Mộ của sứ giả Maya cho thấy cuộc sống của người này vẫn khó khăn dù có địa vị cao, thậm chí từng giúp hai vị vua lập liên minh.
Nhà khảo cổ Kenichiro Tsukamoto tại Đại học California, Riverside, cùng đồng nghiệp phát hiện cầu thang trang trí bằng chữ tượng hình dẫn đến một bục nghi thức trong chuyến khai quật ở El Palmar, Mexico, Phys hôm 16/3 đưa tin. Kết quả nghiên cứu đăng trên tạp chí Latin American Antiquity.
Chậu đất nung chôn trong ngôi mộ ở El Palmar, Mexico. (Ảnh: Kenichiro Tsukamoto).
Những dòng chữ tượng hình hé lộ, vào tháng 6/726, một người đàn ông mang tên Ajpach' Waal đã đi hơn 560 km tới gặp vua Copán. Waal là sứ giả thay mặt cho vua Calakmul, đến đây để lập liên minh. Ông thừa kế chức vụ cao quý này từ cha mình. Mẹ của ông cũng xuất thân từ một gia đình quý tộc.
Lập liên minh nhiều khả năng là thành tựu quan trọng nhất của Waal vì bục nghi thức dành riêng cho ông được xây vào tháng 9 năm 726, vài tháng sau khi nhiệm vụ kết thúc. Đây là nơi tổ chức những nghi thức đặc biệt mà chỉ một số người có sức ảnh hưởng lớn mới được xây.
Dưới sàn của một đền thờ cạnh đó, Tsukamoto phát hiện hài cốt một người đàn ông. Người này được chôn ở vị trí quan trọng, cho thấy đây rất có thể là chủ nhân ngôi đền và bục nghi thức. Tuy nhiên, ngôi mộ không có nhiều trang sức hay vật dụng quý giá đi kèm như những ngôi mộ khác dành cho giới quý tộc Maya. Thay vào đó, bên trong chỉ có hai chậu đất nung sơn màu. Qua phân tích hài cốt, Tsukamoto cũng thấy cuộc sống của người này vẫn vất vả dù có địa vị cao.
Bộ hài cốt nhiều khả năng chính là Ajpach' Waal. Đây cũng có thể là cha của ông, nhưng khả năng này rất nhỏ. Người đàn ông chết ở tuổi 35-50 và được chôn khoảng năm 726. Toàn bộ răng trước hàm trên được khoan để gắn đá pyrite và ngọc thạch trang trí. Hộp sọ hơi dẹt phía sau do tiếp xúc dài ngày với vật phẳng trong thời kỳ sơ sinh. Người Maya tin rằng điều này sẽ khiến con người trở nên hấp dẫn hơn.
Một số đoạn xương cánh tay của Waal có dấu hiệu viêm màng xương đã lành. Viêm màng xương có thể do vi khuẩn, bệnh scurvy hoặc chấn thương, gây ra, khiến cánh tay của ông đau đớn. Hai bên hộp sọ cũng có vết tích do bị ốm hoặc thiếu dinh dưỡng lúc nhỏ.
Trước khi chết một thời gian dài, Waal còn mất nhiều răng bên trái hàm dưới do bệnh nha chu, răng tiền hàm ở hàm dưới bên phải bị áp xe. Điều này khiến ông chỉ ăn được những món mềm. Ngoài ra, bàn tay, khuỷu tay phải, đầu gối trái, cổ chân trái và bàn chân của ông cũng bị viêm khớp.
Thành tựu nổi bật nhất của Waal, liên minh giữa vua Copán và Calakmul, không kéo dài lâu. "Vua của một nước lệ thuộc đã chém đầu vua Copán khoảng 10 năm sau khi liên minh hình thành. Cũng trong giai đoạn này, Calakmul bị một vương triều đối địch tiêu diệt. Hai sự kiện này dẫn đến tình hình kinh tế và chính trị bất ổn", Tsukamoto cho biết. Sau khi Waal chết, người xưa vẫn tiếp tục sống ở El Palmar một thời gian. Sau đó, nơi này bị bỏ hoang và trở thành rừng rậm.