu đầu tiên đến từ đâu?
Mặc dù tác giả nghiên cứu Burger khẳng định rằng đó là đông nam châu Âu – đặc biệt là phần thuộc tây Hungary và đông nam Slovakia ngày nay, nhưng không ai biết chính xác những người nông dân di cư đầu tiên từ đâu đến.
Để xác định nguồn gốc của họ, Burger, Pinhasi cùng các đồng nghiệp đang tiến hành một dự án khác, trong đó cũng sử dụng các vật liệu gen từ những bộ xương thu được.
Theo Burger, có thể những người nông dân đầu tiên ở châu Âu là một phần trong chuỗi các nhóm nông dân sống rải rác đến mãi tận vùng Cận Đông cổ đại, bao gồm Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay) và Mesopotamia (Iraq ngày nay) – nơi có nền nông nghiệp 11.000 năm tuổi.
Mới đây Pinhasi cũng đi tới cùng kết luận – chi tiết được trình bày trên một nghiên cứu khác công bố trên tờ PLoS ONE tháng 8 vừa qua – bằng cách so sánh sọ của nhóm săn bắn tập trung với nhóm nông dân đầu tiên tìm thấy ở các vùng từ châu Âu tới Cận Đông.
Cần có thêm những bằng chứng khác để chứng minh các nhóm nông dân phân bố rộng này có nhiều đặc điểm chung về gen, ông nói. Và những bằng chứng ấy sẽ xác nhận rằng “nông nghiệp chắc chắn đã được đưa vào châu Âu từ vùng tây Anatolia."