Những điều thú vị về thời kỳ đồ đá

Thời kì đồ đá là một thời kì diễn ra khá dài trong lịch sử loài người thưở sơ khai, khi mà họ sử dụng các công cụ và vũ khí được làm bằng đá. Thời đại này bắt đầu từ khoảng 3.4 triệu năm trước và kết thúc vào khoảng 3000 năm trước công nguyên. Với chiều dài lịch sử như vậy, thời kì này được chia thành: thời kì đồ đá cũ, đồ đá mới trung đại và đồ đá mới. Có không ít điều kì thú về các giai đoạn này mà mình sẽ kể cho các bạn nghe trong bài viết này, nào bắt đầu thôi.

Xác ướp nổi tiếng Otzi và cái nhìn về người cổ

Vào những ngày giữa tháng 9 năm 1991, hai nhà leo núi người Đức đã vô tình phát hiện một xác ướp ở dãy núi Otztal Alps được bảo quản nguyên vẹn trong băng, và đây được xem là xác ướp có niên đại cổ nhất Châu Âu. Xác ướp 45 tuổi niên đại hơn 5000 năm này được xác định là một người sống trong giai đoạn chuyển giao giữa Thời đồ đá và đồ đồng. Các nhà khoa học đã phân tích để xác định được ông ta là ai, tử vong do đâu, và tại sao lại xuất hiện ở đỉnh núi Alps khi mà băng tuyết phủ quanh năm nơi đây.

Tìm quanh cơ thể Otzi, người ta tìm thấy rất nhiều công cụ đá và cung tên, cùng với một cái túi đựng tên bằng da. Họ còn tìm thấy một chiếc "ba lô" làm bằng gỗ để tải đồ của Otzi. Otzi có 61 hình xăm trên cơ thể và điều đặc biệt là các hình xăm nay lại nằm trùng khớp với các huyệt đạo mà y học ngày nay dùng để điều trị các chứng bệnh mà, trùng hợp thay một lần nữa, đây là những bệnh mà Otzi đang mắc phải. Ông ta bị chứng viêm khớp, mắc kí sinh trùng Trichuris trichiura. Người ta cho rằng các hình xăm này chính là một hình thức chữa bệnh giống với châm cứu hiện đại.

Trang phục và giày của ông được làm bằng da bện, được chế tác khá tinh xảo. Các nhà khoa học đã thử chế lại một đôi giày tương tự và cho rằng đôi giày này có tính ứng dụng rất cao. Ngoài ra, người ta tìm thấy Otzi có mang theo hai loại nấm, một loại có tính kháng khuẩn và loại còn lại được dùng để bắt lửa.

Với tất cả những điều trên, chúng ta có thể thấy loài người từ 5000 năm trước đã ứng dụng rất tốt những gì trong tự nhiên ban tặng để sử dụng. Otzi chết do một mũi tên bắn phải và có thể đây là hậu quả của một vụ ẩu đả, đánh nhau. Hiện tại xác ướp cổ nhất Châu Âu này đang được bảo quản tại Bảo tàng South Tyrol và vẫn đang được phân tích DNA để xác định họ hàng cận đại.

Đi cắm trại vui chơi cuối tuần?

Người ta phát hiện được những tàn tích thời kì đồ đá cũ ở khu đất Mar Lodge, Cairngorms, một điểm đến nổi tiếng thời nay ở khu vực cao nguyên Scotland. Những tàn tích này có niên đại khoảng 6200 trước Công Nguyên. Tuy nhiên các nhà khoa học lại không tìm thấy được bất cứ công trình hay cấu trúc nhân tạo nào cố định ở nơi đây. Họ cho rằng đây chỉ là nơi lưu trú tạm thời để du lịch ẩn náu của những vị khách du lịch cổ đạo mà thôi.

Đây được xem là một phát hiện hiếm có, có thể khu vực này là nơi để săn bắn và "cắm trại" như ngày nay chúng ta vẫn hay làm.

Voi ma mút

Nhờ có các bộ xương hoá thạch mà các nhà khoa học hiện đại có thể nghiên cứu về các loài quái vật khổng lồ trong quá khứ, và voi ma mút là một trong số đó. Voi ma mút đã bị tuyệt chủng khoảng hơn 10.000 năm trước, nguyên nhân được xác định là do biến đổi khí hậu. Chúng có kích thước lên tới gần 4 mét, nặng 6 tấn với bộ lông luộm thuộm và cặp ngà khổng lồ. Chúng cũng bị con người săn bắn để làm thức ăn, tận dụng các bộ phận để làm đồ đạc, dụng cụ và nhà ở.

Chủ đề về voi ma mút chưa bao giờ ngừng thu hút sự chú ý của giới chuyên gia và những người đam mê khảo cổ. Một bộ xương voi ma mút lớn nhất và nguyên vẹn nhất từng được bán đấu giá với số tiền 645 ngàn đô hồi năm 2017. Cũng nhờ vào các tiến bộ về công nghệ sinh học, việc phân tách DNA của voi ma mút là điều khả thi và thậm chí người ta còn muốn làm cả một dự án hồi sinh voi ma mút nữa cơ.

Đời sống tâm linh cũng rất phong phú

Ở thời đại mà khoa học kĩ thuật không phát triển, quá nhiều thứ còn mới mẻ và xa lạ nên con người có xu hướng tin vào một thế lực nào đó. Đặc biệt là sự thay đổi của thời tiết, sự vận động của vũ trụ và nhiều thứ khác. Người xưa nghĩ rằng việc chôn cất xác chết trong các ngôi mộ lớn là sự tôn vinh các vị thần. Họ cũng có các phong tục để kết nối con người với thần linh, người sống với người chết bằng các nghi thức tế lễ.

Người ta tìm thấy ở Ireland một ngôi mộ thời đồ đá mới có niên đại 5200 năm có tên Newgrange. Ngôi mộ này lâu đời hơn Stonehenge và cả Đại kim tự tháp Giza. Nó cũng có kích thước to không kém với 200 ngàn tấn vật liệu. Đây cũng được xem là một đài quan sát mặt trời và cũng là đài quan sát mặt trời lâu đời nhất thế giới.

Người ta khai quật Newgrange vào những năm 60 của thế kỉ trước. Công trình này có nhiều thứ đặc biệt, ví du như vào ngày Đông chí, ánh sáng mặt trời chiếu thẳng vào ngôi mộ và thắp sáng các căn phòng bên trong. Nhiều giả thiết cho rằng đây là nơi tôn thời cha bầu trời và đất mẹ. Newgrange cũng xuất hiện nhiều trong văn hoá dân gian của người Ireland. Họ cho rằng nơi đây, anh hùng vĩ đại Cúchulainn được tạo ra và mang sức mạnh siêu phàm.

Một là ăn, hai là chết

Ngành công nghiệp giảm cân, giữ dáng đáng giá hàng tỉ đô la hiện tại, nhưng hồi xưa thì làm gì có chuyện béo phì khi mà ăn còn không có ăn. Để có được thức ăn, người xưa phải trải qua biết bao nhiêu mối đe doạ mà vẫn thường xuyên lâm vào nạn đói, thậm chí là làm mồi cho hổ răng kiếm. Thói quen ăn uống của người xưa không được xây dựng theo nguyên tắc khoa học nào cả mà phụ thuộc vào môi trường xung quanh họ.

Tuy nhiên, họ cũng biết ăn thịt mỡ vào mùa đông hoặc mùa ít thức ăn để cơ thể có nhiều năng lượng hơn. Người Inuit và Thule xưa sống ở Bắc Cực đã dùng những con chó kéo xe để đi săn các loài động vật có vú như hải cẩu hay cá voi trong điều kiện khắc nghiệt.

Vào các mùa săn thuận lợi, họ săn bắn các loài vật lớn như linh dương hay thậm chí là voi ma mút, hổ răng kiếm, ăn kèm với quả mọng, mật ong để đủ chất dinh dưỡng. Những người sống gần biển thì đánh bắt thuỷ hải sản như tôm cua, cá để ăn.

Dấu vết của lửa

Một câu hỏi được đặt ra rằng, liệu có phải lửa được con người tìm thấy vào thời này hay không vẫn là chủ đề gây tranh cãi trong giới khoa học. Rất có thể thời này, con người ta đã phải trải qua các sự kiện như cháy rừng tự nhiên, bão sét và họ đã biết đến sự hiện diện của lửa, nhưng không thể kiểm soát được nguồn sức mạnh này. Một hang động ở Nam Phi được phát hiện cho thấy có nhiều manh mối và vết tích của việc lửa được sử dụng bởi những người cổ xưa.

Hang Wonderwerk nằm ở Northern Cape từng là nơi sinh sống của con người sơ khai trong hơn 2 triệu năm. Hồi 2012, các nhà khoa học đã tìm thấy những dấu vết có vẻ giống như "lửa trại" cách đây 1 triệu năm. Họ thấy xương động vật cháy và cho rằng những người Hôm Erectus đã quen với việc sử dụng lửa để đốt nướng thịt động vật.

Lửa có vai trò rất quan trọng trong đời sống lúc bấy giờ. Nó giúp xua đuổi các loài động vật dữ, sưởi ấm, nấu nướng và nói không ngoa đây chính là một trong những thứ ảnh hưởng nhất tới tiến hoá sinh học của con người khi thay đổi hoàn toàn cách con người ăn uống. Tuy nhiên câu hỏi làm thế nào mà con người biết chế ngự ngọn lửa đến nay vẫn còn bỏ ngỏ.

Môn ném lao đã có từ 400 ngàn năm trước

Ném lao là môn bắt nguồn từ Thế vận hội Hy Lạp cổ, tuy nhiên người ta cho rằng việc ném lao ném giáo đã xuất hiện từ cách đây 400000 năm. Một cuộc khai quật tại mỏ than Schöningen, Đức, người ta tìm ra ba cây lao bằng gỗ. Đây có thể là những vũ khí săn bắn cổ đại. Điều này cũng cho thấy con người đã biết săn bắt có tổ chức và có cách thức từ lâu chứ không chỉ là nhặt nhạnh xác động vật.

Các cây lao được chế tác rất tốt với phân bố trọng lượng đều như các dụng cụ mà những vận động viên hay sử dụng. Chúng có chiều dài gần 2.5 mét và chế tạo từ thân cây Picea. Người ta đánh giá để những cây lao này được chế tạo rất tinh xảo, cứ như có "công nghệ cao" vậy.

Phát triển nghệ thuật

Các nhà nghiên cứu từ 11 tổ chức Châu Âu đã tìm thấy nhiều hình khắc cổ trong các hang động ở Gibraltar, chúng khắc chéo nhau tương tự như bàn cờ ca rô hiện đại. Đây được xem là bằng chứng về sự phát triển nghệ thuật từ rất sớm của con người. Khám phá này cho thấy người sơ khai có khả năng suy nghĩ và diễn đạt trừu tượng rất ấn tượng, và đây được xem là một trong những nhật thức quan trọng trong tư duy não bộ.

Người ta cũng tìm thấy các hình vẽ ở trong hang động Gorham. Các hình khắc này được tạo ra bằng cách sử dụng các công cụ có đầu nhọn để rạch nhiều lần lên đá và chúng được lưu trữ đến tận ngày nay.

Không phân biệt công việc giữa phụ nữ và nam giới

Hồi năm 2017, các nhà nghiên cứu ở đại học Cambridge đã so sánh hài cốt của một người phụ nữ trưởng thành 7000 năm trước với một người phụ nữ hiện đại. Kết quả cho thấy phụ nữ thời tiền sử cũng có sức mạnh của phần thân trên và có khả năng tham gia lao động tay chân như đàn ông. Tác giả của dự án nghiên cứu này vẫn đang lên kế hoạch để tìm hiểu sâu xa hơn về vấn đề này.

Họ muốn nghiên cứu xem yếu tố nào đã giúp cơ thể người phụ nữ thích nghi và biến đổi như thời hiện đại và cũng muốn biết đời sống lao động của họ thông qua phân tích các khối xương, cơ và mỡ. Tuy nhiên có lẽ kết quả của bài nghiên cứu cần phải chờ đợi thêm đến khi nào thu thập được đủ nhiều dữ liệu từ cả đàn ông và phụ nữ, xưa và nay.

Thời đó cũng có chất kích thích

Thói quen sử dụng chất kích thích thời nay có lẽ không còn quá xa lạ, nhưng chắc các bạn sẽ ngạc nhiên khi hồi đó người ta cũng như thế. Tại sa mạc Chihuahuan phía Bắc Mexico, có một loại xương rồng tên Peyote mọc dại. Loại này không có gai, nhỏ và có màu xanh đặc trưng. Bên trong cây xương rồng này có chưa một chất gọi là Mescaline gây ảo giác và thay đổi các trạng thái tâm trạng. Người ta thấy rằng trong vòng ít nhất 5700 năm trước, Peyote đã được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và y học cổ.

Họ nhai trực triếp Peyote để giải phóng các chất ancaloit hoạt tính, hoặc ủ nó như ủ trà để dùng. Nó tạo cảm giác hưng phấn và cho một giải nghiệm... high hơn bình thường. Một số nơi cũng có các loại cây tương tự, như xương rồng Nam Mỹ chẳng hạn. Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy phấn hoa và các dấu vết của nhiều loài thực vật trong hang Guitarrero, nơi sinh sống của một cộng đồng người thời kì đồ đá mới.

• Các nhà khoa học làm gì để hồi sinh loài khủng long?