Bí mật đầm 99 ngách và cái chết của cụ rùa "bạnh tạng" 150kg

Cạnh gò nổi Dốc Muỗm thường xuyên xuất hiện một con rùa to như cái nong, ước đoán phải nặng cỡ tạ rưỡi. Điều đặc biệt là toàn thân con rùa này có màu trắng bạc...

Bày tỏ việc muốn tìm hiểu về loài giải khổng lồ ở đầm Minh Quân, ai cũng chỉ tôi gặp ông Trần Trọng Dần, sống ngay cạnh cái đầm khổng lồ này.

Loanh quanh dọc mấy bờ ruộng, rồi tôi cũng tìm được ông Dần, khi ông đang chèo chiếc thuyền nhỏ ở ven bờ đầm để thả lưới bắt cá. Khi hỏi về rùa khổng lồ, ông Dần bảo: “Các anh gặp đúng người rồi đấy. 80 tuổi đời, 65 năm sống nhờ cái đầm này, lại lấy vợ là người ở cù lao giữa đầm, nên chả có ngóc ngách, hang hốc, củ tỉ cù tì gì dưới cái đầm này tôi không biết cả”.

80 tuổi với 65 năm đánh cá trên đầm, ông Dần là người hiểu từng luồng lạch 
đầm Minh Quân.

Nói rồi, ông Dần dẫn tôi vào căn nhà tồi tàn ngay dưới chân đập đầm Minh Quân và chỉ vào hình một con rùa to nhất trong tấm giấy khổ lớn vẽ hình các loài rùa ở Việt Nam, bảo: “Có phải anh hỏi con này không? Nó giống hệt con này, có nhiều ở đầm lắm”. Phía dưới hình con rùa mà ông Dần chỉ có dòng chữ Rafetus swinhoei.

“Anh Nguyễn Xuân Thuận tặng tôi tấm tranh vẽ rùa này và bảo đây là rùa Hồ Gươm. Anh ấy còn cho tôi xem rất nhiều ảnh chụp rùa Hồ Gươm, nên tôi chắc chắn con này có rất nhiều ở đầm, quê tôi gọi nó là con giải” – ông Dần khẳng định như đinh đóng cột. Nguyễn Xuân Thuận là điều phối viên của Chương trình rùa Việt Nam, thuộc Chương trình rùa châu Á.

Theo ông Dần, đầm này có tên là đầm Hậu, hoặc đầm 99 ngách, vì nó có tới 99 ngóc ngách. Xưa kia, nó chỉ là đầm lầy, toàn cỏ lác, cá, ba ba, rùa, giải, chim chóc rất nhiều. Đầm thông với sông Hồng, nên mùa lũ nước lớn, mùa cạn nước đầm trơ đáy.

Ông Dần chỉ tay vào hình "cụ rùa" Hồ Gươm và khẳng định là con giải, 
ông từng gặp và ăn thịt nhiều lần.

Năm 1952, Nhà nước đắp đập giữ nước để tưới tiêu cho dân quanh vùng. Từ khi đắp đập, nước dâng cao, hồ mở rộng lên bao nhiêu ngách cũng chả ai rõ, nhưng đầm trở nên rất sâu, có chỗ sâu tới 30m.

Theo quan niệm của ông Dần cũng như ông Hoàng Xuân Bốn (ở xã Minh Quân, Trấn Yên, Yên Bái), loài vật mà mọi người vẫn quen gọi là rùa Hồ Gươm thực ra quê ông có rất nhiều và gọi là con giải, hoặc ba ba khổng lồ.

Ông Dần bảo, ông Hoàng Xuân Bốn chỉ bắn được một con giải, còn nhiều người khác thì bắt được cả chục con, chia thịt cho dân quanh vùng ăn. Bản thân ông Dần cũng từng nhiều lần ăn thịt giải và thấy nó cũng như thịt ba ba, chả có gì đặc sắc. Cách đây vài chục năm, ba ba ở đầm Minh Quân nhiều như tôm như tép, rẻ hơn cả cá, chả ai thèm ăn.

Người nổi tiếng săn được nhiều rùa khổng lồ bằng tay không là ông Hoàng Văn Sự, nhà ở khu Liên Hiệp. Ông này cao 1,85m, nặng cỡ 80kg, sức khỏe không ai trong vùng địch nổi.

Vào những năm 80 của thế kỷ trước, ông Dần thường đi soi cá đêm cùng với ông Sự và chứng kiến mấy lần ông Sự tóm rùa bằng sức cường tráng của mình. Trong quá trình đi soi, hễ thấy rùa khổng lồ bò lên bãi, ông Sự lập tức xông đến, chặn đường xuống hồ. Loài rùa tuy rất khỏe, nhưng nhút nhát, nên khi gặp người chặn đường, nó không dám lao thẳng vào, mà loanh quanh tìm hướng thoát thân khác.

Tôi bật laptop cho ông Dần xem hình con rùa này, ông Dần cũng khẳng định đây 
chính là con giải ở đầm Minh Quân.

Khi con rùa còn đang mải tìm cách thoát thân, ông Sự chọn được địa điểm, tư thế thích hợp, ông ta sẽ vận công vật ngửa nó ra. Khi đã vật ngửa được nó, ông Sự tiếp tục đi soi cá hoặc về ngủ. Sáng hôm sau, ông dắt trâu vào kéo nó về làm thịt. Loài rùa tuy to, khỏe, song khi lưng đã chấm đất thì không có cách nào lật dậy được.

Tuy nhiên, cách săn rùa bằng tay không của ông Sự chỉ tóm được những con dưới một tạ. Những con trên một tạ thì sức trâu mộng cũng không địch nổi, chứ đừng nói đến sức người.

Ngược về thời xa xưa một chút, những năm 60-70 của thế kỷ trước, người nổi tiếng săn rùa khổng lồ ở đầm Minh Quân là ông Nguyễn Văn Phượng. Ông Phượng thường tổ chức một nhóm gồm 4-5 người vào đầm săn rùa.

Những năm đó, rùa khổng lồ rất nhiều trong đầm Minh Quân. Đêm xuống, chúng thường mò vào bãi sậy để ngủ. Khi loài rùa khổng lồ này ngủ, nó phát ra tiếng thở “pho pho” như người ngáy, nên dù đứng xa chỗ nó ngủ tới cả trăm mét cũng phát hiện được.

Con giải ở bị bắn chết một cách thương tâm có màu bạc, trắng hơn loài rùa này.

Thợ săn đẽo những cây tre cứng thành cọc nhọn, mang theo búa và nhẹ nhàng tiến lại phía rùa khổng lồ đang ngon giấc. Nhanh như chớp, một người đóng cọc vào sát đít, hai người đóng chặn vào hai vai. Họ dùng dây lạt buộc chặt 3 cọc tre lại, đan thành một cái cũi chắc chắn. Con rùa khổng lồ dù cựa quậy, cào xé mạnh, sức đẩy như máy ủi, song cũng không ăn thua gì.

Sau đó, họ tiếp tục dùng những cái thuốn sắt đâm xuyên qua lớp riềm. Khi mất nhiều máu, kiệt sức, họ vật ngửa rùa khổng lồ ra đất, xâu 4 chân lại cho khỏi giãy, rồi đặt rùa lên cáng khiêng về xẻ thịt.

Ngày đó, ông Dần thường xuyên đi xem nhóm ông Phượng săn rùa, nên được ông Phượng cho cả rổ trứng. Trứng rùa to hơn trứng ngỗng, toàn lòng đỏ, nhưng nhạt hoét, ăn xong thấy mùi tanh ở cổ họng.

Những chỗ ông Phượng mổ rùa khổng lồ tanh khủng khiếp, cả tháng không hết mùi. Đến con trâu cũng phải đi vòng chỗ khác, nhất định không đi qua chỗ mổ rùa, vì không chịu nổi mùi tanh.

Những gia đình trên đảo Dốc Muỗm đã phải chuyển nhà vì mùi tanh của con giải trắng
 chết thối bốc lên khủng khiếp.

Nói về chuyện mùi tanh của rùa, ông Dần nhớ lại vụ ông Long Giang bắn chết một con rùa khổng lồ.

Cạnh gò nổi Dốc Muỗm thường xuyên xuất hiện một con rùa to như cái nong, ước đoán phải nặng cỡ tạ rưỡi. Điều đặc biệt là toàn thân con rùa này có màu trắng bạc, khả năng nó bị bạch tạng. Bên gò Dốc Muỗm có một cây đa rất to. Do bị sét đánh, một phần cây đa chìm xuống mặt nước. Con rùa "bạch tạng" khổng lồ này thường xuyên bò lên cành đa để phơi nắng.

Ông Long Giang đã vác khẩu súng bắn thẳng vào lưng nó mấy phát liền. Trúng đạn, con rùa lao xuống nước và mất tăm mất tích. Mọi người đoán nó đã chết, nhưng chỗ đó rất sâu, tới hơn 10m, nên không ai lặn xuống kéo xác nó lên được.

Vài hôm sau, mỡ từ xác con rùa phân hủy nổi lên loang kín mặt nước, trải rộng cả một khu vực lớn. Mùi gây bốc lên kinh khủng đến nỗi mấy hộ gia đình sống trên gò Dốc Muỗm phải tạm thời chuyển sang đảo khác ở. Không ai dám chèo thuyền qua khu vực đó, vì mùi tanh của xác rùa nồng nặc không chịu nổi.

Còn tiếp…