Cận thị - Cách chăm sóc và phòng ngừa biến chứng

Cận thị là một trong những nguyên nhân hay gặp nhất gây giảm thị lực trên toàn thế giới, và là nguyên nhân đứng thứ hai gây nên tình trạng mù có khả năng điều trị được.

Mắt thường (Ảnh minh họa)

Những năm gần đây các cuộc điều tra tại các khu vực địa lý khác nhau trên thế giới, trên những quần thể khác nhau có những tỷ lệ riêng biệt về cận thị, nhưng nhìn chung đều có tỷ lệ từ 20% trở lên. Cận thị có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây đặc biệt là trên học sinh.
Cận thị là một dạng tật khúc xạ của mắt trong đó hình ảnh của vật hội tụ ở trước võng mạc làm cho hình ảnh bị mờ. Người cận thị muốn nhìn các vật ở xa rõ cần phải được đeo kính điều chỉnh sao cho hình ảnh của vật được hội tụ đúng trên võng mạc khi đó mọi vật mới trở nên sắc nét và rõ ràng.

Cận thị chưa có một nguyên nhân cụ thể nhưng có nhiều yếu tố liên quan trong đó có những yếu tố quan trọng nhất là di truyền và môi trường.

Cận thị do di truyền thường liên quan đến dạng cận thị nặng, cận bệnh lý từ –6.00 diop trở lên. Cận thị nhẹ đa số có ảnh hưởng của môi trường, người ta nhận thấy ở những người hay phải làm công việc cần nhìn gần trong thời gian dài, đặc biệt trong môi trường thiếu ánh sáng có tỷ lệ cận thị cao hơn. Ngoài ra những trẻ sinh non, thiếu tháng khi trưởng thành cũng có tỷ lệ cận thị cao hơn so với các cháu sinh bình thường đủ tháng.

Mắt cận thị (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên để nói chắc chắn rằng điều gì gây ra cận thị, cho tới nay khoa học chưa giải thích được. Cận thị nếu không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời, thị lực kém sẽ làm giảm khả năng học tập, ảnh hưởng tới mặt thể chất (trẻ ngại vận động, chơi thể thao gây ra béo phì hoặc suy dinh dưỡng...) , tinh thần (trẻ có cảm giác tự ti, mất tự tin trong giao tiếp với bạn bè), ngoài ra có thể gây nhược thị.

Nhược thị là tình trạng mắt không đưa được những thông tin rõ nét về hình ảnh của sự vật lên não, trung tâm thị giác tại não sẽ lười hoạt động và từ từ dẫn đến giảm khả năng phân tích của não dẫn đến giảm sút thị lực mặc dù không có tổn thương thực thể nào tại mắt.

Thị lực có thể phục hồi nếu nhược thị được điều trị khi trẻ dưới 6 tuổi, nhưng khi trẻ đã lớn sẽ rất khó thậm chí không thể hồi phục. Trong trường hợp nhược thị sâu có thể dẫn đến lé, song thị . . . Do vậy phát hiện sớm để được điều trị kịp thời là rất quan trọng.

Ở người lớn khi bị cận thị có thể phát hiện sớm nhưng trẻ em đa số chỉ phát hiện khi các cháu bắt đầu đi học, cô giáo thấy đọc sai chữ trên bảng, lộn chữ hoặc bé học sút kém lúc đó mới đi khám và đeo kính thì hơi muộn. Do vậy các bậc cha mẹ cần lưu ý và cho trẻ đi khám khi nhận thấy các dấu hiệu sau

• Trẻ ngồi quá gần tivi, đọc sách, chuyện quá gần
• Trẻ hay nheo mắt
• Nghiêng hoặc quay đầu để nhìn cho rõ
• Thường dụi mắt mặc dù trẻ không buồn ngủ
• Sợ sáng, chói mắt, hay chảy nước mắt
• Nhắm một mắt khi đọc hoặc xem tivi
• Tránh né những hoạt động cần thị giác xa như ném bóng

Để phòng tránh, trẻ cần học tập và chơi ở khoảng cách thích hợp. Bàn ngồi học vừa kích thước cơ thể, khoảng cách từ Mắt – Sách vở: 30 - 40cm. Trẻ nên được hướng dẫn ngồi học ngay ngắn, đúng tư thế, không nằm đọc sách. Chọn nơi có đủ ánh sáng khi đọc sách: việc chiếu sáng được xem là tốt nhất cho việc đọc sách là chiếu sáng từ sau và trên xuống.

Ánh sáng dùng để đọc sách phải có cường độ lớn gấp 3 lần cường độ ánh sáng trong phòng. Chọn giấy học, sách vở không quá bóng, chữ in rõ ràng không gây mỏi mệt mắt. Không cúi gằm hoặc đưa sách quá gần mắt.

Kiểm tra mắt cho trẻ tại BV Mắt TP.HCM. (Ảnh: H.Cát)

Trẻ có tật khúc xạ nên cho ngồi gần bảng. Khi làm việc với máy tính khoảng 30 phút thì cho mắt nghỉ ngơi, nhìn ra xa khoảng 3- 5 phút, hoặc có thể đị lại tới lui trong phòng cũng giúp mắt chúng ta đươc nghỉ ngơi.

Không để mắt làm việc quá sức khi chơi game hoặc xem tivi và video; khi xem tivi nên ngồi xem ở khoảng cách bằng 7 lần chiều rộng khoảng cách tivi (khoảng 2,5 đến 3mét). Khi tham gia các phương tiện giao thông (tàu, xe, máy bay..) không nên đọc sách vì chuyển động lắc lư gập ghềnh làm ta phải thay đổi điều tiết liên tục gây mệt mỏi về thị giác.

Để điều trị cận thị trẻ em phương pháp phổ biến, thuận tiện, dễ dàng và rẻ tiền nhất là đeo kính gọng cho trẻ nhỏ dưới 14 tuổi. Trẻ lớn hơn có thể dùng kính tiếp xúc, trường hợp đặc biệt kính tiếp xúc cũng có thể dùng cho trẻ nhỏ bị bất đồng khúc xạ (hai mắt lệch độ quá lớn trên 3 diop) không thể đeo kính gọng nhằm tránh nhược thị.

Tuy nhiên khi dùng kính tiếp xúc cho trẻ em cần sự hợp tác rất lớn từ gia đình, tuân thủ mọi hướng dẫn chuyên môn. Có những báo cáo ở nước ngoài về điều trị bằng laser excimer cho những trẻ em cận nặng kèm bất đồng khúc xạ, nguy cơ nhược thị cao có kết quả rất khả quan.

Hiện nay, tại Việt nam Laser Excimer chữa cận thị chỉ thực hiện cho người từ 18 tuổi trở lên. Ngoài việc đeo kính thì sự theo dõi tiến triển của cận thị là cần thiết. Do vậy các bậc cha mẹ nên lưu lại tất cả các thông số đo độ cận của con mình để thuận tiện cho các nhà chuyên môn khi cần tham khảo. Ngoài ra dùng kính đúng cho trẻ em cũng là một vấn đề rất quan trọng, do vậy nên chọn một cơ sở uy tín, có những người làm chuyên môn vững vàng mới có thể đảm bảo cho các cháu một thị lực tốt.

ThS.BS Trần Hải Yến, Trưởng khoa Khúc xạ BV Mắt TP.HCM