Các nhà khoa học cảnh báo nhân loại đang phải đối mặt với mối đe dọa đại dịch mới nguy hiểm do sự hồi sinh của virus "thây ma" (virus zombie) dưới lớp băng vĩnh cửu.
Theo đó, các loại virus cổ đại bị đóng băng trong lớp băng vĩnh cửu ở Bắc Cực một ngày nào đó có thể được giải phóng do Trái đất ấm lên làm băng tan chảy và gây ra một đợt bùng phát dịch bệnh lớn.
Các chủng vi khuẩn Methuselah, hay còn gọi là virus "thây ma", đã được các nhà nghiên cứu phân lập, làm dấy lên lo ngại rằng tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu mới có thể được ban hành. Đây là loại dịch bệnh do chủng virus từ quá khứ xa xôi, không phải bởi một căn bệnh mới đối với khoa học..
Băng Bắc Cực tan khiến các virus cổ đại được giải phóng, có thể gây ra đại dịch mới. (Ảnh: AFP/Getty).
Do đó, các nhà khoa học đã bắt đầu lên kế hoạch lập ra một mạng lưới giám sát ở Bắc Cực nhằm xác định chính xác các trường hợp bị mắc bệnh đầu tiên do vi sinh vật cổ đại gây ra. Ngoài ra, mạng lưới này sẽ cung cấp chỉ định cách ly và điều trị y tế chuyên nghiệp cho những người nhiễm bệnh nhằm ngăn chặn dịch bệnh bùng phát, cũng như ngăn những người nhiễm bệnh rời khỏi khu vực.
Nhà di truyền học Jean-Michel Claverie thuộc Đại học Aix-Marseille cho biết: "Hiện tại, những phân tích về mối đe dọa của đại dịch tập trung vào các bệnh có thể xuất hiện ở các khu vực phía Nam và sau đó lan rộng về phía Bắc. Ngược lại, người ta ít chú ý đến một đợt bùng phát có thể xuất hiện ở phía Bắc xa xôi và sau đó lan xuống phía Nam. Và tôi tin rằng đó là một sự sơ suất. Có những loại virus ở khu vực Bắc Cực có khả năng lây nhiễm sang người và gây ra một đợt bùng phát dịch bệnh mới".
Hình ảnh được phóng to trên máy tính của chủng virus lây nhiễm amip Pithovirus sibericum được phân lập từ mẫu băng vĩnh cửu 30.000 năm vào năm 2014. (Ảnh: IGS/CNRS-AM)
Quan điểm này được ủng hộ bởi nhà virus học Marion Koopmans thuộc Trung tâm Y tế Erasmus ở Rotterdam. "Chúng tôi không biết loại virus nào đang ẩn náu trong lớp băng vĩnh cửu, nhưng tôi nghĩ có nguy cơ thực sự là có một loại virus có khả năng gây bùng phát dịch bệnh, chẳng hạn như một dạng bệnh bại liệt cổ xưa. Chúng ta phải nghĩ tới việc điều gì đó như thế này có thể xảy ra".
Năm 2014, Claverie dẫn đầu một nhóm các nhà khoa học đã phân lập được virus sống ở Siberia. Kết quả nghiên cứu cho thấy chúng vẫn có thể lây nhiễm sang các sinh vật đơn bào, mặc dù virus đã bị chôn vùi trong lớp băng vĩnh cửu trong hàng nghìn năm. Nghiên cứu sâu hơn được công bố trong năm 2023 cho thấy sự tồn tại của một số chủng virus khác nhau từ 7 địa điểm khác nhau ở Siberia và chúng có thể lây nhiễm sang các tế bào nuôi cấy. Một mẫu virus có niên đại 48.500 năm.
Claverie cho biết: "Các loại virus mà chúng tôi phân lập được chỉ có khả năng lây nhiễm amip và không gây nguy hiểm cho con người. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là các loại virus khác - hiện đang bị đóng băng trong lớp băng vĩnh cửu - không có khả năng gây bệnh ở người. Ví dụ, chúng tôi đã xác định được dấu vết bộ gene của poxvirus và herpesvirus, những mầm bệnh phổ biến ở người".
Lớp băng vĩnh cửu bao phủ 20% bán cầu Bắc và được tạo thành từ đất được giữ ở nhiệt độ dưới 0℃ trong khoảng thời gian rất dài. Các nhà khoa học đã phát hiện ra một số lớp băng tồn tại trong hàng trăm nghìn năm.
Claverie nói với Observer tuần trước: "Đặc điểm quan trọng của lớp băng vĩnh cửu là lạnh, tối và thiếu oxy, điều kiện hoàn hảo để lưu trữ vật liệu sinh học. Bạn có thể đặt sữa chua vào lớp băng vĩnh cửu và nó vẫn có thể ăn được sau 50.000 năm".
Tuy nhiên, lớp băng vĩnh cửu của thế giới đang biến đổi. Các tầng trên của trữ lượng băng chính của Trái đất ở Canada, Siberia và Alaska đang tan chảy do biến đổi khí hậu ảnh hưởng không cân đối đến Bắc Cực. Theo các nhà khí tượng học, các khu vực này đang nóng lên nhanh hơn nhiều lần so với tốc độ tăng nhiệt trung bình của tình trạng nóng lên toàn cầu.