Cách chọn nước rửa tay khô an toàn và hiệu quả nhất trong dịch Covid-19

Trong buổi họp báo ngày hôm qua, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức đặt tên cho dịch bệnh gây ra bởi virus corona mới là Covid-19. Trong đó, Co viết tắt từ "corona", vi viết tắt cho "virus", d viết tắt cho "disease" nghĩa là dịch bệnh, 19 là năm 2019.

Họ cũng đề nghị định danh chủng virus corona mới là SARS-CoV-2, một cái tên phân biệt với virus SARS-CoV đã gây ra hội chứng hô hấp cấp tính nặng (bệnh SARS) năm 2003.

Tuy nhiên, việc đặt tên cho virus và dịch bệnh mà nó gây ra không làm thay đổi các khuyến cáo phòng ngừa trước đây. Tổ chức Y tế Thế giới cho biết giữ vệ sinh tay, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước hoặc nước rửa tay khô chứa cồn vẫn là biện pháp phòng tránh virus corona mới hiệu quả nhất mà mọi người nên áp dụng.

Trong khi xà phòng và nước có tác dụng rửa trôi mầm bệnh trong đó có virus corona mới, ít người biết rằng cồn có thể tiêu diệt hoặc làm bất hoạt được cả virus này, dựa trên một điểm yếu "chết người" của nó. Và không phải ai cũng có kiến thức để chọn được một sản phẩm nước rửa tay khô chứa cồn phù hợp giữa vô vàn sản phẩm trên thị trường hiện nay.

Vậy bạn phải đọc thành phần của sản phẩm như thế nào? Lựa chọn nồng độ cồn và các hợp chất khác ra sao để vừa tiêu diệt virus hiệu quả, đảm bảo an toàn và vừa đỡ bị khô tay?

1. Cồn tiêu diệt virus như thế nào?

Cồn như ethanol đã được khuyên dùng để rửa tay giúp chống lại vi trùng từ năm 1888. Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa các sản phẩm nước rửa tay dựa trên cồn bây giờ là "chế phẩm chứa cồn (dạng chất lỏng, gel hoặc bọt) được thiết kế áp dụng cho tay để vô hiệu hóa vi sinh vật, hoặc tạm thời ngăn chặn sự phát triển của chúng. Các chế phẩm như vậy có thể chứa một hoặc nhiều loại hóa chất gốc cồn và các loại hóa chất khác với tác dược và chất làm ẩm".

Các chất gốc cồn được sử dụng trong nước rửa tay khô thường là isopropanol, ethanol, n-propanol hoặc kết hợp 2 trong số các sản phẩm này. Hoạt tính kháng vi sinh vật của cồn đến từ khả năng biến tính và đông tụ protein. Các tế bào của vi sinh vật sau đó bị ly giải và quá trình trao đổi chất của chúng bị phá vỡ.

Hoạt tính kháng vi sinh vật của cồn đến từ khả năng biến tính và đông tụ protein. Các tế bào của vi sinh vật sau đó bị ly giải và quá trình trao đổi chất của chúng bị phá vỡ.

Đối với virus corona mới, nó có một điểm yếu "chết người" để có thể bị bất hoạt khi tiếp xúc với các chất cồn. Đó là vỏ bọc nhân (E). Cồn có thể phá vỡ lớp vỏ bọc này, phơi bày vật liệu di truyền của virus (RNA) và khiến nó bị bất hoạt khi không còn được bảo vệ và không còn các thụ thể dạng gai (S) để lây nhiễm tế bào.

Hiệu ứng này khiến cồn trở thành một chất bất hoạt mầm bệnh hiệu quả để đối phó với họ virus corona, bao gồm cả virus SARS-CoV gây ra dịch SARS năm 2003 và virus MERS gây ra Hội chứng hô hấp Trung Đông vào năm 2015.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Infectious Diseases xác nhận các loại nước rửa tay khô chứa cồn (ethanol và isopropanol) rất hiệu quả để chống lại các virus có màng bọc như virus Ebola, virus Zika, SARS và MERS.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là cồn có thể tiêu diệt hoặc làm bất hoạt tất cả các loại virus khác. Có một số chủng virus không mang điểm yếu như virus corona, chẳng hạn như Poliovirus gây bệnh bại liệt không có vỏ bọc.

Vì vậy, đối với những virus chỉ có một lớp vật liệu di truyền (DNA hoặc RNA) được đóng gói chặt chẽ với protein tạo thành một hạt đặc, thì nước rửa tay chứa cồn tỏ ra kém hiệu quả.

Virus có vỏ bọc như corona (bên trái) bị bất hoạt bằng cồn, trong khi virus không có vỏ bọc như bại liệt (bên phải) kháng được sự ảnh hưởng của nó.

Đây cũng chính là lý do tại sao trong dịch Covid-19 lần này, nước rửa tay khô chứa cồn được khuyến cáo sử dụng. Trong khi đó, với nhiều mầm bệnh khác, rửa tay bằng nước sạch và xà phòng là ưu tiên số một và duy nhất.

2. Nên chọn sản phẩm nước rửa tay khô như thế nào?

Theo một bài báo khoa học được xuất bản bởi StatPearls, dung dịch rửa tay chứa 60% đến 95% cồn là hiệu quả nhất trong việc chống lại mầm bệnh. Điểm cần lưu ý là nồng độ cao hơn lại cho hiệu quả thấp hơn, bởi protein của vi sinh vật không bị biến tính dễ dàng nếu xung quanh nó không có nước.

Với từng chất gốc cồn, chúng ta có hiệu quả kháng khuẩn cao nhất trong mức độ: ethanol (60% đến 85%), isopropanol (60% đến 80%), và n -propanol (60% đến 80%). 

Tất cả các sản phẩm nước rửa tay chứa cồn đều được công nhận là an toàn cho con người, ngay cả với trẻ em. Nhưng điều bạn tuyệt đối phải nhớ là để các sản phẩm này ngoài tầm với của trẻ nhỏ, để tránh trẻ uống vào có thể ngộ độc.

Một số nghiên cứu cho thấy những người nghiện rượu cũng có thể tìm uống nước rửa tay chứa cồn, vì vậy, bạn cần phải chú ý thêm đến điều này nữa. Và cồn dễ bắt lửa nên tránh để nó ở gần bếp hoặc các môi trường có nhiệt độ cao.

Nói về nhược điểm, nước rửa tay chứa cồn thường bay hơi rất nhanh và dễ làm khô da tay. Vì vậy, nếu chọn sản phẩm rửa tay chỉ có chất cồn không thôi thì sẽ không an toàn, bởi cồn có thể bay hơi hết trước khi bạn xoa toàn bộ các bề mặt và kẽ tay. Hiệu quả diệt mầm bệnh khi đó sẽ giảm.

Bạn nên chọn các sản phẩm có thêm thành phần gel hoặc làm ẩm như Glycerin để vừa tăng được thời gian rửa tay vừa giữ ẩm được cho da.

Theo tiêu chuẩn Châu Âu áp dụng cho biện pháp rửa tay hợp vệ sinh, European Norm 1500, mỗi lần rửa tay với nước rửa tay khô, bạn cần xịt ra tay mình khoảng 3 ml, và chà tay trong ít nhất 30 giây để bao phủ toàn bộ lòng, mu bàn tay và kẽ tay hiệu quả.

Tất cả các sản phẩm nước rửa tay chứa cồn đều được công nhận là an toàn cho con người.

Dưới con mắt trực quan, 3 ml tương đương hơn một nửa muỗng cà phê, hoặc khi đổ ra tay, nó có kích thước cỡ một đồng xu. Một cách nữa để ước tính xem bạn có xịt ra tay đủ nước rửa tay chưa là đếm số lần bạn dùng hết một chai 60 ml. Nếu bạn rửa được trên 20 lần, thì đó là bạn chưa xịt đủ.

Một lưu ý cuối cùng khi sử dụng nước rửa tay khô chứa cồn trong dịch Covid-19, đó là bạn không nên sử dụng nó khi tay dính bẩn rõ rệt. Nếu tay bạn dính dầu mỡ, đất cát hoặc bất kỳ vết bẩn có thể nhìn thấy nào, tốt nhất hãy rửa chúng bằng xà phòng và nước sạch. Sát khuẩn bằng cồn trong trường hợp này là không đủ để loại bỏ và bất hoạt hết mầm bệnh có trên tay bạn.

• Công thức pha cồn 80 độ từ cồn 90 độ, 100 độ để làm dung dịch rửa tay diệt virus, vi khuẩn
• Phòng chống nCoV: Nước sát trùng tay liệu có tốt hơn rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy?
• Hướng dẫn rửa tay đúng cách theo chuẩn của WHO