Đây là nghiên cứu mà ngành công nghiệp thực phẩm chức năng không muốn bạn đọc được

Một nghiên cứu quan sát và thu thập dữ liệu của hơn 30.000 người trong nhiều thập kỷ đã kết luận rằng: Đúng là một số vitamin và khoáng chất có thể giúp bạn kéo dài tuổi thọ, đặc biệt là phòng tránh bệnh tim mạch. Nhưng tác dụng ấy chỉ xuất hiện khi bạn nạp vitamin từ thực phẩm, chứ không phải những viên thực phẩm chức năng được đóng gói sẵn.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Annals of Internal Medicine đã khẳng định lại phát hiện từ nhiều nghiên cứu trước đó cho thấy cùng kết quả: Uống thực phẩm chức năng bổ sung vitamin và khoáng chất không mang lại lợi ích rõ rệt nào trong việc giảm nguy cơ tử vong nói chung, hoặc tử vong do bệnh tim mạch và ung thư nói riêng.

Hiểu một cách đơn giản, những viên thực phẩm chức năng không thể thay thế cho một chế độ ăn uống lành mạnh. Cả một ngành công nghiệp trị giá 30 tỷ USD có thể chỉ đang hoạt động dựa trên niềm tin, chứ không phải các bằng chứng khoa học.

Đây là nghiên cứu mà ngành công nghiệp thực phẩm chức năng trị giá 30 tỷ USD không muốn bạn biết đến.

Trong khi, người tiêu dùng ít được cảnh báo về tác dụng phụ của các viên vitamin và khoáng chất. Lợi bất cập hại, một số trường hợp chúng có thể gây ra những tác động đáng sợ. Chẳng hạn như nghiên cứu tìm thấy việc sử dụng thực phẩm chức năng canxi liều cao (lớn hơn 1.000 mg mỗi ngày) liên quan đến nguy cơ tử vong cao hơn do ung thư.

Kết quả tương tự được quan sát thấy ở nhóm người không bị thiếu hụt vitamin D nhưng vẫn uống thực phẩm chức năng. Những người này không chỉ tự làm tăng nguy cơ tử vong do ung thư của mình mà còn từ mọi nguyên nhân khác, theo các nghiên cứu cảnh báo.

Tại sao cùng là các chất giống hệt nhau, vitamin và khoáng chất trong thực phẩm có lợi, còn trong những viên nang được đóng vỉ như thuốc lại vô dụng? 

Các nhà khoa học chưa biết chắc. Nhưng họ đưa ra giả thuyết nói rằng tiến hóa đã lập trình cho con người hấp thụ và sử dụng tốt các vi chất dinh dưỡng ở nồng độ và tỷ lệ thấp, giống như nồng độ chúng xuất hiện trong trong thực phẩm.

Các tác giả của nghiên cứu mới là một nhóm các chuyên gia dinh dưỡng, dẫn đầu bởi một nhà nghiên cứu đến từ Đại học Tufts lưu ý rằng:

"Các loại thực phẩm con người tiêu thụ và chất dinh dưỡng trong đó có mối tương quan rất chặt chẽ với nhau. Các tương tác phức tạp của chất dinh dưỡng này có khả năng đóng vai trò quan trọng tạo ra hệ quả của chúng đối với sức khỏe [thứ mà chất dinh dưỡng đứng riêng lẻ không làm được]".

Lấy trường hợp canxi làm ví dụ. Nghiên cứu trước đây cho thấy bổ sung thừa canxi từ thực phẩm – chẳng hạn như một cốc sữa trước khi đi ngủ - có tác động lên ruột, khiến cơ thể tự động điều chỉnh và cắt giảm lượng canxi mà nó hấp thụ để bảo vệ bạn.

Điều đó dẫn đến một hệ quả, các nhà nghiên cứu tìm thấy nhiều canxi được bài thải ra ngoài qua đường nước tiểu, chứng tỏ khi cơ thể đã đủ canxi, bạn sẽ không hấp thụ thêm khoáng chất này từ thực phẩm nữa.

Nhưng cũng một kịch bản tương tự, chỉ cần thay cốc sữa bằng một viên thực phẩm chức năng chứa canxi, kết quả lẽ ra nên được quan sát thấy lại không xảy ra. Ruột vẫn hấp thụ lượng canxi dư thừa, dẫn đến một số tác dụng phụ như táo bón, sỏi thận...

Cùng là các chất giống hệt nhau, vitamin và khoáng chất trong thực phẩm có lợi, còn trong những viên nang lại vô dụng.

Cần nhiều hơn nữa các nghiên cứu về tác dụng cũng như tác hại của thực phẩm chức năng

Thực phẩm chức năng đang được sử dụng rất phổ biến, bởi các chế tài quản lý chúng chưa được chặt chẽ như thuốc chữa bệnh. Tại Hoa Kỳ, hơn một nửa dân số trưởng thành báo cáo rằng họ sử dụng thực phẩm chức năng. 10% sử dụng từ 4 loại thực phẩm chức năng trở lên mỗi ngày.

Do đó, các nghiên cứu tìm hiểu lợi ích và và rủi ro mà thực phẩm chức năng có thể gây ra là thực sự cần thiết và cấp bách. Nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Annals of Internal Medicine là một bước của quá trình đó.

Các nhà khoa học đến từ Đại học Tufts đã cất công phân tích lại núi dữ liệu từ một cuộc khảo sát quốc gia liên quan đến sức khỏe và dinh dưỡng, được thực hiện từ năm 1999 đến 2010. Núi dữ liệu này bao gồm thông tin của 30.899 người, với hơn 27.000 trong số đó cung cấp thông tin về các loại thực phẩm chức năng họ đã uống và các loại thực phẩm thật mà họ đã ăn.

Cuộc khảo sát cũng thu thập cả các dữ liệu về nhân khẩu học và sức khỏe khác, bao gồm thói quen hút thuốc, uống rượu, tập thể dục hay bệnh mãn tính, chẳng hạn như ung thư và tiểu đường.

Những người tham gia đã cung cấp thông tin của họ cho những nhà phỏng vấn được đào tạo bài bản. Các tác giả nghiên cứu, sau đó, liên kết hồ sơ y tế của những người tham gia khảo sát khi họ chết. Có tổng cộng 3.613 người tham gia tử vong trong thời gian theo dõi.

Giống như tỷ lệ chung, hơn một nửa số người tham gia nghiên cứu này báo cáo họ có dùng thực phẩm chức năng. Gần 40% dùng vitamin tổng hợp. Các thực phẩm chức năng phổ biến nhất mà mọi người dùng là vitamin C, D và E, cũng như viên uống canxi và magiê.

Tại Hoa Kỳ, hơn một nửa dân số trưởng thành báo cáo rằng họ sử dụng thực phẩm chức năng. 10% sử dụng từ 4 loại thực phẩm chức năng trở lên mỗi ngày.

Dựa trên các báo cáo từ người tham gia, các nhà nghiên cứu ước tính lượng vi chất dinh dưỡng mà họ hấp thụ vào cơ thể mỗi ngày, theo từng nguồn thực phẩm và thực phẩm chức năng. Họ muốn xem những người này có ăn thiếu chất, đầy đủ hay vượt quá liều khuyến nghị.

Kết quả thoạt đầu cho thấy những người sử dụng thực phẩm chức năng dường như giảm được nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân. Nhưng sự liên kết đó đã biến mất khi các nhà nghiên cứu xem xét đến dữ liệu nhân khẩu học và sức khỏe.

"Kết quả của chúng tôi và những nhà khoa học khác cho thấy người dùng thực phẩm chức năng có trình độ học vấn và thu nhập cao hơn, lối sống của họ cũng lành mạnh hơn (ví dụ, họ có chế độ ăn uống tốt hơn, mức hoạt động thể chất cao hơn, không hút thuốc, uống rượu và sở hữu cân nặng khỏe mạnh)".

Vì vậy, những viên nén chứa vitamin và khoáng chất có thể không phải là yếu tố chính tham gia vào đây. Thay vào đó, mọi người giảm được nguy cơ tử vong nhờ vào lối sống lành mạnh và tình trạng kinh tế của họ.

Điều này được xác nhận khi các nhà nghiên cứu tách riêng từng vi chất dinh dưỡng để tạo thành những lát cắt dọc. Họ tìm thấy việc bổ sung đầy đủ vitamin K và magiê có liên quan đến nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân thấp hơn.

Ngoài ra, vitamin A, vitamin K, kẽm và đồng có liên quan đến nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch thấp. Nhưng những lợi ích này chỉ có được khi người tham gia nạp chúng từ thực phẩm chứ không phải thực phẩm chức năng.

Một bên là thực phẩm thật, một bên là các viên nén, bạn chọn gì?

Như đã giải thích ở trên, hiệu ứng này có thể xảy ra vì việc hấp thụ vitamin và khoáng chất còn phụ thuộc vào nồng độ của chúng và cách các vi chất tương tác với thực phẩm. Nhưng nồng độ và các tương tác này xảy ra như thế nào thì còn cần nhiều nghiên cứu thêm nữa để giải thích.

"Những phát hiện của chúng tôi về các chất dinh dưỡng riêng lẻ nên được xem xét nghiên cứu và giải thích một cách thận trọng", các nhà nghiên cứu kết luận. Công bằng mà nói, đây chỉ là một nghiên cứu quan sát, nghĩa là chỉ có thể nêu ra mối tương quan, chứ không chứng minh rằng các chất dinh dưỡng gây ra bất kỳ tác hại hoặc lợi ích nào.

Bởi vậy, các nhà nghiên cứu kêu gọi cộng đồng khoa học quan tâm hơn đến chủ đề này, dựa trên thực tế rằng thực phẩm chức năng đang được sử dụng bởi một bộ phận dân số vô cùng lớn.

Có một điều chắc chắn rằng: "nạp đầy đủ các chất dinh dưỡng từ thực phẩm có thể góp phần làm giảm nguy cơ tử vong, nhưng bổ sung quá mức từ các loại thực phẩm chức năng có thể làm tăng nguy cơ ấy", họ viết.

• Lịch sử của thực phẩm chức năng
• Sinh viên tạo ra thực phẩm chức năng từ rau đắng đầu tiên tại Việt Nam