Hình phạt xử tử bằng voi là một phương pháp phổ biến ở một số khu vực châu Á cổ đại, đặc biệt là từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 19. Nó được sử dụng để trừng phạt những tội ác nghiêm trọng như phản bội, mưu phản, và giết người.
Trước đây, voi được sử dụng để hành quyết phạm nhân ở một số nơi như Miến Điện, bán đảo Mã Lai, Brunei và thậm chí cả vương quốc Champa. Ở Siam, nay là Thái Lan, voi được huấn luyện để nâng tử tù lên không trung rồi giẫm chết họ.
Dưới sự chỉ huy của quản tượng, voi được sử dụng để thực hiện các vụ hành quyết khủng khiếp ở nhiều nơi trên thế giới. Trong một số trường hợp, những con voi được điều khiển để từ từ bóp nát từng chi của người bị kết án, gây ra cái chết đau đớn. Những con voi cũng có thể ném nạn nhân đi khắp nơi, kéo họ hoặc thậm chí dùng ngà đâm họ trước khi nghiền nát hộp sọ của tử tù để chấm dứt sự đau khổ.
Hình phạt bằng voi được cho là xuất hiện lần đầu tiên ở Đông Nam Á vào khoảng thế kỷ 13. Nơi đây, voi được xem là biểu tượng của sức mạnh, quyền lực và trí tuệ, do đó, việc sử dụng chúng để trừng phạt tội phạm được coi là một cách thể hiện sự uy quyền tối cao của nhà vua. Từ đó, hình thức hành quyết này lan rộng sang các quốc gia khác trong khu vực. Hình phạt này cũng được ghi nhận có mặt ở Nam Á, đặc biệt là ở Ấn Độ và Sri Lanka. Tuy nhiên, cách thức thực hiện có thể có đôi chút khác biệt so với các khu vực khác.
Ở Sri Lanka, các tài liệu lịch sử kể về một phương pháp hành quyết vô cùng đáng sợ, trong đó những con voi được trang bị những lưỡi dao sắc nhọn gắn vào ngà của chúng. Những lưỡi dao sắc như dao cạo này được thiết kế để xé xác tên tội phạm, gây ra sự đau khổ không thể tưởng tượng được và tăng thêm yếu tố khủng khiếp cho quá trình hành quyết.
Trong khi đó, có một phương pháp đặc biệt tàn bạo là trói tội phạm vào cọc, sau đó một con voi sẽ lao vào họ, đè họ đến chết khi va chạm. Ở Trung Quốc, hình phạt bằng voi ít phổ biến hơn, nhưng cũng được sử dụng trong một số triều đại.
Có nhiều cách thức khác nhau để thực hiện hình phạt bằng voi, nhưng tất cả đều chung mục đích gây ra cái chết đau đớn và nhục nhã cho nạn nhân. Một phương pháp phổ biến là buộc nạn nhân vào một cây gỗ hoặc cọc được cắm sâu xuống đất. Sau đó, những con voi được huấn luyện sẽ được thả ra để dẫm đạp lên người họ. Nạn nhân thường bị nghiền nát, đứt lìa tứ chi và chết trong đau đớn tột cùng.
Ở Ấn Độ cổ đại, cả những người cai trị theo đạo Hindu và đạo Hồi đều sử dụng một phương pháp xử tử tàn bạo được gọi là "dưới chân voi" đối với nhiều tội danh khác nhau. Theo kinh thánh Hindu Manu Smriti, được viết từ năm 200 trước Công nguyên đến năm 200 CN, phương pháp này được quy định cho các tội phạm như trộm cắp. Ví dụ, nếu ai đó lấy trộm tài sản, nhà vua có quyền ra lệnh xử tử những tên trộm bằng cách dùng voi giẫm đạp chúng.
Hình phạt bằng voi được sử dụng để trừng phạt những tội ác nghiêm trọng như phản bội, mưu phản, giết người và các hành vi chống lại nhà vua hoặc chính quyền. Nó được xem là một hình thức răn đe hiệu quả, nhằm gieo rắc nỗi sợ hãi cho những kẻ có ý định phạm tội. Ngoài ra, hình phạt này còn mang ý nghĩa tra tấn, khiến nạn nhân phải chịu đựng sự đau đớn tột cùng về thể xác và tinh thần trước khi chết. Nó được xem là một cách để trừng phạt những kẻ phạm tội một cách thích đáng cho những hành vi sai trái của họ.
Hành vi này không chỉ giới hạn ở hành vi trộm cắp. Những kẻ trốn thuế, những kẻ nổi loạn và thậm chí cả quân địch đều phải chịu hình thức trừng phạt khủng khiếp này. Nó được coi là một cảnh tượng thường được sử dụng để gieo rắc nỗi sợ hãi và ngăn cản người khác phạm tội tương tự. Ví dụ, các ghi chép lịch sử chỉ ra rằng vào năm 1305, Quốc vương Delhi đã tổ chức một cuộc hành quyết công khai trong đó các tù nhân Mông Cổ bị voi đè chết, biến cái chết của họ thành một hình thức giải trí cho quần chúng.
Dưới sức ép của phong trào nhân đạo và nhận thức ngày càng cao về quyền con người, hình phạt bằng voi dần dần bị bãi bỏ ở hầu hết các quốc gia vào thế kỷ 19 và 20. Ngày nay, nó được xem là một hành động dã man và vi phạm nghiêm trọng các quyền cơ bản của con người.
Hình phạt bằng voi là một trang sử đen tối trong lịch sử châu Á, phản ánh sự tàn bạo và thiếu tôn trọng nhân quyền trong quá khứ. Việc bãi bỏ hình thức hành quyết này là một bước tiến quan trọng trong tiến trình văn minh của nhân loại, hướng đến một xã hội tôn trọng giá trị và phẩm giá con người.
Bằng chứng khảo cổ học cho thấy những dấu hiệu đầu tiên về mối quan hệ giữa con người và voi có thể xuất hiện từ hơn 40.000 năm trước tại khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, việc thuần hóa voi thực sự, nghĩa là chúng được nuôi dưỡng và sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt, được cho là bắt đầu vào khoảng 4.500 năm trước tại khu vực Lưỡng Hà (nay là Iraq).