Đó là những thành phố từng một thời thịnh vượng, đông đúc dân cư nhưng rồi trở thành hoang tàn hay biến mất hoàn toàn. Trong 100 năm tới trên thế giới sẽ có hàng loạt đô thị phải đối mặt với nguy cơ trở thành thành phố ma vì nhiều lý do.
Trong khi tình trạng đô thị hóa khiến dân số thành thị toàn cầu tiếp tục tăng, một số đô thị trên thế giới lại có nguy cơ suy tàn vì những nguyên nhân như suy thoái kinh tế, tỷ lệ sinh giảm, nước biển dâng cao, sa mạc hoá hay động đất,.v.v. Trước thực trạng này, từ nhiều năm qua, chính phủ Đức triển khai chương trình có tên Dự án nghiên cứu những thành phố bị thu hẹp, để tìm hiểu trên diện rộng tình trạng suy tàn của các đô thị lớn trên toàn thế giới. Chương trình này đến nay đã khảo sát ở nhiều thành phố, và dưới đây là danh sách những thành phố đang có nguy cơ biến mất trong 100 năm tới:
Ivanovo, Nga
Cuối thập niên 1980, dân số ở Ivanovo – trung tâm dệt may của Liên Xô cũ - là khoảng 480.000 dân. Nhưng sau khi Liên Xô tan rã và ngành sản xuất dệt may rơi vào khủng hoảng, Ivanovo bắt đầu suy tàn. Do đặc thù ngành dệt may, phần đông dân cư ở Ivanovo là phụ nữ, điều này dẫn đến sự mất cân bằng về tỉ lệ nam nữ. Trong nhiều năm, tỉ lệ sinh ở thành phố này giảm, trong khi tỉ lệ tử tăng. Mặt khác, vì thành phố thiếu các ngành công nghiệp hiện đại nên lớp trẻ có ăn học ở Ivanovo chuyển đến Matxcơva cách đó khoảng 300km. Tất cả những điều này khiến dân số Ivanovo giảm chỉ còn khoảng 430.000 người trong gần 2 thập niên qua.
Banjul, Gambia
Với hệ thống kênh đào vững chãi, Hà Lan – đất nước có 2/3 diện tích nằm dưới mực nước biển – có thể vẫn tồn tại khi nước biển dâng cao 1m, thậm chí là 2m. Nhưng thủ đô Banjul của Gambia, một quốc gia nhỏ bé ở vùng Tây Phi, sẽ không tồn tại được ngay cả khi nước biển chỉ dâng khoảng 10cm đến 90cm như dự đoán của Nghiên cứu về tác động của thay đổi khí hậu với các thành phố do Ngân hàng Thế giới thực hiện vào năm 2002. Nhiều năm qua Banjul phải đương đầu với tình trạng nước biển xâm thực, nếu nước biển dâng cao, thành phố này sẽ bị nhấn chìm hoàn toàn.
Detroit - thành phố có tốc độ suy tàn nhanh nhất nước Mỹ (Ảnh: SGTT) |
Detroit, Mỹ
Dân số Detroit hiện là 950.000 người, chỉ bằng 1/3 so với dân số của thành phố vào giữa thế kỷ 20. Tình trạng giảm dân của Detroit bắt đầu vào thập niên 1950, khi ngành công nghiệp sản xuất xe hơi chủ lực của thành phố trở nên sa sút. Một loạt nhà máy đóng cửa hay cắt giảm lao động khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, người dân phải chuyển đến những thành phố khác. Hiện tỷ lệ thất nghiệp nội thành Detroit đã vượt 10%, tỷ lệ thất nghiệp ngoại thành còn cao hơn. Nếu tình trạng vẫn tiếp tục, đến năm 2050 Detroit sẽ trở thành thành phố ma.
Mexico City, Mexico
Mexico City đang lún dần. Tầng đất bên dưới thành phố là một tầng địa chất ngậm nước. Oái ăm là nước từ tầng địa chất này cũng là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chính của người dân thành phố. Thế nên 20 triệu dân ở Mexico City càng dùng nhiều nước thì thành phố này lại càng lún. Vài nơi ở thành phố này đã lún 9m trong 100 năm qua. Một thực trạng khác là tầng địa chất bên dưới Mexico City đang cạn dần nước. Vì vậy, mặc dù vẫn đang phát triển nhanh, nhưng trước nguy cơ nguồn cung cấp nước giảm và nền đất thành phố đang lún dần, Mexico City bị đánh giá là một thành phố phát triển đầy rủi ro.
Naples, Italy
Núi lửa Vesuvius, ngọn núi đã phá hủy thành phố Pompeii vào năm 79 sau Công nguyên, cứ 100 năm phun trào một lần và lần phun trào cuối cùng vào năm 1944. Vesuvius nằm trong vịnh Naples ở miền nam Italy, không xa thành phố Naples. Naples có 4 triệu dân, trong đó có nửa triệu người sinh sống trong vùng đỏ, quanh núi Vesuvius. Nếu một ngày nào đó Vesuvius phun trào, có thể là vào giữa thế kỷ 22, và người dân Naples không sơ tán kịp thời thì thảm họa sẽ xảy ra, và Naples sẽ trở thành một Pompeii của thời hiện đại.
San Francisco, Mỹ
Các nhà nghiên cứu của Đại học California dự báo 75% nguy cơ San Francisco sẽ chịu một trận động đất mạnh từ 7 độ Richter trở lên vào năm 2086. Có ý kiến cho rằng nếu có một trận động đất dữ dội thì người dân ở thành phố này cũng sẽ xây dựng lại tất cả từ đống đổ nát. Nhưng điều này có vẻ không chắc chắn, vì hiện San Francisco là thành phố có tốc độ suy tàn nhanh nhất bang California, nơi dân cư đang di chuyển khỏi đô thị đắt đỏ và nguy hiểm về mặt địa lý để chuyển vào ở trong những thành phố sâu trong nội địa. Một thảm hoạ như động đất sẽ làm sự di dân này tăng nhanh hơn.
Timbuktu, Mali
Sa mạc hoá là vấn đề mà nhiều quốc gia nằm ở mạn Nam sa mạc Sahara đang gặp phải. Một trong những thành phố bị đe doạ nghiêm trọng nhất trong khu vực này là Timbuktu, thành phố 1.000 năm tuổi của Mali. Các cồn cát khổng lồ của sa mạc ngày càng lấn sâu vào thành phố. Mặc dù nhiều dự án trồng cây đã được triển khai ở Timbuktu, nhưng đã có một số khu vực ở thành phố này bị chôn vùi trong cát, nhà cửa bị vùi lấp một nửa trong cát, một nửa phơi dưới khí hậu nóng khô khắc nghiệt.
Venice, Italy
Thành phố nổi tiếng của Italy này có lịch sử ngập lún từ cả ngàn năm nay, nhưng thế kỷ 20 là giai đoạn Venice lún nhanh chưa từng thấy với mức lún là 24cm trong 100 năm. Nguy cơ nước biển dâng cao toàn cầu sẽ góp phần đẩy nhanh tốc độ sụt lún của thành phố xinh đẹp này. Trước nguy cơ Venice sẽ biến mất trong 100 năm tới, chính phủ Ý có kế hoạch chống lún và xây dựng đê bao ngăn sóng để bảo vệ thành phố, nhưng chưa rõ những dự án này có hiệu quả gì hay không.
Mai Hương