Ba vật thể có hình dáng như các bức tượng thạch cao được dát vàng và trang trí tinh xảo thực ra là dạng xác ướp chân dung phủ vữa cực kỳ hiếm thấy ở Ai Cập.
Các "bức tượng" đẹp nhưng rùng rợn này đã được tìm thấy từ 400 năm trước trong một ngôi mộ ở nghĩa địa Saqqara thuộc Ai Cập cổ đại. Họ không hoàn toàn là xác ướp và được chôn cất trong một nghi lễ đầy bí ẩn.
Nhóm nghiên cứu đứng đầu bởi nhà nhân chủng học Stephanie Zesch từ Bảo tàng Reiss Engelhorn ở Mannheim (Đức) đã dùng máy CT để quan sát những gì thực sự có bên trong lớp thạch cao. Đó là thi hài của 1 người đàn ông và 2 phụ nữ, tất cả đều còn trẻ.
Cận cảnh phần chân dung được vẽ, khắc 3D tinh xảo và dát vàng của "bức tượng" - thực ra là xác ướp phủ vữa thạch cao - (Ảnh: PLOS ONE).
Nói là xác ướp không hoàn toàn vì kết quả CT cho thấy nội tạng, bao gồm bộ não, được giữ nguyên trong cơ thể. Thủ tục ướp xác truyền thống của Ai Cập yêu cầu phải loại bỏ nội tạng ra khỏi cơ thể trước khi tẩm ướp hóa chất, vì sự phân hủy của nội tạng có thể làm hỏng xác ướp. 3 người trong các bức tượng cũng không được tẩm hóa chất ướp xác mà được bảo quản bằng một hỗn hợp hút ẩm.
Người chết được đặt trên một tấm gỗ để giữ thẳng thân người và bọc bằng tấm vải liệm đẹp, với những đồng tiền xu dùng để trả cho thần Charon trên chuyến tàu chở linh hồn qua sông Styx dưới địa phủ, theo như thần thoại. Một số hiện vật cần thiết cho cuộc sống ở thế giới bên kia cũng được đặt cùng. Bên trong lớp vải liệm, các phụ nữ còn được đeo nhiều trang sức tinh xảo.
Toàn bộ thân thể và những thứ nói trên sau đó được trát vữa thạch cao, biến thành những bức tượng mang thi thể. Lớp thạch cao bên trên được vẽ và điêu khắc 3D tinh xảo, thể hiện chân dung người chết. Cuối cùng, người ta dát vàng lên mộ số chi tiết để "bức tượng xác ướp" thêm phần lộng lẫy. Nguyên khối thạch cao được đặt vào trong mộ, không có quan tài.
Kết quả CT hé lộ sự thật - (Ảnh: PLOS ONE).
Trong 3 xác ướp thì có xác ướp người đàn ông (khoảng 25-30 tuổi, cao 1,63 m) có dấu hiệu hư hại, có lẽ đã bị kẻ trộm mộ mở ra và làm xáo trộn một số xương. Có vẻ khi phát hiện bên trong có xác người, người ta đã vội vã bỏ bức tượng lại.
2 bức tượng còn lại một chứa xác ướp phụ nữ khoảng 30-40 tuổi, cao 1,51 m, bị viêm khớp ở đầu gối trái. Người còn lại là thiếu nữ chỉ mới 17-19 tuổi, cao 1,56 m, có cài một chiếc kẹp tóc quý giá. Cô gái có một khối u máu ở cột sống.
Theo tiến sĩ Zesch, cách an táng trên và những đồ trang sức mang theo người cho thấy họ phải thuộc tầng lớp cao trong xã hội, có thể là những quý tộc. Vì sao họ được chôn cất theo kiểu lạ lùng này chứ không ướp xác theo kiểu Ai Cập truyền thống vẫn còn là bí ẩn.
Nghiên cứu vừa công bố trên tạp chí khoa học PLOS One.