Vaccine ngừa Covid-19 xịt qua đường mũi đang được thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1. Vaccine sẽ tạo phản ứng miễn dịch ngay tại mũi, cửa ngõ xâm nhập của virus corona.
Các loại vaccine Covid-19 được cấp phép lưu hành hiện nay của các hãng dược phẩm đều là loại vaccine tiêm bắp tay.
Đại dịch Covid-19 còn có thể kéo dài. Các nhà nghiên cứu đang phát triển thêm loại vaccine xịt qua đường mũi.
Vaccine xịt mũi tiêu diệt virus SARS-CoV-2 ngay cửa ngõ xâm nhập - (Ảnh: AFP)
Vì sao xịt vào mũi tốt hơn?
Mũi là cửa ngõ xâm nhập chính của virus SARS-CoV-2. Đó là lý do vì sao các nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm bằng cách ngoáy mũi.
Ưu điểm của vaccine xịt mũi là không sử dụng kim tiêm, do đó nhiều người sẽ không cảm thấy lo lắng khi bị kim đâm vào da thịt.
Quan trọng hơn hết là vaccine xịt mũi đạt được đáp ứng miễn dịch tại chỗ hiệu quả hơn ở mũi để ngăn chặn virus chui vào sâu hơn trong cơ thể.
TS Troy Randall tại Đại học Alabama (Mỹ) giải thích trên trang web Healthline rằng các loại vaccine tiêm bắp cung cấp phản ứng miễn dịch toàn thân nhưng phản ứng tương đối yếu ở niêm mạc mũi, dù vaccine sử dụng công nghệ tiên tiến như ARN thông tin (mRNA).
Ngược lại, vaccine xịt mũi có hiệu lực mạnh tại mũi.
TS Troy Randall nhấn mạnh: "Virus SARS-CoV-2 là chủng virus đường hô hấp nên tạo phản ứng kháng thể tại mũi chắc chắn là giải pháp tốt hơn".
Vaccine được tiêm bắp ở Salt Lake City (Mỹ) - (Ảnh: deseret.com)
7 loại vaccine xịt mũi
Trên tạp chí Science ngày 23-7, hai tiến sĩ người Mỹ Troy Randall và Frances E. Lund ghi nhận trong gần 100 ứng viên vaccine ngừa Covid-19 đang được thử nghiệm lâm sàng hiện nay có bảy loại vaccine xịt mũi triển vọng.
Bảy loại này đã bước vào giai đoạn thử nghiệm trên người đầu tiên (giai đoạn 1).
Trong bảy loại vaccine xịt mũi có sáu loại là vaccine dùng virus sống giảm độc lực hoặc vaccine theo công nghệ vector (dùng virus khác đã biến đổi làm vật chủ) và một loại là vaccine dưới đơn vị (dùng bản sao protein của virus để kích hoạt phản ứng miễn dịch).
Bảy loại vaccine này gồm:
- 1. ChAdOx1-S của Đại học Oxford (Anh)
- 2. AdCOVID của Altimmune (Mỹ)
- 3. BBV154 của Bharat Biotech (Ấn Độ)
- 4. DelNS1-nCoV-RBD LAIV của Đại học Hong Kong
- 5. MV-014-212 của Meissa Vaccines (Mỹ)
- 6. COVI-VAC của Codagenix (Mỹ)
- 7. CIBG-669 của Công ty Công nghệ sinh học và kỹ thuật di truyền (Cuba)
Theo kết quả nghiên cứu ban đầu, các loại vaccine xịt mũi đã tạo được phản ứng miễn dịch mạnh tại vị trí xịt thuốc, kích thích sản sinh kháng thể và tế bào lympho trực tiếp trong mũi.
Kháng thể có khả năng tiêu diệt virus ngay khi chúng xâm nhập qua đường mũi bằng cách ngăn chặn virus nhân lên, đồng thời thúc đẩy nhanh quá trình phục hồi và chữa bệnh.
Vaccine xịt mũi còn có thể sản sinh kháng thể và tế bào lympho trong khoang mũi và đường hô hấp.
Hiện tượng này không xảy ra đối với vaccine tiêm bắp.
Nghiên cứu vaccine xịt mũi tại Công ty Bharat Biotech ở Ấn Độ - (Ảnh: economictimes.indiatimes.com)
Không tạo được khả năng miễn dịch lâu dài
Khác với vaccine tiêm bắp, vaccine xịt mũi cung cấp đến hai lớp bảo vệ.
Đó là tạo kháng thể và tạo tế bào lympho T và B trong màng nhầy đường hô hấp, từ đó hình thành hàng rào bảo vệ chống nhiễm virus tại khu vực này.
Dù vậy, nhược điểm của vaccine xịt mũi là tạo phản ứng miễn dịch toàn thân kém hơn và phản ứng miễn dịch không kéo dài như vaccine tiêm bắp.
Theo TS Troy Randall, các nhà nghiên cứu đã nghĩ đến giải pháp kết hợp hai loại vaccine tiêm bắp và xịt mũi.
Mục đích là sử dụng vaccine tiêm bắp để sản sinh kháng thể lâu dài và tạo số lượng lớn tế bào lympho B và T, đồng thời kết hợp với vaccine xịt mũi như "chất tăng cường" để tạo tế bào lympho B và T trong mũi.
Đây không phải lần đầu vaccine được nghiên cứu dưới dạng xịt qua đường mũi.
Tại Anh, mỗi năm đều có vaccine xịt mũi được cấp phép để ngừa bệnh cúm cho trẻ em.
Cách đây 10 năm, Ấn Độ đã sử dụng vaccine xịt mũi để ngăn ngừa virus cúm H1N1.