Hà mã là nỗi kinh hoàng ở Châu Phi. Trọng lượng lên đến hàng tấn và cặp nanh dài nửa mét, chúng không ngán đối địch với bất cứ sinh vật nào.
Hà mã (Hippopotamus amphibius) là loài động vật có vú ăn cỏ kích thước lớn sống ở Châu Phi cận Sahara. Chúng nổi tiếng là hung tợn nhất.
Nhờ có bộ hàm cực khỏe, hà mã có thể nghiền nát cá sấu dài 3m dễ như bỡn. Chúng cũng không nề hà gì con người. Theo số liệu thống kê ở Châu Phi, mỗi năm hà mã gây ra cái chết của khoảng 2900 cư dân Lục Địa Đen, nhiều hơn bất cứ loài thú dữ ăn thịt nào.
Song nếu gạt đi nửa đáng sợ ấy, hà mã lại phô bày sự yểu điệu không ngờ.
Ăn ít đến bất ngờ, "chỉ" 15 - 40kg cỏ là đủ
Mặc dù kiếm ăn ở trên bờ nhưng hà mã vốn là loài sông nước, không có nước thì không thể sống nổi. Chúng cần một nguồn nước ổn định, là sông hoặc hồ có độ sâu tối thiểu 1,5m.
Ban ngày, chúng ưa dầm mình trong nước hoặc bùn, đêm xuống mới trèo lên bờ đi gặm cỏ.
Trong các loài động vật có vú trên cạn thì hà mã (1,5-3 tấn) xếp thứ ba về kích thước, sau tê giác trắng (1,5 - 3,5 tấn) và voi (3 - 9 tấn).
Bề ngoài tròn quay nhưng hà mã lại là loài ăn rất ít.
Thường thì đối với các loài ăn cỏ kích thước lớn, chúng cần tiêu thụ một lượng thức ăn bằng khoảng 5% cơ thể. Nguyên nhân là bởi trong thực vật vốn không giàu có chất dinh dưỡng, nên các động vật cần "lấy số lượng bù chất lượng". Theo đó, một con voi 9 tấn sẽ ngốn cả 450kg cây lá mỗi ngày.
Nhưng hà mã thì chỉ cần một lượng thức ăn bằng 1,5% cân nặng của chúng, tức là khoảng 15-40kg cỏ. Nếu cứ chiếu theo tỉ lệ chung, thì chúng lẽ ra phải gặm 75 - 150kg cỏ mỗi đêm.
Sở dĩ hà mã ăn ít như vậy là vì thói quen tiết kiệm năng lượng. Cả ngày, loài động vật to lớn này chẳng làm gì ngoài tự thả trôi trong dòng nước. Nhờ cơ thể to lớn, chúng nổi dễ dàng, khỏi tốn công bơi cũng vẫn được.
Di chuyển trong nước như múa ba lê
Một con hà mã có thể nhịn thở tới 6 phút/lần. Trong lúc lặn, chúng đóng cả lỗ mũi lẫn lỗ tai, ngăn không cho nước chảy vào.
Thú vị là trái ngược với dáng vẻ đi lại nặng nề trên đất liền, hà mã lúc dưới nước hệt như một vũ công ba lê duyên dáng, uyển chuyển vậy. Thay vì đập chân đập tay mà bơi, con vật to lớn này lại từ tốn nhảy bộ. Chúng nhún chân, đẩy cơ thể lên khỏi mặt nước theo hướng lao về phía trước, nom hết sức thoải mái, nhẹ nhàng.
Nhờ kích thước lớn và thói quen di chuyển dưới nước theo những tuyến cố định, hà mã duy trì hướng theo dòng chảy. Tuy nhiên nhìn nhẹ nhàng thế thôi chứ chúng vẫn là loài nặng cả tấn. Thế nên đáy sông, hồ vẫn bị đầm xuống, còn cây thủy sinh thì không thể mọc nổi. Một khi chúng thay đổi đường đi, cả hướng của dòng chảy cũng bị thay đổi theo.
Dưới nước, hà mã di chuyển với vận tốc khá chậm, chỉ khoảng 8km/h. Sau khoảng 3-5 phút chìm, chúng lại phải nổi lên một lần để lấy hơi. Hà mã con thì gấp gáp hơn, chỉ sau 2-3 phút.
Tiết "mồ hôi máu" làm kem dưỡng da
Dù là động vật có vú nhưng hà mã lại rất ít lông. Đổi lại, chúng tự trang bị làn da dày đến 6cm.
Rất khó để các loài hoang dã săn mồi cắn xuyên qua lớp da siêu dày này mà xơi được thịt hà mã. Song biểu bì dày mà không được che chắn thì cũng chỉ tổ nắng đốt. So với các động vật có vú khác, hà mã toát mồ hôi nhanh gấp 7 lần. Thế nên chúng mới suốt ngày lo ngâm mình trong nước.
Làn da màu đỏ này xuất hiện khi hà mã tự phủ "kem chống nắng".
Khi chỉ ngâm mình là chưa đủ, hà mã sẽ tự động tiết ra một chất lỏng màu đỏ để "chống nắng". Người ta thường gọi chất lỏng này là "mồ hôi máu", nhưng đó thực ra không phải là máu hay mồ hôi mà là một chất dịch có tính axit cao. Nó hoạt động như lớp nhầy ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh và hấp thụ tia cực tím.
Mồ hôi máu của hà mã.
Ban đầu, chất dịch này cũng không có màu đỏ mà trong suốt. Chỉ khi đã ở ngoài da được vài phút, nó mới bắt đầu chuyển sang màu đỏ hoặc cam, cuối cùng thành màu nâu. Nhờ nó phủ quanh cơ thể như một lớp kem chống nắng, da của hà mã mới không bị nứt nẻ.
Yêu con hơn mọi thứ
Hà mã là loài "đa thê". Mỗi con đực đều nỗ lực xây dựng một "hậu cung" đông đảo cho riêng mình. Nếu đủ hùng mạnh, một "vua hà mã" có thể sở hữu "cung a phòng" những 200 "thê thiếp". Nhưng thường thì chúng chỉ có đàn cỡ 7-15 con (bao gồm cả con cái lẫn con non) mà thôi.
Hà mã đực không ưa nhau, ngay cả giữa "bố - con" cũng vậy.
Không có bất cứ sự hòa đồng nào giữa hai con hà mã đực với nhau. Ngay cả giữa hà mã bố và hà mã con cũng vậy. Con bố liên tục tìm cơ hội... bạo hành con mình bằng cặp nanh dài 30-50cm của mình. Trái lại, hà mã mẹ lại bất chấp tất cả vì con cái. Chúng sẽ trở nên cực kỳ đáng sợ khi cần bảo vệ con.
Có một điều hết sức ngược đời ở nhà hà mã là chúng đẻ con trong nước, dù hà mã sơ sinh không phải vừa lọt lòng cái là đã biết bơi ngay. Thế nên vừa mới rặn đẻ xong, hà mã mẹ liền phải vội vàng lặn xuống, đẩy hà mã con lên cho nó thở.
Hà mã "mẹ - con" thì như hình với bóng.
Sau khi được mẹ cứu, hà mã con tập bơi ngay lập tức. Hà mã mẹ cũng cho con bú trong nước chứ không phải trên bờ. Nếu không sớm thành thạo bơi, nó chỉ còn đường chết đuối hoặc chết đói. Song cũng đừng lo lắng quá! Thích nghi vốn là biệt tài của mọi sinh vật hoang dã. Chỉ trong vòng vài phút, hà mã con đã bơi lội "ngon lành". Kể từ lúc này, nó là báu vật của hà mã mẹ, lúc nào cũng kè kè như hình với bóng, được chăm lo, thương yêu hết lòng.