Một số nàng bọ ngựa cái xơi luôn bạn tình sau khi giao phối, khiến các nhà khoa học đau đầu tranh cãi xem hành động của nàng có lợi gì cho sự tiến hóa hay không?
Nhắc đến bọ ngựa, bạn nghĩ đến điều gì đầu tiên? Chắc hẳn nhiều người sẽ nghĩ đó phải là bàn chân trước hình lưỡi liềm được phóng đại mạnh mẽ có thể giết chết những con mồi bất cứ lúc nào. Và điều đáng sợ nhất là cặp chân trước này vẫn được dùng làm vũ khí kiếm ăn của những con bọ ngựa cái trong quá trình giao phối, nhưng đối tượng chúng kiếm ăn không phải là ruồi, muỗi hay các loài côn trùng khác, thay vào đó con mồi lần này chính là bạn đời của chúng. Trong khi cuộc giao phối vẫn chưa kết thúc, thậm chí chưa kịp diễn ra, đầu của con bọ ngựa đực đã chui vào bụng của bọ ngựa cái rồi.
Đây là "chế độ ăn" trong giao phối "truyền thống" của nhiều loài bọ ngựa trong tự nhiên và có lẽ mọi người đã quá quen thuộc với điều này. Bọ ngựa đực thường nhận thức rõ điều này và chúng sẵn sàng hy sinh tính mạng để được giao phối với bọ ngựa cái. Tuy nhiên, các nhà khoa học mới đây đã phát hiện ra rằng một con bọ ngựa đốm vô tình du nhập vào New Zealand từ Nam Phi đã bắt đầu thực hành một kỹ năng "võ thuật" đặc biệt để có thể sống sót trong trận giao phối khốc liệt.
Ăn thịt bạn tình (Sexual cannibalism) là một thuật ngữ chuyên môn để mô tả hiện tượng này, dùng để chỉ hành vi của các sinh vật tấn công và săn bắt bạn tình trước, trong hoặc sau khi giao phối. Thông thường, con cái ăn con đực.
Hành vi ăn thịt bạn tình của bọ ngựa có thể là nổi tiếng nhất.
Hành vi ăn thịt bạn tình của bọ ngựa có thể là nổi tiếng nhất. Mặc dù chỉ có 38 trong số 2.400 loài bọ ngựa được ghi nhận với hành vi này, và 7 trong số chúng được xác nhận là có hành vi ăn thịt bạn tình trước khi quá trình giao phối kịp diễn ra.
Mặc dù đôi chân hình liềm của bọ ngựa trông có vẻ mạnh mẽ và uy lực trong việc tìm kiếm thức ăn và hạ sát bạn tình, nhưng đôi khi nó lại không hữu dụng lắm. Các kỹ năng phòng thủ của bọ ngựa về cơ bản chỉ giới hạn ở việc ngụy trang và bảo vệ bản thân thông qua màu sắc cơ thể; khi chiến lược phòng thủ chính này không hoạt động, nó sẽ kích hoạt phòng thủ thứ cấp: sợ hãi, bỏ chạy và giả vờ chết.
Nếu điều này không hiệu quả, thì bọ ngựa còn có một "vũ khí" khác đó là phát triển khả năng nghe sóng siêu âm để tránh bị dơi săn mồi. Dơi có thị lực kém. Chúng thường dựa vào sóng siêu âm để định vị thức ăn. Trong khi bay, chúng liên tục phát ra sóng siêu âm mà các loài khác không thể nghe thấy để định vị và săn bắt con mồi. Và sau khi những con bọ ngựa này có thể nghe thấy sóng siêu âm, khi dơi càng đến gần, sóng siêu âm càng cao và nguy hiểm càng lớn, chúng sẽ canh thời gian và rơi theo hình xoắn ốc để tránh sự tấn công của dơi.
Bọ ngựa là loài săn mồi và con mồi phổ biến của chúng là các loài chân đốt, trong điều kiện tự nhiên, chúng chỉ ăn những con mồi còn sống, nhưng trên thực tế, chúng lại là loài săn mồi lười biếng thụ động, thường nằm mai phục ở đâu đó, đợi con mồi đi ngang qua rồi tấn công bất ngờ.
Tuy nhiên chúng cũng là loài có thói quen ăn uống đa dạng, con mồi của chúng cũng có thể là thằn lằn, ếch, chim nhỏ, cá, và cả chính đồng loại của chúng.
Do đó, bọ ngựa đực trở thành con mồi của bọ ngựa cái cũng là một điều bình thường. Việc ăn thịt bạn tình này sẽ giúp cho con cái có được nhiều protein hơn, lượng protein này hấp thụ vào có thể của chúng rất thấp, thay vào đó, nó được chuyển sang trứng mà con đực vừa mới thụ tinh. Nói cách khác, hành vi ăn thịt bạn tình này sẽ giúp cho những con bọ ngựa con nhận được chất dinh dưỡng chính từ người cha xấu số của mình.
Bọ ngựa đốm (Miomantis caffra) có nguồn gốc từ Nam Phi và có thể đã lan sang New Zealand thông qua việc buôn bán vật nuôi
Theo một nghiên cứu năm 1994, khoảng 13-28% bọ ngựa đực bị ăn thịt trong quá trình giao phối trong tự nhiên. Tuy nhiên, Nathan Burke, một nhà nghiên cứu khoa học sinh học tại Đại học Auckland ở New Zealand, phát hiện ra rằng tỷ lệ con đực bị ăn thịt ở loài bọ ngựa đốm có thể lên tới 60%, điều này khiến anh ta bắt đầu tò mò và nghiên cứu kỹ hơn về loài bọ ngựa đốm.
Burke phát hiện ra rằng trong và sau khi giao phối, bọ ngựa đốm đực hầu như luôn xuất hiện trước khi giao phối, điều đó có nghĩa là bọ ngựa đốm cái sẽ hoàn toàn không quan tâm đến việc giao phối mà chỉ quan tâm đến việc săn mồi.
Ngoài ra, Burke phát hiện ra rằng trứng của bọ ngựa đốm cái có thể sinh sản ra con cái mà không cần thụ tinh. Chúng có thể sinh sản dị tính, vì vậy trong mắt của bọ ngựa đốm cái, những con đực chỉ đơn thuần là thức ăn.
Vì vậy, bọ ngựa đực bắt đầu hình thành các kỹ năng ngăn chặn bị ăn thịt mà vẫn có thể giao phối thành công. Chúng sẽ cẩn thận tiếp cận con cái từ phía sau và nhanh chóng dùng hai càng để tấn công, quặp chặt vào con cái, như vậy chúng có thể vừa giao phối vừa có thể bảo toàn được mạng sống của mình. Việc tấn công từ phía sau này thường gây ra một vết thương nặng nhưng không gây tử vong trên bụng bọ ngựa cái. Vết thương này sẽ làm yếu bọ ngựa cái nên những con đực có thể dễ dàng bỏ chạy sau khi giao phối thành công.
Khoảng 13-28% bọ ngựa đực bị ăn thịt trong quá trình giao phối trong tự nhiên.
Tuy nhiên các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hành động này dù có thể bảo toàn được mạng sống nhưng lại hoàn toàn vô ích, thậm chí là còn có hại đối với thế hệ con cháu của chúng. Bọ ngựa có tuổi thọ chỉ khoảng một năm, bọ ngựa cái thường sẽ chết ngay sau khi sinh ra bọc trứng. Và nếu con cái bị thiếu protein thì bọc trứng đấy có thể sẽ không thể nở ra. Bởi vậy nếu không thể ăn thịt con đực, rất có thể chúng sẽ không thể duy trì được nòi giống và cả hai vẫn sẽ phải chết vì tuổi thọ của chúng quá ngắn ngủi.