Nền văn minh Nazca diệt vong vì phá rừng

Nazca, một nền văn minh cổ đại lừng lẫy ở Nam Mỹ, đã bị sụp đổ do nạn phá rừng khiến khí hậu trở nên khô và nóng, công bố mới đây của các nhà khoa học Anh.

Nazca là một dân tộc từng sống tại vùng duyên hải phía nam của Peru từ khoảng năm 200 trước Công nguyên tới năm 600 sau Công nguyên. Họ nổi tiếng nhờ tạo ra những hình vẽ khổng lồ trên sa mạc mà ngày nay người ta có thể quan sát từ máy bay. Kể từ khi được phát hiện vào năm 1939, những hình vẽ này thu hút hàng triệu khách du lịch mỗi năm.

Những hình vẽ khổng lồ của người Nazca trên sa mạc phía nam Peru.

Tuy nhiên, nền văn minh Nazca đột ngột suy tàn rồi biến mất từ khoảng 1.500 năm trước. Trước đây nhiều nhà khảo cổ tin rằng hiện tượng thời tiết El Nino - gây nên những trận mưa và lũ lụt lớn - đã đẩy người Nazca tới tình trạng tuyệt chủng. Nhưng giả thuyết này không được chấp nhận rộng rãi.

Nhiều năm qua, các nhà khoa học của ĐH Cambridge (Anh) đã nghiên cứu nguyên nhân khiến nền văn minh của bộ tộc Nazca sụp đổ. Họ kết luận rằng người Nazca không thể trồng cây lương thực trong những thung lũng gần sa mạc vì những thung lũng ấy không có đủ cây. Sự thiếu hụt cây cối khiến khí hậu trở nên quá khô và cây lương thực không phát triển được.

Trong bài viết đăng trên số tháng 11 của tạp chí Latin American Antiquity, nhóm nghiên cứu cho rằng cách đây vài chục thế kỷ, những thung lũng mà người Nazca sinh sống có rất nhiều rừng cây huarango. Loài cây này có thể sống hơn 1.000 năm và có vai trò rất lớn trong việc ổn định độ ẩm và sự màu mỡ của đất. Nhưng trong suốt hàng trăm năm, chúng liên tục bị chặt để nhường chỗ cho những cây hoa màu.

Tới một thời điểm nhất định, số lượng cây huarango bị đốn nhiều đến nỗi sự cân bằng hệ sinh thái bị phá vỡ do khí hậu trong những thung lũng quá khô. “Sai lầm của người Nazca cho chúng ta nhiều bài học quan trọng về việc bảo vệ hệ sinh thái hiện nay” - nhà khoa học Oliver Whaley, công tác tại vườn thực vật Hoàng gia Kew (Anh), một trong những người tham gia nghiên cứu, nhận xét.