Việc ong bắp cày khổng lồ châu Á được tìm thấy ở Mỹ làm dấy lên mối lo ngại rằng chúng có thể sinh sôi và giết sạch đàn ong bản địa.
Ông Ted McFall nhìn thấy một đống xác ong trên mặt đất từ cửa sổ xe tải khi đến kiểm tra các tổ ong mà mình nuôi gần Custer, Washington, Mỹ vào tháng 11.
Khi đến gần hơn, ông McFall thấy càng nhiều xác ong bên trong tổ. Hàng nghìn con ong bị đứt đầu và không thấy thủ phạm.
Trong nhiều thập kỷ nuôi ong, ông Ted McFall chưa bao giờ chứng kiến điều gì như vậy.
Những con ong mất đầu trong đàn ong của ông Ted McFall. (Ảnh: New York Times).
Hàm hình dạng như hàm cá mập
“Tôi không biết thứ gì gây ra điều này”, ông McFall nói với New York Times. Chỉ sau đó, ông mới nghi ngờ thủ phạm là thứ mà một số nhà nghiên cứu gọi là “ong bắp cày sát thủ”.
Với ong chúa có thể dài đến 5 cm, những con ong bắp cày khổng lồ châu Á có thể sử dụng hàm có hình dạng như hàm cá mập để quét sạch một tổ ong trong vài giờ. Chúng cắt đầu những con ong và mang thân ong đi để nuôi con non.
Loại ong này cũng có nọc độc mạnh mẽ và ngòi đốt đủ dài để đâm thủng đồ bảo hộ nuôi ong. Vết đốt của chúng thường được các nạn nhân mô tả như kim loại nóng châm da.
Tại Nhật Bản, những con ong bắp cày này giết chết tới 50 người mỗi năm. Và bây giờ, chúng đã đến Mỹ.
Sinh vật ngoại lai nguy hiểm
Ông McFall vẫn không chắc những con ong bắp cày khổng lồ châu Á là thủ phạm. Nhưng mùa thu năm ngoái, hai con ong bắp cày đã được phát hiện ở phía tây bắc của bang Washington, cách trại ong của ông McFall vài km. Đây là lần đầu tiên những con ong này được phát hiện tại Mỹ.
Kể từ đó, các nhà khoa học đã bắt tay vào săn lùng những con ong này vì lo rằng loài sinh vật ngoại lai có thể tiêu diệt quần thể ong ở Mỹ và sinh sản nhiều đến nỗi không thể diệt trừ chúng nữa.
“Đây là cơ hội để chúng tôi ngăn chúng bắt đầu sinh sôi”, ông Chris Looney, nhà côn trùng học tại Bộ Nông nghiệp bang Washington, nói. “Nếu chúng ta không làm được điều đó trong vài năm tới, việc này sẽ không thể thực hiện được nữa”.
Ông Chris Looney đặt xác một con ong bắp cày khổng lồ châu Á lên áo khoác để cho thấy kích thước của nó. (Ảnh: New York Times).
Vào một buổi sáng đầu tháng 12, cách trại ong của ông McFall 4 km về phía Bắc, ông Jeff Kornelis phát hiện một con ong kỳ lạ dưới hiên nhà. “Đó là con ong bắp cày lớn nhất tôi từng thấy”, ông nói với New York Times.
Con ong đã chết và sau khi xem xét, ông Kornelis có linh cảm rằng nó có thể là một con ong bắp cày khổng lồ châu Á. Điều này có vẻ vô lý xét về vị trí địa lý của ông Kornelis. Tuy nhiên, ông đã xem một tập phim về con ong này trên YouTube.
Ngoài kích thước khác thường, con ong bắp cày này có một vẻ ngoài đặc biệt. Nó có đôi mắt hình giọt nước như nhân vật “người nhện”, sọc màu cam và đen dọc theo cơ thể như hổ, và đôi cánh như con chuồn chuồn nhỏ.
Ông Kornelis đã liên lạc với chính quyền bang và được xác nhận rằng đó thực sự là ong bắp cày khổng lồ châu Á. Ngay sau đó, họ biết rằng một người nuôi ong trong khu vực cũng đã tìm thấy một con ong tương tự.
Rõ ràng bang Washington phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, chỉ với hai xác ong và mùa đông sắp đến, gần như không thể xác định có bao nhiêu con ong bắp cày châu Á đã sinh sôi ở đây.
Một số con ong bắp cày khổng lồ châu Á cũng được phát hiện ở biên giới với Canada, khiến sự hoang mang ngày một tăng lên.
Săn lùng ong bắp cày khổng lồ châu Á
Vào tháng 11, một con ong bắp cày châu Á đã được phát hiện ở White Rock, British Columbia, Canada, cách nơi loại ong này được phát hiện ở Washington khoảng 16 km. Khoảng cách này quá xa để các con ong trên thuộc cùng một đàn.
Thậm chí trước đó, một tổ ong bắp cày được phát hiện trên đảo Vancouver, Canada. Nơi này cách một eo biển quá rộng để một con ong bắp cày bay ra từ đất liền.
Ông Conrad Bérubé, một người nuôi ong và nhà côn trùng học ở thị trấn Nanaimo, đảo Vancouver được giao nhiệm vụ tiêu diệt tổ ong bắp cày ở đây.
Ông Looney cầm bẫy ong tự chế và chuẩn bị mang chúng đặt lên cây ở Blaine. (Ảnh: New York Times).
Ông Bérubé mặc đồ bảo hộ cẩn thận và lên đường vào ban đêm, khi những con ong bắp cày về tổ. Nhưng khi đến gần tổ ong, tiếng động và ánh đèn pin của ông đánh thức bầy ong trước khi ông có thể hun chúng bằng carbon dioxide. Và đó cũng là lúc ông cảm nhận vết chích đầu tiên.
“Giống như có những cái đinh nóng đỏ đâm vào da thịt tôi”, ông Bérubé nói với New York Times. Ông bị chích ít nhất bảy lần, một số vết chích còn chảy máu.
Ông Jun-ichi Takahashi, một nhà nghiên cứu tại Đại học Kyoto Sangyo, Nhật Bản, cho biết loài ong này có biệt danh “ong bắp cày sát thủ” vì các cuộc tấn công theo đàn của nó có thể tiêm vào người nạn nhân lượng nọc tương đương một con rắn độc và gây tử vong.
Đêm đó, ông Bérubé loại bỏ được tổ ong và lấy mẫu. Nhưng ngày hôm sau, chân ông đau nhức như thể ông bị cúm. Trong hàng nghìn lần bị chích khi làm việc, vết chích của ong bắp cày khổng lồ châu Á là đau đớn nhất, ông Bérubé nói.
Các quan chức đã ở Blaine, Mỹ, đã gửi một phần chân của mẫu ong tìm được ở đây và chuyển nó đến một chuyên gia ở Nhật Bản. Mẫu vật từ tổ ong ở Nanaimo, Canada cũng được gửi đi.
Kết quả xét nghiệm di truyền cho thấy ong ở Nanaimo và ở Blaine không liên quan đến nhau. Điều này nghĩa là có ít nhất hai đàn ong trong khu vực, bà Telissa Wilson, một nhà sinh vật học về những loài gây hại nói.
Gần đây, ông Looney đã đặt những chiếc bình trong suốt được chế tạo thành bẫy ong ở Blaine. Bẫy ong được bán trên thị trường quá nhỏ đối với loài ong bắp cày khổng lồ châu Á.
Ông đổ một ít nước cam pha với rượu gạo vào những cái bẫy. Những người khác pha nấm sữa kefir với nước và một số mồi nhử thử nghiệm. Họ hy vọng bắt được một con ong chúa đang tìm nơi xây tổ.
Xác một con ong bắp cày khổng lồ châu Á. (Ảnh: New York Times).
Ông Looney treo chúng trên cây và đánh dấu vị trí từng cái trên điện thoại của mình.
Trong khu vực mà ong có thể làm tổ ở nhiều nơi thế này, nhiệm vụ tìm kiếm và loại bỏ chúng là rất khó khăn. Làm thế nào để tìm một tổ ong có thể ẩn dưới lòng đất? Và tìm chúng ở đâu khi ong chúa có thể bay nhiều km một ngày, với tốc độ lên đến 32km/h?
Ông Looney cho biết ông và những người khác dự định đặt thêm hàng trăm bẫy trong những tháng tới. Các quan chức nhà nước cũng vạch ra kế hoạch đặt bẫy bắt đầu từ Blaine ra ngoài.
Hoạt động bên trong một tổ ong bắp cày khổng lồ châu Á có thể khiến nhiệt độ bên trong lên tới 30 độ C. Vì vậy, họ cũng đang tìm hiểu việc sử dụng hình ảnh nhiệt để kiểm tra các tầng rừng. Sau đó, họ cũng có thể thử các công cụ tiên tiến khác để theo dõi tiếng vo ve mà những con ong bắp cày tạo ra khi bay.
Nếu một con ong bắp cày bị mắc bẫy, ông Looney định gắn các thẻ nhận dạng tần số vô tuyến để theo dõi nó hoặc chỉ cần gắn một bộ truyền phát nhỏ và sau đó đi theo con ong bắp cày khi nó trở về tổ.
Hầu hết ong sẽ không thể bay khi bị gắn bộ phát tín hiệu. Tuy nhiên, đây không phải vấn đề. Ong bắp cày khổng lồ châu Á đủ lớn để bay kèm những thứ này.