Microsoft chinh phục Trung Quốc như thế nào?

Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới song cũng là nơi các công ty phần mềm rất ngại vì nạn vi phạm bản quyền tràn lan không kiểm soát được. Những năm gần đây tập đoàn Microsoft chẳng những đã vượt qua được tệ nạn đó mà còn rất thành công. Ông Bill Gates có bí quyết gì?

Nhà báo David Kirkpatrick của tạp chí Fortune đã đi cùng Bill Gates sang Trung Quốc tháng Tư vừa qua để tìm hiểu bằng cách nào Microsoft đã chuyển bại thành thắng ở thị trường khổng lồ này. Theo David, mỗi ngày ở Trung Quốc là một ngày thắng lợi của Bill Gates. Ông được chào đón nhiệt liệt, được mời làm quản trị viên danh dự của Đại học Bắc Kinh, được trao bằng tiến sĩ danh dự của Đại học Thanh Hoa – vị tiến sĩ danh dự thứ 13 trong 82 năm lịch sử của ngôi trường lừng danh nhất Trung Quốc. Trong bốn ngày ngắn ngủi, Bill đã gặp bốn ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc. Có vị nói, Bill Gates là ngôi sao “sáng” hơn mọi siêu sao điện ảnh.

Không còn là Microsoft?

Mùa xuân năm ngoái, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đã đến thăm trụ sở tập đoàn Microsoft và dùng cơm tối tại nhà của Bill Gates ở Mỹ. Ông Hồ Cẩm Đào nói với Bill: “Ông là bạn của nhân dân Trung Quốc, còn tôi là bạn của Microsoft; sáng nào đến văn phòng, tôi cũng sử dụng phần mềm của Microsoft”.

Microsoft đã tính toán rất kỹ trước khi quyết định đầu tư vào Trung Quốc năm 1992, nhưng mười năm tiếp theo đó là một thảm họa. Cuối cùng Microsoft hiểu ra rằng, tất cả những quan niệm căn bản làm nên thành công của Microsoft tại Mỹ và châu Âu đã chẳng có ý nghĩa gì ở Trung Quốc. Ở Trung Quốc, Microsoft không còn là Microsoft nữa - họ phải bán sản phẩm với giá thấp nhất thay vì thu hàng trăm đô-la mỗi bộ Windows hoặc Office; họ phải từ bỏ điều cốt lõi trong chính sách từng áp dụng ở các nơi khác là bảo vệ bản quyền bằng mọi giá; và họ phải cộng tác mật thiết với chính phủ thay vì chống lại chính phủ như họ đang làm ở Mỹ - một thái độ khiến các tổ chức nhân quyền không tiếc lời phê phán.

Sigurd Leung, chuyên viên công ty nghiên cứu thị trường Analysys International ở Bắc Kinh, người theo sát từng bước đi của Microsoft, nhận xét: “Microsoft đã mất mười năm và hàng tỉ đô-la lợi nhuận để học cách kinh doanh ở Trung Quốc”. Còn Bill Gates thì thú nhận: “Chúng tôi từng là một công ty Mỹ ngây ngô ! Nhưng bây giờ chúng tôi đã có một vị trí tuyệt vời ở Trung Quốc; tôi đã nhìn thấy sự tăng trưởng lớn lao trong năm năm sắp tới”.

Bill Gates tin chắc Trung Quốc sẽ là thị trường lớn nhất của Microsoft. Dự kiến doanh thu năm nay của Microsoft ở Trung Quốc sẽ gấp ba năm 2004 và chỉ thấp hơn doanh thu ở California. (Dù Microsoft không tiết lộ cụ thể nhưng tạp chí Fortune phỏng đoán doanh số của Microsoft tại Trung Quốc năm nay xấp xỉ 700 triệu đô-la, bằng 1,5% tổng doanh thu trên toàn cầu). Thậm chí Microsoft còn xây dựng kế hoạch năm năm riêng của mình khớp với kế hoạch năm năm của chính phủ Trung Quốc. Robert Hormats, chuyên viên lâu năm về Trung Quốc của tập đoàn tài chính Goldman Sachs, nhận xét: “Microsoft ở Trung Quốc là một câu chuyện “quay đầu” để lại nhiều bài học thú vị cho các công ty khác”.

Thất bại

Câu chuyện bắt đầu cách đây 15 năm khi Microsoft phái một số chuyên viên quản lý kinh doanh từ Đài Loan sang Trung Quốc. Nhiệm vụ của họ là bán phần mềm theo cái giá mà Microsoft đã thu ở các nơi khác. Craig Mundie, quản trị viên hàng đầu của Microsoft, người đang điều hành chiến lược của công ty tại Trung Quốc, cho rằng đây là mô hình kinh doanh kinh điển nhưng không áp dụng được ở Trung Quốc. Vấn đề không phải do thương hiệu vì mọi người đều đang dùng Windows, phần mềm sao chép lậu được bày bán ngoài phố với giá chỉ vài đô-la. Ya Qin Zhang, phụ trách nghiên cứu và phát triển (R&D) của Microsoft ở Trung Quốc, nói thêm: “Ở đây, chúng tôi không gặp vấn đề về thị phần mà là làm thế nào để biến thị phần thành lợi nhuận”.

Microsoft đã đấu tranh quyết liệt để bảo vệ bản quyền. Họ kiện ra tòa rất nhiều công ty đã sử dụng các phần mềm của họ một cách bất hợp pháp nhưng các vụ kiện đều thất bại. Các nhà quản trị của Microsoft, không đồng tình với chiến lược này, cũng đều thất bại trong việc triển khai chiến lược bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Các nhà quản trị đến rồi đi - trong năm năm Microsoft đã thay năm giám đốc cấp quốc gia tại Trung Quốc. Hai trong năm giám đốc ấy sau này đã viết sách chỉ trích công ty. Bà Juliet Wu, tác giả quyển sách bán chạy nhất Trung Quốc, quyển “Up Against the Wind”, nhận xét rằng Microsoft đã vô tâm khi chạy theo doanh số bằng mọi giá, chính sách chống sao chép lậu của công ty đã nặng tay một cách không cần thiết và những nỗ lực của bà để giúp các ông chủ ở Redmond (đại bản doanh của tập đoàn Microsoft gần Seattle bang Washington, Mỹ) hiểu biết về Trung Quốc đã không có kết quả...

Thế rồi đã xảy ra một hình thức kháng cự khác. Chính quyền thủ đô Bắc Kinh cho cài đặt hệ điều hành nguồn mở Linux trên máy tính của nhân viên. Viện Hàn lâm khoa học Trung Quốc xây dựng một phiên bản hệ điều hành nguồn mở mang tên Red Flag Linux. Các quan chức về an ninh thì lo ngại các hoạt động của chính phủ và quân đội Trung Quốc phụ thuộc quá nhiều vào các phần mềm của Microsoft sản xuất ở Mỹ; liệu công nghệ này có nhằm theo dõi Trung Quốc hay không?

Thay đổi chính sách

Ở Trung Quốc, Bill Gates được coi là “ngôi sao sáng nhất”.